Жалпы білім беретін мектептердің 10-11-сыныптарында инклюзивті

242 
Кәсіби жолдың табыстылығы, сайып келгенде, адамның өз өміріне 
қанағаттануы сапалы білім деңгейіне, еңбек нарығындағы конструктивті мінез-
құлыққа және ең алдымен мамандықты дұрыс таңдауға байланысты болады.
Осыған 
байланысты 
Қазақстан 
Республикасындағы білім 
беру 
ұйымдарында ерекше білім берілуіне қажеттілігі (бұдан әрі – ЕБҚ) бар 
түлектерге кәсіптік бағдар беру жұмыстарын ұйымдастыру мен әлеуметтендіру 
мәселелерін қарастыру қажеттілігі туындап отыр. ЕБҚ бар балаларды табысты 
кәсібилендіру үшін оларда өздеріне, өз мүмкіндіктеріне оң қатынасын, өздерінің 
психофизиологиялық ерекшеліктерін максималды түрде адекватты бағалау 
қажеттілігін түсінуін дамыту маңызды. 
Қазақстандағы нормативтік құқықтық құжаттар бүгінгі күні әрбір баланың 
жеке қажеттіліктерін ескере отырып, оның білім алу құқығын қамтамасыз етеді. 
Сол себепті ЕБҚ бар білім алушыларды кәсіптік бағдарлау үздіксіз процесс 
болып табылады және барлық жас кезеңдерінде мақсатты түрде жүзеге 
асырылады. ЕБҚ бар білім алушылардың кәсіби өзін-өзі анықтау процесі 
олардың жеке дамуының өте маңызды сәті болып табылады. Қазіргі 
динамикалық әлеуметтік-экономикалық жағдайларда жалпы білім беру 
ұйымдарының адаптивті, әлеуметтік-еңбек, зияткерлік, психологиялық-
педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық құзыреттіліктерінің жоғары 
деңгейіне ие кәсіптік бағдарланған түлектеріне сұраныс өсуде.
Осылайша, кәсіптік бағдар және кәсіптік өзін-өзі анықтау «өмір бойы білім 
беру» парадигмасын іске асыру үшін қажетті құзыреттілікке ие болудың 
маңызды шарты болуы тиіс. Осыған байланысты жалпы педагогикалық 
принциптерге сүйене отырып, ғылыми-әдіснамалық тәсілдерді, психологиялық 
әзірлемелерді ескере отырып, кәсіптік бағдар беру бойынша жүйелі 
педагогикалық қызметті ұйымдастыру қажет. 
Еліміздің жалпы білім беретін мектептерінде ЕБҚ бар балаларға кәсіптік 
бағдарлау жұмыстарын ұйымдастыру мәселелері бойынша Ы. Алтынсарин 
атындағы ҰБА әзірлеген «ЕБҚ бар балалардың мамандық таңдауында отбасы, 
мектеп және жұмыспен қамту мекемелерінің арасындағы өзара іс-әрекеті 
бойынша әдістемелік ұсынымдар» құралына (Академия сайты: www.nao.kz), 
«Қазақстан Республикасының орта білім беру ұйымдарында білім алушылардың 
кәсіптік бағдарлануын анықтау және диагностика жүргізу жөніндегі әдістемелік 
ұсынымдарға» ( Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2019 
жылғы 
«15» 
сәуірдегі 
№150 
бұйрығына 
қосымша) 
https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=34241215#pos=4;-116, «Мүгедектігі бар 
адамдар 
үшін 
ұсынылатын 
кәсіптер 
атласына» 
(ҚР 
ЕХӘҚМ) 
https://www.enbek.kz/ru/atlases-professions жүгінуге кеңес береміз. 
Инклюзивті білім беру жағдайында ЕБҚ бар білім алушыны 
психологиялық-педагогикалық қолдаудың негізгі мақсаты оның оңтайлы 
дамуын, қоғамға сәтті кірігуін қамтамасыз ету болып табылады. Осыған 
байланысты 
психологиялық-педагогикалық 
қолдау 
қызметі 
әрдайым 
дербестендірілген және мұғалім топпен жұмыс істесе де, белгілі бір білім 
алушыға бағытталған болуы тиіс. 

243 
Критериалды бағалау жүйесінің көмегімен әрбір білім алушының дайындық 
деңгейін, оқудағы жеке прогресін анықтау білім алушылардың оқуға деген 
ынтасын ғана емес, мектептегі білім беру процесінің сапасын да арттыруға ықпал 
етеді. 
«Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру 
ұйымдары үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды 
аралық және қорытынды аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту 
туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 
наурыздағы №125 бұйрығына сәйкес ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар білім 
алушыларға және жеке оқу бағдарламасы бойынша оқитын білім алушыларға 
қорытынды аттесттау өткізу қажеттілігі туралы мәселені білім алушылардың 
жеке ерекшеліктеріне сәйкес педагогикалық кеңес шешеді. 
Бұл ретте мектептің психологиялық-педагогикалық қолдау қызметі ЕБҚ бар 
әрбір білім алушының жеке психофизикалық ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін 
ескере отырып, ЕБҚ бар балалар үшін қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру 
процесінде арнайы жағдайлар жасау жөнінде ұсынымдар әзірлейді. Осы 
ұсынымдардың негізінде педагогикалық кеңесте ЕБҚ бар білім алушылар үшін, 
оның ішінде жеке оқу бағдарламалары бойынша оқитын білім алушылар үшін 
қорытынды аттестаттау рәсімінің тәртібі мен арнайы шарттары бекітіледі. 
ЕБҚ бар білім алушылардың білім беру процесін психологиялық-
педагогикалық қолдау білім алушылардың денсаулығы мен физикалық 
жағдайын қолдауға: балалардың денсаулығын сақтау режимін ұйымдастыруға, 
физикалық белсенділіктің жеке таңдалған формаларына тартуға; білім 
алушылардың зияткерлік дамуын қолдауға бағытталғанын есте сақтаған жөн. Ы. 
Алтынсарин атындағы ҰБА әзірлеген «ЕБҚ бар балалардың қорытынды 
аттестаттауын ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдарда» педагогтерге 
ерекше білім беру қажеттіліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес ЕБҚ бар білім 
алушылар үшін арнайы жағдайлардың сипаттамасы ұсынылады. 
Қазіргі уақытта білім алушылардың тұрғылықты жеріне, денсаулық 
жағдайына және өмір сүру жағдайларына қарамастан сапалы білім алу үшін тең 
жағдай жасау білім беру жүйесін дамытудың келешекті бағыты болып табылады. 
Мұндай жағдайларды жасауда қашықтан оқытуды көздейтін және көп жоспарлы 
білім беру міндеттерін табысты жүзеге асыруға мүмкіндік беретін қазіргі 
заманғы ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдалануға 
негізделген қашықтан білім беруді дамыту шешуші рөл атқарады. 
Педагог пен ЕБҚ бар білім алушының отбасы мүшелерінің күш-жігерін 
біріктіру олардың бір-бірінің позициялық теңдігін өзара және тең құрметпен 
тануымен ғана мүмкін болады. Бұл бағыттағы алғашқы қадамды педагог жасауы 
тиіс, себебі бұл оның құзыреті шегінде әрі оның кәсібилігін көрсетеді. 
Психологиялық-педагогикалық 
қолдау 
қызметінің 
барлық 
қатысушыларының бірлескен жұмысының негізінде білім алушыларға 
қиындықтарды жеңуге, бағдарламалық материалды игеруге, оқу іс-әрекетіне оң 
мотивация қалыптастыруға және әлеуметтік өзара әрекеттесудің негізгі әдістерін 
игеруге уақытылы және сапалы көмектесуге болады. Оқу процесіне 

244 
қатысушылар мен ата-аналар арасындағы серіктестік жағдайында ЕБҚ бар әр 
бала үшін дұрыс білім беру бағытын анықтауға болады. 
ЕБҚ бар білім алушылармен қашықтан режимде жұмыс істеу бойынша 
ұсынымдарды толығырақ Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА әзірлеген әдістемелік 
ұсынымдардан, 
Академия 
сайтында 
«Қашықтан 
оқыту» 
айдарынан 
https://nao.kz/blogs/fromorg/2/94 табуға болады. 

жүктеу/скачать 2.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: