§ 53. Аула сыпырушы
2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қызмет көрсететін үйге іргелес көшелелрді, тротаурларды, учаскелер мен алаңдарды жинап сыпыру. Гүлзаларды түскен жапырақтардан, бұталар мен кездейсоқ қоқыстардан (кездейсоқ заттардан, қағаздардан және т.б.) тазарту. Қалындығы 2 см. дейінгі жаңа түскен қарды сыпыру. Қарды үйіндегі үю. Тротуарларды, көпірлер мен жолдарды қар мен мұздан тазарту және оларға құм себу. Кез келген уақытта кедергісіз бару үшін өрт құдықтарын тазалап қою. Арналар мен су жиналатын науаларды қазу және тазалау. Көше урналарын жуу және оларды қоқыстардан ұдайы тазалап тұру. Нөмірлі урналарды жуу. Көрсеткіш тақталарды сүрту. Контейнер алаңшасын жинап сыпыру. Ауладағы қоқыс жәшіктерінің, қоғамдық дәретханалардың, уақытында тазалануын және олардың санитарлық жағдаыйн; үйдің сыртқы жабдықтары мен мүлкінің (қоршаулардың, баспалдақтардың, дөдегенің, суағар құбырларының, урналар мен жарнамаларының, т.б.) ақаусыз болуын, жасыл желектер мен олардың қоршауларының сақталуын қадағалау; Үй маңдайшаларына жалаулар ілу, оларды түсіру және сақтау. Қызмет көрсететін үй аумағындағы көше шамдарын уақытында жағу және сөндіру. Милиция өткізетін үй аумақтарын араулауға қатысу. Жазатайым оқиғалардан зардап шеккен адамдарға, қарттарға, аурулар мен балаларға, т.б. көмек көрсету.
Білуі тиіс: жергілікті атқарушы органдардың, КСК санитария, көркейту, ғимараттардың сыртқы ұсталуы және қоғамдық тәртіпті сақтау міселелері жөніндегі қаулылары мен шешімдерін, полиция бөлімшесінің, жергілікті учаскелік полиция инспекторының, жедел жәрдемің, өрт бөлмшесінің, жедел жәрдем көсету жөніндегі жақын маңдағы ұйымның, дәріхананың, балалар бөлмесінің және т.б. мекенжайлары мен телефон нөмірлерін.
§ 54. Экскалатор кезекшісі
1-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Дүкендердегі, әуе–теміржол вокзалдарындағы және басқа ұйымдардағы эскалаторларды қосу жұмысын қадағалау. Жолаушыларды қатты дауыс күшейтетін байланыс бойынша эскалаторды пайдалану ережесі туралы хабарландыру. Сауда бөлімдерінің, секцияларының, қызметтік орындардың және т.б. орналасуы туралы хабарландыру. Қарттарға, мүгедектерге мен балалы жолаушыларға эскалаторға кіру және шығу кезінде эскалаторды тоқтау, зардап шегушілерге алғашқы дәрігерлік жәрдемге дейінгі көмек көрсету. Эскалатор ақауы кезінде слесар – электрикті, эскалатор машинисін немесе авариялық қызмет қызметкерлерін шақыру.
Білуі тиіс: эскалаторлардың жұмыс істеу және пайдалану принципін, олардың электр-радиомен жарақтандырылуын, медициналық пункттің, эскалатор машинисінің, жөндеу және авариялық қызмет қызметкерлерінің жұмыс орындарын; зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету ержесін; ауысымды қабылдау және тапсыруды; метрополитен схемасын, дүкендердің бөлімдері мен секцияларының және әуе -теміржол вокзалдарындағы басқа да ұйымдардың орналасуын.
§ 55. Дезактиваторшы
2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Әр түрлі құрылғылар мен регламенттеретін дезактивациялайтын ерітінділерді қолданумен берілген әдістеме бойынша дезактивациялық жабдықтың көмегімен арнайы автокөлікті, жабдықты, заттарды және үй- жайларды дезактивациялау. Дезактивацияға түсетін жабдықты сұрыптауы. Жұқтырушы заттарды еріткіштермен жуып тазалау (керосинмен, бензинмен), жұқтырылған топырақтың қабатын немесе қарды алу арқылы жұқтырылған объектілерді, жабдықтарды, заттарды және үй- жайларды газдан тазарту. Газдан тазарту заттарға арналған қажетті материалдарды жұмыс орнына қоймадан жеткізу. Дезактивациялайтын жабдықты тасу бойынша тасымалдау және такелаждық жұмыстарды орындау. Дезактивациялау пукнтінде траптар мен тұндырғыштарды тазалау.
Білуге тиіс: беттерін дезактивациялау және газдан тазарту ережесі; негізгі дезактивациялайтын және газдан тазартатын ерітінділердің құрамы мен қасиеттері; жұмыс затын ұстау, такелаждық жұмыстар жүргізу мен радиациялық гигиена ережесі; дезактивациялау жабдығының, дозиметриялық және радиометриялық аппаратураның жұмыс істеу қағидасы; газдан тазартатын заттардың номенклатурасы.
§ 56. Дезактиваторшы
3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Дезактивациялау жабдығының көмегімен арнайы киім мен жеке қорғаныш құралдарын дезактивациялау. Дезактивациялау ерітінділері мен шаятын суларды беру үшін сорғыларды, такелаждық құрылғыларды, кір жуатын жабдықты жұмысқа дайындау. Бетінің радиоактивті заттармен ластанушылық түріне байланысты дезактивациялау құрамының түрін анықтау. Газсыздандыратын заттармен газдан тазарту аспаптардың көмегімен жұқтырылған объектілерді, жабдықты, заттар мен үй- жайларды газдан тазарту. Берілген рецептура бойынша дезактивациялайтын құрамды, газсыздандыратын заттарды дайындау. Заттарға, жабдық пен құрылғыларға ағымдағы жөндеу жүргізу. Жабдықты жөндеу.
Білуге тиіс: дезактивациялау құрамдарының негізгі физикалық- химиялық қасиеттері; дезактивациялау құрамдарын және газсыздандыратын заттарды дайындау ережесі, жабдыққа, қорғаныш техникасына әсері; материалдар және жеке өорғаныш құралдары; дезактивациялау жабдығының, дозиметриялық және радиометриялық аппаратураның және газсыздандыратын аспаптың құрылысы; радиоктивті ластанулардың шекті мүмкін деңгейлері мен концентрациясы; радиоктивті заттармен және иондайтын сәуле көздерімен санитарлық жұмыс істеу ережесі; бақылау- өлшеу аспаптарының белгіленуі және пайдалану шарттары.
§ 57. Дезактиваторшы
4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Ультрадыбыстық ванналарда, балқыту пештерінде, жуатын бокстарда және басқ. бағалы материалдарды, арнайы киімді және жеке қорғаныш құралдарын дезактивациялау. Жабдық пен бақылау- өлшеу аспаптарының ақаусыздығын және жұмысқа жарамдылығын тексеру. Жабдықты дезактивациялау кезінде бөлшектеу және жинау жұмыстарын орындау. Радиактивті сәулеленудің белгілі бір түрі үшін шекті мүмкін деңгеймен салыстыру ақылы дозиметриялық бақылаудың көмегімен дезактивациялау процесінің аяқталуын анықтау. Берілген жұмыс режиміне жабдықты жөндеу.
Білуге тиіс: ультрадыбыстық ванналардың, балқыту пештерінің, жуатын бокстардың және бекітпе арматураның құрылысы және басқару; дезактивациялау технологиялық процесі; қолданылатын дезактивациялау материалының физикалық- химиялық қасиеттері; бақылау- өлшеу аспаптарының құрылысы.
§ 58. Дезактиваторшы
5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Араластырылған және жуылатын суларды дезактивациялау. Дезактивациялау технологиялық режимін таңдау. радиоактивті ластану мен дезактивацияланатын материалдың түріне байланысты рецептуралар есептеу және құрастыру. Дезактивациялау кезінде қызмет көрсететін машиналарды, аппаратура мен бақылау- өлшеу аспаптарын басқару және қадағалау және олардың олқылықтарын жою. Сынамаларды талдау нәтижелері бойынша технологиялық режим көрсеткіштерін реттеу. Есептік құжаттаманы жүргізу. Дезактивациялаудың жаңа әдістерін меңгеру және ендіруге қатысу.
Білуге тиіс: ультрадыбыстық ванналардың, балқыту пештерінің және жуатын бокстардың кинематикалық және элктрлік сызбалары; реагенттер мен материалдардың физикалық- химиялық қасиеттері, радиоактивті лік заңдары; барлық түрлі иондаушы сәулелердің қасиеттері; бақылау- өлшеу аспаптарын жөндеу және реттеу ережесі; қызмет көрсетілетін жабдықты жөндеу ережесі.
§ 59. Дезинфектор
3 -разряд
Жұмыс сипаттамасы. Киімді, үйде қажетті заттарды, жабдықтарды, машиналарды, шикізатты, жартылай шикізатты, көлік құралдарын, аумақты, өндіріс орындарын, ғимараттарды, құрылғыларды және т.б. физикалық, химиялық, биологиялық және аралас әдістермен жұқпасыздандыру (ауру туғызатын микроорганизмдерді немесе жұқпалы ауруларды, инфекцияны таратушыларды жою немесе әлсірету) және дезодорациялау (зиянды жәндіктердің көбеюінің алдын алу және оларды жою), дератизациялау және дезодорациялау (егеуқұйрықтарды, тышқандар мен дала кеміргіштерін жою). Өңделетің заттарды дезинфекция камераларына жақындату, оларды тиеу және түсіру.
Білуі тиіс: жұқпасыздандыру, дезинсециялау, дезодорациялау және дератизациялау үшін қолданылатын заттардың қолданылу нысанын, турлерін және қасиеттерін; дезинфекция камераларына тиеуді және түсірудің тәсілдерін, жұқпасыздандыру, дезинсециялау, дезодорациялау және дератизациялау жөніндегі жұмыстарды жүргізу кезінде жеке басының және дератизациялау жөніндегі жұмыстарды жүргізу кезінде жеке басының және қоғамдық қаупсіздік шараларын; улы химикаттармен жұмыс жұмыс қаупсіздігі ережесін; жеке қорғаныс заттарын пайдалану ережесін.
§ 60. Дезинфектор
4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Химиялық улы заттармен және интексицидтармен арнаулы машиналардың және жабдықтардың көмегімен дезинсециялау ( зиянды жәндіктердің көбеюінің алдын алу және оларды жою), дератизациялау және дезодорациялау (егеуқұйрықтарды, тышқандар мен дала кеміргіштерін жою). Арнаулы машиналар мен жабдықтарды дайындау және қызмет көрсету, жұқпасыздандыру, дезинсециялау, дезодорациялау және дератизациялау үшін қолданылатын улы химикаттар мен басқа жем дайындауға қажетті тағамдарды нұсқаулық талаптарына сәйкес қабылдау, есебін жүргізу, сақтау, босату. Қорғаныс құралдарының: противогаздардың, арнаулы киімнің, құралдардың және т.б. сапасы мен уландыратын заттардың әсірінен ақаусыздығын тексеру.
Білуі тиіс: жұқпасыздандыру, дезинсециялау, дезодорациялау және дератизациялау үшін қолданылатын заттардың қолданылу нысанын, турлерін және қасиеттерін; дезинфекциялау машианалары мен улы химикаттарды себуге арналған аппаратардың құрылымын және жұмыс істеу принципін; жұқпасыздандырылатын заттардың сипатына қарай дезинфекциялық камералардың құрылымын және жұмыс кестесін; қысыммен жұмыс істейтін жабдықтарды гидравликалық сынау әдістерін; улану белгілерін және бұл реттегі алғашқы көмек көрсету ережесін; улы химикаттармен жұмыс жұмыс қаупсіздігі ережесін; жұқпасыздандыру және дезодорация кезінде экспозиция жүргізу мерзімдерін.
§ 61. Дезинфектор
5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жұқпасыздандыру іс-шараларын жүргізу жөніндегі жұмысты ұйымдастыру және атқару, олардың көлемін, әдістемесін және жекелген нысандарды жұқпасыздандыру заттарын анықтау. Дезинфекциялық ерітінділердің дайындалуын және қолданылуын, радиоаппарураның, құрал-жабдықтардың қолданылуын, орындалған жұқпасыздандырудың сапасын, жұқпасыздандырушылардың дезинфекциялық жұмыстарды орындау кезінде жеке басының және қоғамдық қаупсіздік ережесі мен еңбекті қорғау ережесінің сақталуын бақылайды. Барлық дезинфекциялау жұмыстарының орындалуына арналған құжаттамаларды жүргізеді.
Білуі тиіс: дезинфекциялық жұмыстардың тәртібі мен ережесін анықтайтын нормативтік және құқықтық құжаттарды; қолдануға рұқсат берілген дезинфекциялық, стерилді заттарды; оларды қолдану жөніндегі нұсқаулықтарды; дезинфекциялау жабдықтарын қолдану жағдайларын; жеке қорғаныс заттарын пайдалану және улану кезінде алғашқы көмек көрсету ережесін.
§ 62. Киім көрсетуші
2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Техникалық, көркемдік кеңестерде, көрсету залдарындағы сеанстарда, көрмелерде, ұйымдардағы көпшілік лекцияларында және басқа да көрсітілімдерде киім үлгілерін көрсету. Үлгілірді дайындау кезінде өндірістік өлшеп көру. Сүретші - салушыларға, сондай-ақ фото - кинотүсірулер үшін бір қалыпта тұру.
Білуі тиіс: киім үлгілерін сипатына қарай көрсету ережесін; костюмдер тарихы мен Қазақстан Республикасындағы және одан тыс жерлердегі сән бағытын.
§ 63. Киім көрсетуші
3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Техникалық, көркемдік кеңестерде, әдістемелік мәжілістерде, сән конгрестерінде, демонтрация залдарының сеанстарында, көрмелерде, мекемелердегі көпшілікке оқылатын лекцияларда және өзге де көрсетудің сценарийлік жоспарын өңдеу. Үлгі жасаушы сүретшілерге, сондай-ақ фото-кинотүсірулер үшін бір қалыпта тұру.
Білуі тиіс: сипатына қарай киім үлгілерін көрсету ережелерін білу; костюм тарихын және Қазақстан Республикасындағы одан тыс жерлердегі сән бағытын білу.
§ 64. Газдық және сұйықтық бақылау бойынша дефектопист
2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Бақыланатын бұйымдарды сынауға дайындау. Бұйымның және вакуумдық жүйелердің бетін ауамен үрлеу және үрлеп кептіру, вакуумдық шекқұбырлар мен вакуумдық жүйелердің шығатын келтек құбырларын спиртпен сүрту. Енетін сұйықтық пен абсорбциялайтын жабындарды жағу және жою. Бұйымды ультракүлгін сәулелерде қарау. Гелий және галогендік ағыс іздегіштері жұмыс режимдеріне қосу және шығару. Кварцты диффузиялық ағыс бойынша ағыс іздегіштерді гелийге реакцияға тексеру. Гелий баллондары мен редукторларды гелий жүйесіне қосу. Электр өлшеу және механикалық аспаптардың көмегімен газдың артық қысымы мен вакуумды өлшеу. Механикалық және буағыс вакуумдық сорғыларды пайдалану.
Білуге тиіс: вакуумды алу туралы негізгі мәліметтер; сынап- кварцты лампалардың, люминесцентті аспаптардың, сорғылардың, пластина – роторлық, пластина – статорлық, плунжерлік, бу ағысты және салқындатылытын қақпандардың жұмыс істеу қағидасы; вакумды өлшеу үшін бақылау- өлшеу аспаптарының белгіленуі және пайдалану шарттары; бояу бүріккіштердің, гелий және галоген ағыс іздегіштердің құрылысы және жұмыс істеу қағидасы; ағыс іздегіштермен конструкциялардың герметикалығы, бақылау кезінде қолданылатын әдістер.
Жұмыс үлгілері
1. Қарапайым конфигурациялы штампталған дайындамалар және құю, орау ультракүлгін сәулелермен бақылау.
2. Артық қысым мен вакуумды өлшеуге құралы- манометрлердің, механикалы және электрондық вакуум өлшеуіштердің көрсеткіштерін алу.
3. Дәнекерленген түйіске қосылыстар - ультракүлгін сәулелермен бақылау.
4. Ағыс іздегіш - құралды джмысқа дайындау және оны қосу.
§ 65. Газдық және сұйықтық бақылау бойынша дефектопист
3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Сынауларға дайындау – артық қысымды пайдаланумен, гелий қуыс бұрғысының көмегімен үрлеу әдісімен бақылау сызбасын жинау және жекелеген бөлшектерді операцияаралық бақылау. Пайдалану ережесінің талаптарына және герметикалық бақылау нұсқаулығына сәйкес гелий және галогенді ағыс іздегіштерді пайдалану. Газ қысымдары мен вакуумды өлшеуге арналған бақылау - өлшеу аспаптарын таңдау. Бақыланатын бөлшектердің герметикалығын байқаулар бойынша қорытындылау. Стационарлық жағдайларда және объектілерде бұйымдарды люминесценттік және түрлі- түсті бақылау өткізу. Люминесцентті дефектоскопия құралдарымен жұмыс жасау. Нұсқаулыққа сәйкес енетін сұйықтықтарды және соратын жабындарды дайындау. Индикаторлық іздер бойынша ақауларды белгілеу. Ақаулардың шифрын ашу.
Білуге тиіс: вакуум алудың негізгі әдістері; шайқау процесінің негіздері; соғының әрекет ету жылдамдығы; құбылардың кедергісі мен өткізу қабілеті; газдардың ағу режимі; объектіні шайқауға арналған жабдық пен аппаратураның құрылысы; айналу және буағыс сорғыларының құрылысы; вакуумды өлшеуге арналған бақылау- өлшеу аспаптарының құрылысы; электрлік, радиотехникалық және ағыс іздегіштердің вакуумдық жүйелерінің аса қарапайым ақаусыздықтары; ағыс іздегіштердің сезімталдылығын тексеру және реттеу тәсілдері; бақылау объектілерін сынау әдістері; бақылау әдістерінің мәнісі, артықшылығы мен кемшіліктері; люминесцентті аспаптардың құрылысы; сынапкварц лампалардың электрлік параметрлері; ультракүлгін сәулелердің және флюоресценцияның табиғаты; сұйықтықтың физикалық қасиеттері (дымқылданғыштық, тұтқырлық, үстіртін созылу, капиллярлық құбылыстар), дефектоскопияның түсті әдісі үшін және люминесцентті дефектоскопия үшін бояйтын заттардың түрлері; бұйымдардың бетіне пенетрант жағу және кетіру әдістері; ерітінділер дайындау кезінде аспаларды құрау үшін аналитикалық таразының пайдалану ережесі.
Жұмыс үлгілері
1. Металлургия және энергетикалық жабдықтардың бөлшектері темір соғудан, домалату және механикалық өңдеуден кейін люминесцентті және түрлі- түсті әдістермен бақылау.
2. Орта және күрделі конфигурациялы штампталған дайындамалар және құю, ораулар- люминесцентті және түрлі- түсті әдістермен бақылау.
3. Газдың артық қысымын және вакуумды өлшеу құралы – термобу шамының жұмыс тоғын орнату, разрядтау деңгейін анықтауға арналған қисық термобу градусталған қисық шамдарды қолдану.
4. Гелий жүйелері – манометрдің көрсеткіштері бойынша тығыздығы тексеру.
5. Вакуумды жүйелер және сынау камералары – гелий тығыздығын тексеру.
6. Бөлшектер мен объектілерде дәнекерленген бұрыштық қосылыстар- люминесцентті және түсті әдістермен бақылау.
7. Құбырлы дәнекерленген жапсарлар - люминесцентті және түрлі- түсті әдістермен бақылау.
§ 66. Газдық және сұйықтық бақылау бойынша дефектопист
4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Гелий және галогенді ағыс іздегіштерді пайдалану нұсқаулығына және герметикалық бақылау нұсқаулығының талаптарына сәйкес құрастыру бірліктерінің, дәнекерлеу қосылыстарының және иіртүтік жүйелердің герметикалығын бақылау. Кварцты диффузиялық ағыс бойынша немесе таза ауа камерасының көмегімен ағыс іздегіштердің сезімталдылығын баптау. Радиоблоктардың жұмыс режимдерін реттеу. Төмен вакум мен газдың қысымын өлшеуге арналған бақылау - өлшеу аспаптарын калибрлеу. Стационарлық жағдайларда және объектілерде бұйымдарға кешенді бақылау өткізу. Индикаторлық іздің ерекшелігі бойынша ақаудың сипатын анықтау. Бақылау жүйелі карталарын құрастыру. Бетінің күйіне және дәнекерлеу қосылыстың конфигурациясына байланысты бақылау әдісін - люминесцентті, түрлі - түсті, кешенді әдісті таңдау. Дроссельді, вакуумдық ысырмаларды, сильфонды шұраларды жөндеуді қосқанда, люминесцентті аппаратурадағы ақаулықтарды жою. Вакуумдық сорғыларды қарау және техникалық қызмет көрсету.
Білуге тиіс: айналатын май буағыс сорғыларды орнату ережесі; масс -спектрометрлік ағыс іздегіштердің негізгі бөліктерінің құрылысы; электрлік бөліктің вакуумдық жүйелері, қуаттандыру және басқару блоктары; герметикалықты бақылау әдістері; сынаулар ережесі; вакуумды өлшеуге арналған ионизациялық және механикалық аспаптардың жұмыс істеу қағидасы; бейорганикалық және органикалық химияның қарапайым негіздері; машина жасау сызудың негіздері; бақылау үшін қолданылатын ерітінділер мен бояулардың белгіленуі мен қасиеттері; зертханалық жабдыққа қызмет көрсету ережесі.
Жұмыс үлгілері
1. Вакуумметрлер – термобу лампасын тексеру және градустау.
2. Бу турбиналардың күрекшелері - люминесцентті және түрлі- түсті әдістермен бақылау.
3. Ағыс іздегіштер – ең үлкен сезімталдылықты қамтамасыз ету мақсатымен радиоблоктардың жұмыс режимдерін тексеру және реттеу.
§ 67. Газдық және сұйықтық бақылау бойынша дефектопист
5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Вибростенділерде, бусынау стенділерде, термошайқау стенділерде және т.б. сынауға дейін және кейін бұйымдардың герметикалығын бақылау. Соңғы «бітейтін жапсарды» бақылау. Стенділік немесе «бітейтін жапсарда» сынауларға дейін және кейін бақылатаны бұйымдарда жалпы газдық тығыздықсыздықты тапқаннан кейін жергілікті ағыстарды іздеу. Диффузиялық, капиллярлық, ұсақ саңылаулы ағуларды және инелі аққыштарды калибрлеу. Сынау стендісінде әр түрлі газдар бойынша вакуумдық сорғыларды сынау. Ағыс іздегіштердің барлық түрлерінде, масс-спектрометрлік анализаторда олқылықтарды жою.
Білуге тиіс: күйіне (қысымы, разрядталуы, температурасы) байланысты газдардың аса маңызды қасиеттері; объектіні шайқау жылдамдығы және сорғының жұмыс істеу жылдамдығы; газ ағыны; құбырлардың кедергісі мен өткізу қабілеті; вакуумдық техниканың негізгі теңдеулері; термобу қақпандарының, компенсациялық, вакуумды өлшеуге арналған магнитті және электрразрядты аспаптардың құрылысы; гелий және галогенді ағыс іздегіштердің тораптарының белгіленуі және құрылысы; төмен және жоғары жиілікті геренаторлардың, түзеткіштер мен тұрақтандырғыштардың ауыспалы және тұрақты тоғының күшейткіштерінің негізгі сызбалары; электрвакумдық және газразрядты аспаптардың түрлері мен қағидалары.
Арнайы орта білім қажет.
Жұмыс үлгілері
1. Термобу, магнитті, электрзарядты вакуумметрлер, - баптау.
2. Иіртүтікті конструкциялар – газдығыздықты емес жерлерін іздеу.
3. Ағыс іздегіштер – диффузиялық ағуларын калибрлеу.
§ 68. Газдық және сұйықтық бақылау бойынша дефектопист
6-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Электрондық аппаратураны пайдаланумен жинақтау және жөндеу жағдайларында құрылымдардың герметикалығын бақылау. Техникалық құжатнама талаптарына сәйкес тораптарда және тұтас контсрукцияда аралоық ақау дерлерін анықтау мен жалпы герметикалығын тексеруге арналған аспапты және жабдықты бақылау тәсілін таңдау. Жинақтау конструкцияны бақылау нәтижелері бойынша соңғы қорытындылар беру. Сынаулар кезінде құрылымдарда табылған ақаулардың мөлшерін сандық талдау. Бақылау әдістемелерін әзірлеу бойынша тәжірибе жұмыстарын орындау. Алынған жұмыс нәтижелерін ресімдеу. Масс-спектрометрлік анализаторлардың электрондық оптикасына юстировка жасау. Герметикалықты бақылау әдістерін метрологиялық қамтамасыз ету.
Білуге тиіс: газдардың молекулалық- кинетикалық теориясының элементері, «газ» және «бу» түсініктері, қаныққан газдардың қысымдары, негізгі газдық заңдар, газдардың ағу режимдері; вакуумды алуға арналған сорғылардың құрылысы және жұмыс істеу қағидасы; бақыланатын бұйымдардың конструкциялық және технологиялық ерекшеліктері; сұйықтықтардың физикалық қасиеттері.
Арнайы орта білім қажет.
Жұмыс үлгілері
1. Түтікті тақталар – аралық ақау жерлерін анықтау және ралық ақау мөлшерін бағалау.
2. Бақылау объектісі – бақылау тәсілін және оның режимдерін таңдау.
§ 69. Магниттік және ультрадыбыстық бақылау бойынша дефектопист
2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қарапайым және орта конфигурациялы бөлшектерді магнитті әдіспен, цилиндрлік және жалпақ пішінді бұйымдарды ультрадыбыстық әдіспен бақылау, дайындамалар мен бөлшектерді ультрадыбыстық бақылау. Магнитті, электромагнитті және қарапайым ультрадыбыстық дефектоскоптарды қосу және баптау. Металдың қалыңдығын өлшеу. Дефектоскоппен қарастырылған қалыңдықтар диапазонында бапталған аспаппен қабаттардың аймағының болуы мен аймақ мөлшерлерін анықтау. Анағұрлым жоғары білікті дефектоскопистің басшылығымен күрделі конфигурациялы бөлшектерде ақауларды анықтау. Магниттік суспензияларды дайындау. Есеп журналын жүргізу.
Білуге тиіс: магнитті, электромагнитті және ультрадыбыстық дефектоскоптардың, еңіс және тура түрлендіргіштердің жұмыс істеу қағидасы; дефектоскопты басқарудың негізгі органдарының белгіленуі; электротехника бойынша негізгі мәліметтер; магниттің суспензияның құрамына кіретін компоненттердің белгіленуі мен қасиеттері; магниттеу және магнитсіздендіру құбылыстары.
Жұмыс үлгілері
1. Тегіс біліктер, осьтер, шпонкалар, крандардың бөлшектері – магнитұнтақтық бақылау.
2. Фланецтердің дайындамалары және цилиндрлік болат - ультрадыбыстық бақылау.
3. Еспелі бұрандалардың қалақтары – тамырлық қиманы бақылау.
4. Табақтық болат – қалыңдығын өлшеу және қабатын анықтау.
5. Түтіктер – ақау жерлерін белгілеумен және жазумен тоққұйын тәрізді аспамен бақылау.
6. Тікұшақтың көтеретін бұрандасының тіреулері мен тығын шығыршықтары, соңғы біліктің түтіктері- магнитұнтақтық бақылау.
§ 70. Магниттік және ультрадыбыстық бақылау бойынша дефектопист
3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Тікелей агрегаттарда оларды алусыз стационарлық және тасымалды дефектоскоптарда магниттік әдіспен күрделі конфигурациялы бөлшектерді бақылау. Дефектограммалар бойынша ақаулардың орналасқан жерін ашумен тоққұйын тәрізді аспаптармен цилиндрлық бұйымдарды бақылау. Үстіңгі ақаулардың шифрын ашу. Магнитографты әдіспен дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бақылау- магнитті таспаға жазу. Дәнекерлеу жігінің сапасын анықтау. Люминесцентті, ультрадыбыстық және рентгендік талдау нәтижелері бойынша үлгілерді таңдау. Ферриттің саны бойынша аустениттік болаттардың магниттік өткізгіштігін анықтау. Көміртегі аз көміртегілі болаттардан домалатуды, құюды, орау мен дәнекерлеу қосылыстарын ультрадыбыстық бақылау. Орта күрделі ультрадыбыстық дефектоскоптарды үлгілері бойынша қосу және баптау. Тереңдік өлшеуіштің көрсеткіштерінің дұрыстығын тексеру, дефектоскоптарды, түрлендіргіштерді тексеру. Бір қуыс бұрғылық сызба бойынша тура және көлбеу іздегіштермен жұмыс жасау. Ақаулардың координаталары мен созылушылығын анықтау. Бастиектердің және қосатын кабельдердің түрлендіргіштерін жөндеу.
Білуге тиіс: магниттік, электр-магниттіктер, магнитографиялық, ультракүлгін дефектоскоптардың және түрлендіргіштердің құрылысы; ультрадыбыстық дефектоскоптар мен түрлендіргіштерді тексеру мен баптауға арналған станлартты және сынау үлгілері; бақылаудың ультрадыбыстық әдісінің физикалық мәнісі; жаңғырық импульсті, көлеңкелік, айна- көлеңкелік және резонансты; металдардың қалыңдығы мен қабатын анықтау әдістері; толқындардың негізгі үлгілері; ультрадыбыстық толқындарды қоздыру және акустикалық контактіні қамтамасыз ету тәсілдері; ақаулардың түрлері; дәнекерленген қосулардың үлгілері; бақыланатын бетке (кедір-бұдырлық параметрлері) қойылатын талаптар; электроника, метал танудың және дәнекерлеу өндірістің негіздері; әр түрлі қалыңдықты көміртегі және аз көміртегілі болаттардан домалату, құю орау мен дәнекерлеу қосылыстарын бақылау әдістері; магнитті және электромагнитті дефектоскопияның белгіленуі; магнитті, магнитографиялқ және тоқ құйын тәрңздң бақылау бойынша техникалық шарттар мен нұсқаулықтар; ірі бөлшектерді магниттеу тәсілдері.
Жұмыс үлгілері
1. Жүк көтеретін механизмдердің бөлшектері- ультрадыбыстық бақылау
2. Аустенитті класты болаттан бөлшектер – шынықтырудан кейін ферриттік фазаның мөлшерін аспаппен анықтау.
3. Болат құятын шөміштер - ультрадыбыстық бақылау.
4. Ұялы құрылымдар- тігудің жабыспау аймақтарын табу.
5. Болат табақтар – дефектоскоптың көмегімен ақаулардың созылушылығы мен координаталарын анықтау.
6. Турбина роторының және газтурбиналық қозғалтқыштардың компрессорының күрекшелері- жиектерін ультрадыбыстық бақылау.
7. Бақылау үлгілер – дефектограмма дайындау.
8. Салпыншақтар, сақтандыратын оқтамалар, жұқа тақтайшалар, траверстер, рычагтар, тарту күштер, крестовиналар, теңгершілдер, тіректер, шатундар, штоктар, автотіркеу құрылғысының бөлшектері – магнитұнтақтық бақылау.
9. Тоқ құйын тәрізді бақылау кезінде жазу және таңбалау жүйесі – баптау және реттеу.
10. Корпустық кемелік таврлық конструкциялардың дәнекерленген қосылыстары- ультрадыбыстық бақылау.
11. Пісірілген шығыршықтардың, фланецтердің, аралық штуцерлердің, түтіктермен ниппельдердің қосылыстары- магнитұнтақтық бақылау.
12. Алынбайтын жеңіл қол жетімді ұшақтың тораптар мен бөлшектері- магнитұнтақтық бақылау.
13. Аустенитті класты дәнекерленген болаттардың жіктері- ферриттік фазаны бөлу аспабымен тіркеу.
Достарыңызбен бөлісу: |