Казахская академия труда и социальных отношений

1. 

әрбір зерттеу теориялық негіздеме жасауды талап етеді. Зерттеуші ғылыми әдебиеттердің 

белгілі  санына  талдау  жасайды  және  жүйелейді,  онда  зерттеу  объектісінде  белгіленген 

проблемаларды анықтайды. 

2. 

Жақын зерттеулерді талдау - ӛзіндік зерттеуді жоспарлау барысында басқа 

авторлардың  жақын  зерттеулеріне  сүйену  ғылыми  этиканың  талаптарына  сәйкес  келеді. 

Зерттеушінің міндеті – зерттеу сферасында бұрын зерттелген проблемалар туралы жалпы 

кӛріністі қалыптастыру және зерттеудің ӛзіндік жаңа жолын таңдау болып табылады. 

3. 

Зерттеудің  әдіснамалық  негіздерін  анықтау  –  жұмыстың  әдіснамалық 

негіздемесінің мақсатында зерттеуші қазіргі кездегі ғылымдағы белгілі орны бар базалық 

парадигмасымен  танысады.  Негізгі  міндет  –  нақты  белгіленген  жүйелер  принциптерді, 

яғни зерттеудің философиясын құрастыру қажет. 

4. 

Зерттелетін  құбылыстың  авторлық  моделін  жасау    -  теориялық    талдау 

және  негіздеудің  соңғы  және  маңызды  кезеңі  ретінде  зерттелетін  құбылыстың  авторлық 

моделін  құру    алынады.  Осы  кезеңде  зерттеуші  проблемаға  ӛзіндік  кӛзқарасын 

қалыптастырады:  негізгі  ұғымдарға  анықтама  береді,  проблеманы  ӛзіндік  кӛруді  дәл 

құрастырады, зерттеудің құрылымын анықтайды, оның нәтижелерін болжайды. Авторлық 

моделі болмаған зерттеу ғылыми зерттеудің құндылық деңгейін тӛмендетеді. 

4.  Эксперименталды  (зерттеу)  болжамдарын  қҧрастыру  кезеңінде  зерттеуші 

ғылыми  болжамдар  жүйесіндегі  зерттеудің  жалпы  болжамын  нақтылайды,  олар  жұмыс 

барысында  дәлелденуі  немесе  теріске  шығарылуы  керек.  Эксперименталды  болжам 

құбылыстар  арасындағы  байланыстың  сипатын  кӛрсетеді.  Болжамдарды  құру  ғылыми 

зерттеу барысындағы міндеттерді анықтауды талап етеді. 

Эксперименталды болжамды қҧру кезеңдері және оларды жҥзеге асыру: 

1. 

Ауыспалыларды  таңдау  –  эксперименттің  болжамын  құру  ауыспалыларды 

таңдау және анықтаусыз мүмкін емес, яғни тәуелді ауыспалы ретінде зерттелетін құбылыс 

алынады, тәуелсіз ауыспалы ретінде экспериментатор басқаратын жағдайлар алынады.  

2. 

нақты  болуы  қажет.  Ереже  бойынша  бір  эксперименталды  болжам  құрылады.  Егер 

теориялық  талдау нақты жүргізілсе және нәтижесінде зерттелетін құбылыстың авторлық 

моделі жасалса, болжам құру  күрделі  емес. Автор құбылыстар арасындағы байланысты 

нақты сипаттайды. Мысалы: студенттердің психологиядан оқу курстары барысында нақты 

зерттеулерді  жоспарлау  және  жүргізу  олардың  пәнге  деген  қызығушылығын  арттырады 

және кәсіби біліктілігін дамытуды ынталандырады. 

3. 

мақсатын  тақырып,  мақсат,  объект,  болжам  арқылы    нақтылау  болып  саналады.  Әрбір 

міндет  нақты  және  анық  болуы  керек.  Ең  алдымен  проблеманы  теориялық  талдауға 

байланысты  міндеттерді  құрастырады,  содан  кейін  зерттеу  жұмысын  жүргізу  әдістерін 

құру,  болжамды  және  алынған  нәтижелерді  талдауды  тексеру  міндеттері  құрылады.   

Мысалы:  мына  сұрақтар  бойынша  әдебиеттерге  талдау  жасау,  ерекшеліктерін  жаттау, 

экспериментті зерттеу бойынша жоспарлау, құбылыстың ерекшеліктерін зерттеу т.б.