Орталық Азияның энергетикалық жүйелерімен су-энергетикалық мәселелер бойынша көпжақты келіссөздер, Кедендік одақ құруға байланысты ықпалдасу үдерістері орын алды

Осылайша, жоғарыда санамалап көрсетілген мүмкіндіктер Мемлекеттің және Акционердің қолдауымен іске асырылатын болады.

1. 
   Мемлекеттің қажеттіліктеріне сәйкес Қазақстан БЭЖ-дің сенімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
   
2. 
   Компания бизнесін арттыру мүддесінде және Қазақстан Республикасы экономикасының қажеттіліктеріне сәйкес ҰЭТ-ты дамыту;
   
3. 
   Компания қызметінің тиімділігін арттыру;
   
4. 
   Компанияның акционерлік құнының артуын қамтамасыз ету;
   
5. 
   Қазақстан Республикасндағы электр энергетикалық нарықты жзетілдіру және арттыру;
   
6. 
   Корпоративтік басқару тәжірибесін дамыту және орнықты дамуды қамтамасыз ету;
   
7. 
   Шектес мемлекеттердің электр энергетикалық компанияларымен орнықты серіктестік қарым-қатынастарға қол жеткізу.
   

1. 
   Қазақстан БЭЖ жүйелік операторы функцияларын сапалы орындау;
   
2. 
   ҰЭТ жұмыс істеу сенімділігін қамтамасыз ету мақсатында қолданыстағы активтерді сапалы пайдалану және техникалық қызмет көрсету;
   
3. 
   Электр энергиясын жеткізу желілерін жаңғырту;
   
1. 
   ҰЭТ талап етілетін өткізу қабілетін қамтамасыз ету мақсатында электр энергиясын жеткізетін желілерді салу;
   

1. 
   Электр энергиясын жеткізген кезде ысырап деңгейін оңтайландыру;
   
2. 
   Өндірістік қызметтің тиімділігін арттыру;
   
3. 
   Әкімшілік-шаруашылық қызметтің тиімділігін арттыру;
   
4. 
   Инновацияларды дамыту және ендіру;
   

1. 
   Таза табыстың артуы;
   
2. 
   Клиенттерге қызмет көрсету деңгейінің артуы;
   
3. 
   Электр энергетикасы саласындағы заңнаманы және тариф саясатын жетілдіруге көмектесу;
   

1. 
   Қуат нарығын дамыту;
   
2. 
   Қазақстан Республикасында электр энергиясының теңгерімделген нарығын дамыту;
   
3. 
   Жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі қаржы-есептеу огрталығын ұйымдастыру;
   

1. 
   Акционерлердің құқықтарын қамтамасыз ету және мүдделі тұлғалармен өзара қарым-қатынасты дамыту;
   
2. 
   Қызметкерлердің кәсібилігін дамыту;
   
3. 
   Қызметкерлердің адалдығын арттыру;
   
4. 
   Кәсіби қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
   
5. 
   Компания қызметінің экологияға әсерін азайту;
   

1. 
   Шектес мемлекеттердің энергетикалық жүйелерімен қатарлас жұмысты қамтамасыз ету;
   
2. 
   Шектес мемлекеттермен тиімді электр энергетикалық нарық құруға көмексету.
   

1. 
   Мемлекет қажеттіліктеріне сәйкес Қазақстан БЭЖ сенімді жұмысын қамтамасыз ету
   

1. 
   Жүйелік оператор функцияларын сапалы орындау
   

• 
  Ұлттық электр торабын дамыту жөніндегі инвестициялық жобаларды жүзеге асыруды;
  
• 
  салалық нормативтік-техникалық құжаттаманы әзірлеуге белсенді қатысуды;
  
• 
  өндіргіш қуаттар құрылысын ынталандыратын механизмдерді, сонымен қатар айтарлықтай қуат тапшылығының пайда болуының алдын алу, өндіргіш қуаттарды дамыту саласына инвестициялар тартуды ынталандыру, электр энергиясына баға белгілеудің дұрыс механизмдерін қалыптастыру мақсатында электр қуаты нарығын құруды болдырмай оңтайлы көздерді құруға қатысуды жоспарлайды. «KEGOC» АҚ-ның аталған нарық операторы функцияларын орындау үшін қажетті құзыреттілік деңгейі бар.
  

Қолданыстағы активтерге сапалы техникалық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету бөлігінде Компания қосалқы станция жабдықтарына қызмет көрсету үдерістерін жетілдіруді жалғастыруда.

Тораптың сенімділік деңгейін бағалау үшін қалыпты салалық көрсеткіштерді пайдалану мақсатқа лайық болып табылады:

• 
  SAIFI (System Average Interruption Frequency Index — жүйеде бұзылыстар пайда болуының орташа жиілігі) — тұтынушыларды электрмен жабдықтау үзілістерінің орташа жиілігін сипаттайды;
  

• 
  SAIDI (System Average Interruption Duration Index — ажыратудың орташа ұзақтығы) — орташа алғанда жүйедегі жылына бір рет ажырату ұзақтығын сипаттайды.
  

1-сурет
Жабдықтың жай-күйін бағалау үшін Компанияда корпоративтік стандарт ендірілуде: бірыңғай тәсілдерге сәйкес жабдықтың жай-күйін бағалау критерилерін бекітетін және Компанияның барлық активтерінің жай-күйін салыстыруға мүмкіндік беретін жай-күй индексі.

Тәуекелдер көлемін бағалау үшін жабдықтың бұзылу салдары мен олардың салмақ көрсеткіштерін бекітетін, жабдықтың маңыздылығын бағалауға жүйелендірілген тәсіл ендіріледі.

Сонымен қатар шығындар мен сенімділік теңгеріміне қол жеткізу негізінде жабдықтарды жөндеу мен ауыстыруды ұзақ мерзімді (кем дегенде 5 жыл) жоспарлау тәжірибесін ендіру көзделіп отыр. 2013 жылы ЖЭТ филиалдарында өндірістік активтерді басқару жүйесін ендіру жоспарлануда.

«ҰЭТ-ты жаңғырту. ІІ кезең» жобасын іске асыру шеңберінде жаңғыртудың І кезеңінде ауыстырылмаған жабдықтардың қалған көлемдерінен 10% трансформаторларды (автотрансформаторларды), 62% ажыратқыштарды, 43% айырғыштарды, 49% кернеу трансформаторларын, 61% ток трансформаторларын ауыстыру көзделіп отыр.

Тұтастай алғанда жаңа технологияларды қолдана отырып, қосалқы станциялардың жабдықтарын бұдан әрі ауыстыру қосалқы станциялардың жабдықтарын жөндеу мен техникалық қызмет көрсету шығыстарын азайту есебінен қосалқы станциялар жабдықтарын пайдалану шығындарын оңтайландыруға мүмкіндік береді.

ӘЖ-нің ескіру үрдісін еңсеру мақсатында Компания оларды қайта құру жұмыстарының ауқымын арттыруды жоспарлайды, бұл шығындардың көлемін оңтайландыруға мүмкіндік береді. Пайдалану мерзімі 40-45 жылдан астам уақытты құрайтын қолданыстағы электр жеткізу желілерін қайта құрған кезде ЭЖЖ тек жекелеген жабдығын (сым, тіректер, іргетастар және т.б.) ауыстыру мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар ескіргендерді бөлшектей отырып, жаңа ЭЖЖ салудың мақсатқа лайықтығын да қарастыру қажет.

«ҰЭТ-ты қалпына келтіру» жобасы шеңберінде сол трасса бойынша бөлшектенетін ӘЖ-ның орнына дәстүрлі орындалған ӘЖ салу (жекелеген учаскелер) және/немесе желі элементтерін ауыстыра отырып, ӘЖ-ны қайта құру көзделеді.
2. Компания бизнесін арттыру мүддесінде және Қазақстан Республикасы экономикасының қажеттіліктеріне сәйкес ҰЭТ-ты дамыту

ҰЭТ-тың талап етілетін өткізу қабілеті мақсатында электр энергиясын жеткізу желілерін салу

Еліміздің экономикасының тұрақты өркендеуін қамтамасыз ету үшін тұтастай алғанда электр энергетикасы саласын ілгерінді дамыту қажет. ҰЭТ дамытудың перспективалық схемасын айқындаған кездегі негізгі фактор қуат пен электр энергиясының болжамдалған теңгерімі болып табылады. Болжамдалған теңгерімге сай 2015 жылға дейін перспективада («Қазақстан Республикасы электр энергетикасы саласын дамытудың 2030 жылға дейінгі мастер-жоспары», «КазНИПИИТЭС «Энергия» АҚ, 2011ж.) 3,9 млрд. кВт*сағ. жуық электр энергиясын артық өндіруге қол жеткізіледі деп болжануда (1, 2-кестелерді қараңыз).

млрд.кВт*сағ.

МВт

	2013	2015	2020	2025
Ең жоғары жүктеме	14700	15920	18530	20500
Өндіру	14620	16220	18930	21000
Тапшылық(-), артық (+)	-80	300	400	500

Осыған байланысты Компанияның ҰЭТ-ты дамыту бойынша басым жобалары қоржынына мынадай жобалар енгізілді:

1. «Кернеуі 500 кВ, 220 кВ желілері Қазақстан БЭЖ-не жалғанатын 500 кВ Алма ҚС-ны салу» жобасы Алматы қаласы мен Алматы өңірін электрмен жабдықтау сенімділігін, Балқаш АЭТ-тың бірінші кезегінің қуатын (1320 МВт) беруді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Іске асыру мерзімі – 2009-2014жж. Жоба құны 30 млрд.теңге.

2. «Қазақстанның Ұлттық электр торабын жаңғырту, ІІ кезең» жобасы Қазақстан БЭЖ сенімді жұмыс істеуін қамтамасыз етуге және техникалық деңгейін арттыруға бағытталған. Іске асыру мерзімі - 2010-
2016 жылдар. Жоба құны – 52 млрд.теңге.

3. «Мойнақ ГЭС қуатын беру» жобасы аса жоғары режимдерде 300 МВт дейінгі мөлшерде Мойнақ ГЭС қуатын беруді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Іске асыру мерзімі - 2010-2012 жылдар. Жоба құны – 9,8 млрд.теңге.

4. «Балқаш ГЭС қуатын беру» жобасы Балқаш АЖТ қуатын (2640 МВт) беруді қамтамасыз ету үшін қажет. Іске асыру мерзімі - 2011-2020 жылдар. Жобаның құны – 31,3 млрд.теңге.

5. «220 кВ ОБТҚ-Осакаровка ӘЖ-ны қайта құру» жобасы Астана қаласының тұтынушыларын электрмен жабдықтау сенімділігін арттыруға бағытталған. Іске асыру мерзімі - 2010-2014 жылдар. Жобаның құны – 4,0 млрд. теңге.

6. «500 кВ Қазақстан-Қырғызстан мемлекетаралық электр жеткізу желісін салу» жобасы Қырғызстан мен Қазақстан энергетикалық жүйелерін қосымша байланыстырып тұрады. Аталған жобаны іске асыру мәселесін қарау туралы Қырғызстан мен Қазақстанның Үкімет Басшыларының 2009 жылғы 1 желтоқсанда Астана қаласында өткен кездесуінде айтылған болатын. Жобаны іске асырған жағдайда Орталық Азия өңірінде қуат ағындарын бөлудің баламалы мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін жаңа энергетикалық сақина құрылуы мүмкін. Жоба Қазақстан үшін қосымша экспорттық және транзиттік мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді, Қазақстан мүддесінде су-энергетикалық мәселелерді оңтайландыруға мүмкіндік береді. Іске асыру мерзімі - 2013-2018 жылдар. Жобаның құны – 22,5 млрд.теңге.

7. «Павлодар энергетикалық торабының Қазақстан БЭЖ-мен байланысын күшейту» жобасы Павлодар қаласының тұтынушыларын электрмен жабдықтау сенімділігін қамтамасыз ету және қаланың электр станцияларынан Қазақстан БЭЖ-іне қуат беруді қамтамасыз ету мақсатында қажет. Іске асыру мерзімі - 2010-2016 жылдар. Жоба құны – 5,5 млрд. теңге.

8. «Батыс Қазақстанның энергетикалық жүйелерін Қазақстан БЭЖ-мен біріктіру» жобасы Қазақстан БЭЖ Батыс аймағының тұтынушыларын электрмен жабдықтау сенімділігін арттыруға мүмкіндік береді, жоспарланған Ақтау АЭС-інен қуат беруді қамтамасыз етеді, сонымен қатар Батыс аймақты республиканың аумағы бойынша Қазақстан БЭЖ-мен біріктіреді. Іске асыру мерзімі - 2013-2025жж (Қазақстанның батыс өңірінің жаңа өндіргіш қуаттарын ендіру мерзіміне байланысты). Жоба құны - 100,7 млрд.теңге.

9. «220 кВ Орал-Атырау және Құлсары-Теңіз желілерін салу» жобасы (625 км) Қазақстанның Батыс аймағының облыстары арасындағы электрлік байланыстарды күшейту үшін қажет. Іске асыру мерзімі - 2021-2025 жылдар. Жоба құны – 21,3 млрд.теңге.

10. «500кВ желілері Қазақстан БЭЖ-не жалғанатын 500кВ Алма ҚС-ны салу» жобасы (250 км) Астана қаласы мен Ақмола облысын электрмен жабдықтау сенімділігін қамтамасыз ету үшін қажет. Іске асыру мерзімі – 2021-2025 жылдар. Жоба құны – 23,7 млрд.теңге.

11. «500 кВ Нұра-Жезқазған желісін салу» жобасы (550 км) Жезғазған энергия торабын электрмен жабдықтау сенімділігін қамтамасыз ету үшін қажет. Іске асыру мерзімі - 2021-2025 жылдар. Жоба құны – 27,0 млрд.теңге.

12. «500кВ Солтүстік-Шығыс-Оңтүстік транзитін салу» жобасы Шығыс өңірдің Қазақстан БЭЖ-мен байланысын күшейту, контрреттеуіш Бұлақ ГЭС-ті іске қосқан кезде Шүлбі ГЭС-тен толық қуат беруді қамтамасыз ету, Шығыс аймақты, Алматы өңірін электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру, Солтүстік-Оңтүстік транзитін күшейту үшін қажет. Іске асыру мерзімі - 2011-2018 жылдар. Жоба құны – 123,5 млрд.теңге.

13. «Торғай АЭТ қуатын беру» жобасы салынуы жоспарланып отырған Торғай АЭТ-тің базалық электр станциясынан қуат беруді қамтамасыз ету үшін қажет. Іске асыру мерзімі - 2021-2025 жылдар. Жоба құны – 12,8 млрд.теңге.

14. «ҰЭТ-ты қалпына келтіру» жобасы (2200 километр 220 кВ ӘЖ, 404,3 км 500 кВ ӘЖ) электр жеткізу желілерінің техникалық сипаттамаларын қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Іске асыру мерзімі - 2013-2023 жылдар. Жоба құны - 84,8 млрд.теңге.

3. Компания қызметінің тиімділігін арттыру

3.1. Инновацияларды дамыту және ендіру

Инновациялық-технологиялық даму ұзақ мерзімді перспективада кез келген компанияның бәсекеге қабілеттілігінің негізгі фактогрларының бірі болып табылады, себебі олар көрсеткен қызметтердің тиімділігі мен сенімділігін арттыруды қамтамасыз етеді.

2011 жылы «KEGOC» АҚ Инновациялық-технологиялық стратегиясы әзірленді, соған сәйкес Компанияны инновациялық-технологиялық дамыту үш негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады:

• 
  инновацияларды басқару жүйесін дамыту. Ғаламдық экономикада бәсекеге қабілетті инновациялық Компанияны құру үшін Компания тұрақты жақсару мәдениетін дамытуды, қызметкерлердің құзыреттері мен инновациялық қызметке мүдделілігін тұрақты арттыруды, сонымен қатар идеяларды, білімдер мен құзыреттерді басқару жүйелерін дамытуды мақсат етіп қойып отыр;
  
• 
  технологиялық инновацияларды ендіру және R&D дамыту. Компания өз қызметінде сенімділік пен тиімділікті арттыруға блағытталған озық технологиялық шешімдерді қолданатын болады. Сонымен қатар, Компания Қазақстан Республикасында зияткерлік энергетиканы дамытуға, соның ішінде отандық ғылымды қатыстыру басымдылығы есебінен қатысатын болады;
  
• 
  басқарушылық инновацияларды ендіру. Компания басқарудың озық әдістерін ендіру есебінен өз қызметінің тиімділігін арттыруды мақсат етіп қойып отыр. Компанияда ендірілетін негізгі басқарушылық инновация дегеніміз бұл әлемдік көшбасшылар деңгейінде өндірістік активтерді басқару жүйесі болып табылады.
  

Өндірістік қызметтің тиімділігін арттыру мақсатында Компания:

• 
  өтпелі режимдерді мониторингтеу жүйесін ендіруді;
  
• 
  электр жеткізу желілерін мониторингтеу, диагностикалау және пайдалану тиімділігін арттыру жүйесін ендіруді;
  
• 
  қолданыстағы SCADA/EMS жүйесін жаңғырту;
  
• 
  айнымалы токты жеткізудің икемді жүйесін қолдану (FACTS);
  
• 
  МЭК 61850 хаттамаларын қолдана отырып, қазіргі заманғы біріктірілген бағдарламалық-аппараттық кешендері базасында сандық қосалқы станцияларды орнатуды;
  
• 
  Желінің жұмыс режимін мониторингтеу, жоспарлау, моделдеу және оңтайландыру үшін бағдарламалық қамтамасыз ету орнатды жоспарлап отыр.
  

Сонымен қатар, «KEGOC» АҚ иелігінде қазіргі уақытта ұзындығы шамамен 100 км ВОЛС-желілері бар. Оларды алдағы уақытта, сонымен қатар коммуникациялар мен басқару жүйелерін дамыту үшін одан әрі кеңейту жоспарлануда. Бұл оптикалық талшықты желілерді энергетикалық жүйенің басқа қатысушылары Қазақстан Республикасында зияткерлік энергетикалық жүйені дамыту кезінде олардың арасындағы екі жақты байланысты қамтамасыз ету үшін қолдануы мүмкін. Сонымен қатар, Компания ұялық байланыс операторларына, интернет провайдерлерге және басқа да ұйымдарға деректер беру жөнінде қызмет көрсетуді жоспарлайды. Инновацияларды басқару үшін бағдарламамен қамтамасыз етуді ілгерілету жөніндегі қызметтерді, сонымен қатар ВОЛС-желілерді басқаруды «Энергоинформ» АҚ еншілес бағынысты компаниясы жүзеге асырады.