Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген және өзінің психикалық жай-күйі бойын- ша

243 
бұзылуынан зардап шеккен адамдарга медициналык сипаттагы мәжбүрлеу шараларын қолдануды 
белгілейді. 
Көрсетілген адамдар жөніндегі медициналық сипаттагы мәжбүрлеу шараларын қолданганда сот 
олардың жаңадан когамға қауіпті іс-әрекеттерді жасаудан сақтандыруды, ондай азаматтардың жеке 
басын корғауды және дұрыс емдеуді жүзеге асыру мақсатын көздейді, психикалық ауруға душар 
болған адамдарга жаза тагайындау ізгілік және әлеуметтік әділеттілік принциптеріне қайшы келеді. 
Сондықтан да есі дұрыс емес адамдар қылмыстык кұкык бұзушылы істесе, олар қылмыстық 
жауаптылықтан босаты- лады. 
Қоғамға қауіпті іс-әрекеттерді жасағаннан кейін есі ауысқан аурумен ауырған адам- дарга да 
жаза тағайындау тиімсіз болады. Өйткені мұндай адамдар өзіне-өзі есеп беру немесе өз әрекетін 
басқару мүмкіндігінен айыратын есі ауыскан аурумен ауыруына байланысты айналада болып жатқан 
құбылысты қабылдай алмайды, сондыктан да оган тағайындалған жаза өз мақсатына жетпейді. Егер 
мұндай адамдар дертінен айыкса, олар- ды қылмыстық құқык бұзушылық үшін жауапқа тартудың 
ескіру мерзімі өтпесе жэне қылмыстық қүқық бұзушылық үшін жауаптылықтан жэне жазадан 
босататын басқа да негіздер болмаса сот оларға жаза тағайындауы мүмкін. 
Қылмыстық қүқық бүзушылықтың маскүнемдікпен, нашакорлыкпен немесе уытқүмарлықгіен 
ауыратын адамдар жасаған ретте сот дәрігерлік комиссияның қоры- тындысы бойынша ондай 
адамдарға жазамен қатар еріксіз емдеу шараларын қолдана алады. 
Медипиналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары тек сот арқылы мемлекепік шара ретінде 
тағайындалады. Мүндай шараны жаза деп санауға болмайды, өйткені мұнда жазаға тән белгі - түзеу 
белгісі жоқ. Керісінше, мұндай емдеу шараларын қолдану қүқық бүзушының мүддесіне сай келеді. 
Бұл шарт сот үкімімен емес, сот қаулысы бойынша тағайындалады. Сондықтан да мүндай шара 
тағайындалған адамдар сотталған адам қатарына жатқызылмайды, оған қолданылған шара оларды 
емдеуге, олардың тарапы- нан қоғамға қауіпті іс-әрекеттердің қайталанбауына жасалған сақтандыру, 
олардың құқық қорғайтын мүддесін қорғау болып табылады. Сонымен медициналық сипаттағы 
мэжбүрлеу шаралары жазадан оны қолданудың негізі мен мақсаты, мазмүны жэне заңдылык зардабы 
бойынша ажыратылады. 
Медициналық сипаттағы шараларды қылмыстық қүқык бұзушылықтың маскүнем- дікпен, 
нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыратын адамдарға колдану бары- сында да жазаның 
белгісі - түзеу элементі жоқ, сондықтан да мұндай шара жаза бо- лып саналмайды. Бірақ бұл шара 
қылмыстық құқық бұзушылықтың есі дұрыс күйде істеген адамдарға тағайындалған жазамен бірге 
оларды емдеу жэне жазаның көзделген мақсатына жету үшін тиісті жағдайлар жасау мақсатында 
тағайындалады. 
Медициналык сипаттағы шараларды қолдануда заңдылық, ізгілік, адам құқықтары мен 
бостандықтарын қорғау принциптері басты басшылыққа алынады. 
Медициналық сипаттағы шаралар қылмыстық немесе басқа арнаулы зандар негізінде 
қолданылады. Қылмыстык кодекстің 91-бабы медициналық сипаттағы мэжбүрлеу шара- ларын 
қолданудың негіздері жайына арналған: 
1. Сот медициналық сипаттағы мэжбүрлеу шараларын: 
а) есі дұрыс емес жағдайда осы Кодекстің Ерекше бөліміндегі баптарда көзделген іс- әрекеттерді 
жасаған; 
б) қылмыстык кұқық бұзушылық жасағаннан кейін психикасы жазаны тағайындау немесе 
орындау мүмкін емес болып бұзылған; 
в) қылмыстыққұқык бұзушылықжасаған жэне есінің дұрыстыгын жоққа шығармайтын 
психикасының бұзылуынан зардап шегетін; 
г) қылмыстық кұқық бұзушылық жасаған жэне алкоголизмнен немесе нашақорлыктан не 
уытқұмарлықтан емдеуге мұқтаж деп танылған адамдарға тагайындауы мүмкін; 
2. Осы баптың бірінші бөлігінде аталған адамдарга медициналық сипаттағы мәжбүрлеу 

244 
шаралары психикасының бұзылуы бүл адамдардың өзге елеулі зиян келтіру мүмкіндігіне не өзіне 
немесе басқа адамдарға қауіп төндіруіне байланысты жагдайларға гана тагайындалады. 
3. Медициналық 
сипаттагы 
мәжбүрлеу 
шараларын 
орындаудың 
тэртібі 
Қазақстан 
Республикасының Қылмыстық атқару кодексімен жэне денсаулык сақтау саласындағы заңнамасында 
айқындалады. 
4. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген және өзінің психикалықжағдайы бойын- ша кауіп 
келтірмейтін адамдар жөнінде сот бүл адамдарды емдеу немесе оларды психо- неврологиялық 
ұйымдарға жіберу туралы мәселені шешу үшін денсаулык сактау орган- дарына қажетті материалдар 
жібере алады. 

жүктеу/скачать 7.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: