Кодексіне түсіндірме жалпы және Ерекше бөліктер алматы «жеті жарғЫ» 2015
жүктеу/скачать 7.26 Mb. Pdf көрінісі
|
| Комектесуші. Кеңестерімен, нүсқауларымен, ақпарат, осы іс-әрекетті жасайтын қару немесе
қүралдар беруімен не қылмысты жасауға кедергілерді жоюымен қылмыстык құқық бүзушылықтың жасалуына жәрдемдескен адам, орындаушыны, кылмыстық қүқық бұзушылық жасау қаруын немесе өзге де қүралдарын, осы іс-әрекеттің ізін не құқыққа қарсы жолмен қол жеткізілген запарды жасыруға күні бұрын уәде берген адам, сол сиякты осындай запарды иемденуге немесе откізуге күні бүрын уэде берген адам көмектесуші деп танылады (28-бап, 5-бөлігі). Объективтік жагынан алганда, кылмыстык күқык бұзушылыққа комек көрсету жоғарыда көрсетілген тэсілдермен істелінетін кылмыстык қүкык бұзушылықтың жүзеге асырылуына жәрдемдесу болып табылады. Тәсілдердің нақты тізбегі Қылмыстық кодекстің 28-бабының 5- бөлігінде көрсетілген. Мұнда кылмыстық қүқық бұзушылық істеуге пайдаланылатын барлық тэсілдердің нысандары толық айтылған. Көмектесушінің қылмыстық кұқық бүзушылықты орындаушылардан өзгешелігі, сол қылмыстык күкык бүзушылыққа көмектесу әр уақыпа да орындаушының қылмыстык қүкық бүзушылық іс- эрекепі істеуінің алдын алады. Өйткені қылмыстык заңда қылмыстық күқык бұзушылыққа көмектесушінің бір белгісі күні бұрын уэде беру деп тегіннен-тегін көрсетілмеген. Күні бүрын кылмыстық қүкық бүзушылықты істелгенге дейін көмектесуге уэде берген адам гана қылмыстык күқық бүзушылыкка көмектесуші деп табылады. Ал егер адам күні бүрын көмектесуге уәде бермей- ак орындаушының істеген қылмыстық күкык бұзушылыгына көмек көрсетсе, онда мұндай адамның әрекеті Қылмыстык кодекстің Ерекше бөлімінде көрсетілген тиісті күрамдарды бірге орындаушы ретінде бағаланады. кылмыстык күкық бүзушылықка көмектесу запай (материалдық) немесе интеллектуалдык болып бөлінеді. Запай (материалдык) көмектесу, әдепе, белгілі бір белсенді іс-әрекепер - қүрал беру, кедергілерді жою, қылмыстык қүқыкбүзушылык істеуге пайдаланылатын күралдар мен аспаптар беру аркылы жүзеге асырылады. Кейбір жағдайларда запай көмектесу әрекетсіздік аркылы да жүзеге асырылуы мүмкін. Мысалы, күзетшілер мен басқа да адамдардың мемлекепік мүлікті сактау жөніндегі өздерінің күқылық міндеперін орындауга күні бұрын кылмысты түрде әдейі үкыпсыз карап, баскалардың осы мүлікті үрлап, көп мөлшерде материалдықзалалга үшыратуына көмек беруі жәнетағы баскалары. Интеллектуалдық көмектесу, әдетте, орындаушының қылмыстык құкык бұзушылык істеуге деген шешімін, жігерін нығайтуға байланысты болады. Интеллектуалдық көмектесуге кылмыстық құқық бұзушылықты істеуге кеңестерімен, нұсқауларымен акыл беру, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылық істеуге пайдаланылатын кұралдар мен қару-аспаптарды, қылмыскердің өзін, қылмыстық құқықбұзушылыктың ізін, қылмыстык құқық бұзушылық жолмен табылған заттарды жасыруга, сондай-ақ кылмыстык құқык бұзушылық жолмен табылған заттарды алуға немесе сатуға күні бұрын уэде беру әрекеттері жатады. Мысалы, көмектесуші қылмыстық құқық бұзушылық жасауға ең тиімді қару мен құралды қолдану туралы немесе кылмысты жүзеге асыруда пайдала- нылатын көліктің түрі туралы ақыл-кеңестер беру арқылы қылмысты орындаушының ниетін жүзеге асыруға деген жігерін, шешімін арттырып, соның қылмысты ойдағыдай жүзеге асыруына демеу болады. Қылмыстық құкық бұзушылыққа айдап салушыдан кылмыстық кұкық бұзушылық үшін көмектесушінің айырмашылығы мынада: қылмыстық құқық бұзушылыққа ай- дап салушы, орындаушыны қылмыстық кұқық бұзушылық істеуге көндіретін болса, ал көмектесуші қылмыстық құқык бұзушылык істеуге өздігінен бел байлаған адамға акыл- кеңес, нұсқаулар беру арқылы оның қылмыс істеуге, істелген қылмысты жасыруға де- ген сенімін нығайтады. Бұл жерде қылмыстық 123 кұқык бұзушылыққа көмектесуші субъ- ективтік жағынан орындаушының істейтін қылмыстық құқық бұзушылығының мэні жөнінде толық хабардар болса, одан туындайтын зардапты күні бұрын болжаумен бірге қылмыстық кұқық бұзушылыкты орындаушының істейтін іс-эрекетіне өзінің себепті байланысының болғандыгын толық сезеді жэне соны тілейді. Заң бойынша күні бұрын қылмыс істегенге дейін немесе кылмысты істеу барысында уэде беріп, қылмыстык кұқық бұзушылықты жасыру қылмыстық кұқық бұзушылыққа көмектесудің бір түрі болып табылады. Қылмыстық кұқық бұзушылық аяқталғаннан кейін оған көрсетілген көмек қылмыстық құқық бұзушылыққа көмектесу емес, бұл іс-эрекет қылмыстық занда көрсетілген жағдайда, кылмыстық кұқык бұзушылықты жасыру ретінде сараланады. Қылмыстық құқық бұзушылық істеуден бас тартудың ережелері қылмысқа бірге қатысушыларға да қолданылады. Орындаушының қылмыс істеуден өз еркімен бас тартуы дегеніміз оның алдын ала келісілген кылмыстық құқық бұзушылык әрекеттерді мүлдем істемеуі немесе оны орындаудан дайындық сатысында бас тартуы. Орындаушының дайындық сатысында істеген іс-эрекетінде басқа бір қылмыстық құқық бұзушылық құрамы бар болса, сол үшін ғана жауапты болады. Мысалы, кісі өлтіруге дайындық не- месе оқталғандық үшін жауаптылық, ұрлыққа оқталғандық, т. б. әрекеттер. Үйымдастырушы, айдап салушы жэне көмектесуші бірлесіп қылмыстық құқық бұзушылық істеуге, әдетте, қылмыстық құкык бұзушылық істелгенге дейін катысады жэне бұлардың әрекеті орындаушының қылмыстық кұқык бұзушылықты ойдағыдай аяқтауына барлық қажетті жағдайларды туғызуга арналады. Сондықтан да қылмыстық құқық бұзушылыққа осы қатысушылардың - ұйымдастырушы, айдагі салушы жэне көмектесушінің қылмыстық кұқык бұзушылық істеуден өз еркімен бас тартуы орындаушының алдын ала келісілген қылмыстық құқык бұзушылықты істеуіне дейін орын алуы шарт. Мұндай ретте олар белсенді әрекеттер жасап, орындаушыны қылмыстық құқык бұзушылықты істеуден бас тартқызуға, қылмыстык құқык бұзушылықтың істе- луіне жасалган барлық жағдайларды жоюға, келісілген қылмыстық құқық бұзушылық жөнінде дер кезінде өкімет орнына, жэбірленушіге, басқа адамдарга хабарлауга және баска әрекеттермен тойтаруга өздерінің қолынан келетін барлық шараларды дер кезінде қолдануы қажет. Мұндай жағдайларда қылмыстық кұқык бұзушылықты ұйымдастырушының, айдап салушының немесе кылмыска көмектесушінің қылмыстық кұқык бұзушылықты істеуден өз еркімен бас тартулары - оларды қылмыстық кұқық бұзушылық үшін жауаптылықтан босатады. Олардың бұл әрекеттерінен нәтиже шықпай, кылмыстық кұқық бұзушылык токтатылмай қалган жағдайда - орындаушы, айдап са- лушы, көмектесуші болған, орындалған нақты іс-әрекет үшін ғана жауаптылыкқа тар- тылады, бірақ та олардың қылмыстық құкык бұзушылықты сақтандыруға жасаған эрекеттері, сөз жоқ, жаза тағайындалғанда есепке алынады. жүктеу/скачать 7.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|