Коррекциялық педагогика оқУ-Әдістемелік кешені

Құрастырушы: 28.08.2013

2.1. Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Педагогика кафедрасының мәжілісінде қаралды.

Хаттама № 1 04.09.2013ж.

Кафедра меңгерушісі: ______________ /Джанбубекова М.З./

Хаттама № 1 «05» 09.2013ж.

Төрағасы: ________________ /Ахметова Т.Ш./
3. БЕКІТІЛДІ:

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданған және басып шығаруға ұсынылды.

Хаттама №1 18.09.2013ж.

ОӘК төрағасы: ____________ /с.ғ.д. Искакова Г.К./

1. 
   Коррекциялық педагогика пәні бойынша негізгі түсініктер (глоссарий).
   
2. 
   Коррекциялық педагогика пәні бойынша дәрістер кешені.
   
3. 
   Коррекциялық педагогика пәні бойынша семинар тапсырмалары.
   

1. 
   Студенттердің өздік жұмыстары.
   

• 
  Білім беру процессі - мұғалімнен, оқытушыдан балаға, студентке ақпаратты жеткізу.
  
• 
  Педагогикалық шығармашылық - мұғалімнің, өз ісін сүйіп, оған барлық ынта-ықыласымен кірісіп, әр шәкіртінің жан-жақты дамыған тұлға болып қалыптасуына неғұрлым тиімді, қолайлы жағымды жағдай жасай алуы.
  

Базалық өшпенділік – баланың, яғни оған теріс айналғандар (ата - ана) немесе онымен жаман сөйлескендерге байланысты ашу,ыза сезімдері.

Аномалия қалыпты жағдайдан және жалпы заңдылықтан ауытқу, бұрыстық.

2. 
   Коррекциялық педагогика пәні бойынша дәрістер кешені.
   

1. 
   Оқыту мәселесінің тұжырымдамалық негізі.
   
2. 
   В.П. Кащенко – коррекциялық педагогиканың негізін салушы.
   
3. 
   Бала дамуы бұзылуының түрлері.
   
4. 
   Психикалық дамуы тежелген, тірек- қимыл аппараты және есту қабілеті бұзылған балаларды түзете отырып дамыту жұмыстарының ерекшеліктері
   
5. 
   Психикалық дамуы тежелген балаларға арналған тренинг жаттығулар
   
6. 
   Дамуында түрлі ауытқушылықтары бар балалардың танымдық процестерін дамытуға арналған ойындар
   

Ауытқушылығы бар балалар категориясына оқу бағдарламаларын меңгеруде қиындық тудыратын түрлі биологиялық, әлеуметтік себептерден ақыл-ойында (интеллектісінде), естуінде, көру қабілетінде және қозғалыс сферасында бұзылуы бар балалар жатады. Бұл категориядағы балалардың орталық жүйке жүйесінің қызметінде сәл ауытқушылығы бар болуы, сондай-ақ олар мектептік және әлеуметтік бейімделу кезінде жағымсыз әсер қалдырулары мүмкін. Сол себептен осындай категориядағы балаларды дамыту, тәрбиелеу, оқыту мақсатында, бұл балаларды оқыту ,тәрбиелеу мен дамытуды барынша жекелендіріп, уақытында мінез-құлқындағы және дамуындағы бұзылуларды анықтайтын, алдын алатын және олармен күресетін арнайы тиімді әдіс-тәсілдер мен құралдар жасап, қамтамасыз етіп отыру қажет.

Коррекциялық педагогиканың төмендегідей атқаратын міндеттері бар:

1. 
   Балалар мен жасөспірімдердің дамуындағы кемшіліктерді, мінез- құлықтарындағы түрлі ауытқушылықтарды, сондай- ақ олардың пайда болу себептері мен шарттарын анықтау;
   
2. 
   Коррекциялық педагогикалық іс- әрекеттердің даму деңгейін бақылап отыру;
   
3. 
   Балалар мен жасөспірімдердің мінез-құлқында, дамуында көрінетін ауытқушылықтар мен бұзылуларды түзету және алдын-алу бағдарламаларын жасау;
   
4. 
   Баланың психофизикалық дамуында байқалатын әлеуметтік педагогикалық факторларды айқындау;
   
5. 
   Ауытқуы бар балалар категориясына жататын баланың тұлғасына коррекциялық - педагогикалық әсер ететін түрлі әдіс-тәсілдер мен құралдар жасау;
   
6. 
   Ауытқуы бар балалармен жұмыс жасайтын педагогтарға коррекциялық- педагогикалық жұмыс бойынша оқыту әдістемесін құру;
   
7. 
   Тәрбиеленушілер тарапынан түрлі жағдайлардың тууына жүйелі бақылау жүргізіп отыру;
   
8. 
   Балардың жеке тұлғасын және мінез- құлқын зерттеуге арналған арнайы әдістемелерді таңдау;
   
9. 
   Түрлі деңгейдегі тұйық, қиын типтегі агрессивті балалар мен жасөспірімдердің себебін анықтап, олардың жан дүниесін түсіне білу;
   

Кащенко өзінің практикалық және ғылыми жұмысында оқыту – тәрбиелеу үрдісінің әдістемелік жағына көп көңіл бөлген. Ол тәрбиелеу жүйесіне және оқыту бағдарламасына бала емес, керісінше олар балаға бейімделу қажет деген. Осыған орай, мектеп мүмкіндігінше оқушының жекелей ерекшеліктерін ескеру қажет деген талап пайда болды. Талапты орындамаған жағдайда мектеп оқушыға шамасы келмейтін талаптар қойып,оның қабілеттері мен мүмкіншіліктерін толық пайдаланбай, дамытпай, оқушыны жалықтырып жіберуі мүмкін. Осыдан барып әрбір оқушының ерекшеліктерін толық зерттеу қажеттілігі пайда болды. 1918 жылы Кащенконың мектеп – санаторийі Наркомпросса жүйесіне енді. Ол зерттеу үйіне айналды.

Медициналық - педагогикалық кеңес берулер барысында педагогикалық клиника дамыды. Мұндай клиника алғаш қолданыста болды. 1920 жылы І Бүкілресейлік балалар дефектісімен күрес съезді өтті. Сол жылы Кащенко балалар дефектологиясының педагогикалық институтын ашты. 1924 жылдан бастап ІІ Мәскеу мемлекеттік университетінің педагогика факультетінде дефектология бөлімі ашылды.

В.П. Кащенко басқарған институтта келесі бөлімдер жұмыс жасады:

• 
  Интеллектуалды дефективтік;
  
• 
  Қиын тәрбиеленетін балалармен жұмыс;
  
• 
  Сурдопедагогика (есту қабілетінде кемшілігі бар, естімейтін не болмаса мүлде естімейтін балаларды оқыту мен тәрбиелеу);
  
• 
  Тифлопедагогика (көруінде кемістігі бар балаларды оқыту және тәрбиелеу);
  
• 
  Баланы әлеуметтік заң жүзінде қорғау.
  

1928 – 1932 жылы В.П.Кащенко мен Н.А.Семашко профессор Каннабихпен бірге «ашуланшақ бала, жалғыз бала» тақырыбында топтық, көпшілікке арналған клубтар мен радио көмегімен лекция өткізді. 1928 жылдан бастап «Дефектология сұрақтары» журналы жарық көрді. В.П. Кащенконың мектеп-санаторийы дефектологияның кеңестік ғылымның жеке психологиялық-педагогикалық бағыты ретінде мемлекеттік ұйымдастырылуына көп септігін тигізді.

Адамның даму үрдісі бүкіл өмір барысында жүріп отырады. Әсіресе, ол балалық шағында қарқынды дамиды. Міне, сондықтан қазіргі уақытта «балалық шақ» қоғамның рухани байлығы болып саналады және осы жас шамасындағыларға әр түрлі ғылым мамандары көп көңіл бөледі. Бала кезінде адамның қоршаған ортаны тануға деген ұмтылысы белсенді болады. Даму әрқашанда дәл және баяу жүрмейді. Ол жылдам темппен, мақсатқа жетушілікпен мазмұндалуы мүмкін. Л.С.Выготский бала дамуының дөңгелек кезеңі деген атауды бөліп көрсетті:

• 
  Нәрестелік дағдарыс;
  
• 
  Бір жас дағдарысы;
  

• 
  Жеті жас дағдарысы;
  
• 
  Он үш жас дағдарысы.
  

• 
  Құлағы естімейтін, көзі көрмейтін, сөйлей алмайтын, тірек қимыл аппаратында ауытқуы бар балалар;
  
• 
  Психикалық дамуы тежелген балалар;
  
• 
  Астеникалық жағдайдағы және конфликтілі қайғыруы бар балалар;
  
• 
  Психопатиялық мінез-құлық формасы бар балалар;
  
• 
  Ақыл-ойында ауытқушылығы бар балалар(деблиьдік, имбецильдік, идиотия дәрежелеріндегі олигофрендер);
  
• 
  Психикалық аурлардың бастапқы көрінуі бар балалар.
  

• 
  Ағзалық бұзылуларға байланысты дамуында ауытқушылығы бар балалар;
  
• 
  Функционалды жетілмеушілікпен байланыс салдарынан туындаған ауытқушылығы бар балалар;
  
• 
  Психикалық аурулар әсерінен дамуында ауытқуы бар балалар.
  

• 
  Сенсорлық бұзылуы бар балалар (есту және көру қабілеті бұзылған);
  
• 
  Интеллектуалдық бұзылулары бар балалар (ақыл-есі кем және психикалық дамуы артта қалған балалар);
  
• 
  Тіл кемістігі бар балалар;
  
• 
  Тірек-қимыл аппаратында кемістігі бар балалар;
  
• 
  Дамуында кешенді дефектісі бар балалар;
  
• 
  Дисгармондық дамуы бар балалар;
  

1. Мінез- құлқында кемшілігі бар, ерекше эмоционалды сипаттағы балалар:

• 
  тұрақсыздық, қайшылықтылық;
  
• 
  ашуланшақтық, аффектіге бейімділік;
  
• 
  адамдарды ұнатушылық пен жек көрушіліктің жітілігі;
  
• 
  әрекет қылығының импульсивтілігі;
  
• 
  ызақорлық;
  
• 
  қорқақтық;
  
• 
  ақ көңілділік, енжарлық;
  
• 
  енжарлық және шектен тыс көңілді болу;
  
• 
  педантизм;
  
• 
  аса қызығушылықпен оқу.
  

• 
  интенсивті езбелік;
  
• 
  үнемі рахаттануға құмартушылық;
  
• 
  нақты мақсаттың жоқтығы;
  
• 
  тұрақсыздық;
  
• 
  алаңғасарлық;
  
• 
  мақсатсыз өтірік;
  
• 
  мағынасыз ұрлық;
  
• 
  жан-жануарларды азаптау;
  
• 
  қоршаған адамдарға қиянат көрсету;
  
• 
  негативизм;
  
• 
  диспотизм;
  
• 
  шектен тыс салақтық;
  
• 
  тұйықтық;
  
• 
  кезбелік, қаңғыбастық;
  

• 
  балаға жүйелі түрде бақылау жасамау;
  
• 
  дәрігерлердің нұсқаулары мен кеңестеріне жүгінбеу;
  
• 
  моральдық сапаларды қалыптастырмау;
  
• 
  эмоционалды еріктік сфераны дамытпау;
  
• 
  балаларға рухани және физикалық қиындықтар туындату;
  
• 
  баланың жеке мәселесіне көңіл бөлмеу;
  
• 
  тіл кемістігі бар балалармен арнайы жұмыстар жүргізбеуі жатады[1,20].
  

Схема 1

Қазіргі таңда педагогикалық әдебиеттерде «нормадан ауытқыған мінез- құлықты балалар» (девиантты мінез- құлықты балалар) термині әр түрлі түсіндірілуде. Оны В.П. Баженов, Г.П. Давыдов, Г.П Медведев «педагогикалық тәрбиеден босаңсыған балалар», ал М.А Алемаскин, А.И. Кочетов «қиын тәрбиеленуші жасөспірімдер» деп түсіндірсе, Э.Г. Костяжкин, А.Ф. Никитин «қиын бала» деп түсіндірді.