Қолданбалы квалиметрияның негізгі тапсырмасы – заттың, өнімнің нақты түріне байланысты, сапаның сандық бағалауының әдістемесін жасау.
Квалиметрияның негізгі шарттары
Кез келген өнім (өнім, процесс, жүйе, …т.б.) жеке қасиеттерімен сипатталады, ол ГОСТ 15467-79 өнімнің жасалуы немесе қолданылуы кезінде объективтілік ерекшелігімен түсіндіріледі.
Сапа - өнімнің қолданылуына байланысты тиімділік өлшемін анықтайтын ең күрделі қасиеті болып табылады.
Квалиметрияның негізгі міндеті және мақсаттары
Квалиметрияның міндеті – сапаны бағалаудың барлық әдістерін әзірлеу мен
дамыту. Жоғарыда атап өткен кешенді бақылау әрқашан қажет болса
бермейді. Кей жағдайда сапаның тек бір ғана қасиетінің дифференциалды бағасы да жеткілікті (мысалы, жақсы тауарды таңдау мақсатында екі үлгінің салыстыру барысында бір үлгінің барлық басқа қасиеттері
екіншісінің қасиеттерімен сәйкес болуы мүмкін).
Квалиметрияның негізгі мақсаттары:
- Кез келген өнім (бұйым, қызмет, үрдіс және т.б.) әртүрлі қасиеттермен сипатталады. МЕМСТ 15467-79 «Өнімнің сапасы. Терминдер». Бұл
қасиеттер жай және күрделі болуы мүмкін.
- Сапа бұл өнімнің тұтынушы үшін пайдалылығын анықтайтын күрделі
қасиет немесе қасиеттер жиынтығы.
- Сапа иерархиялық құрылымда ұсынылады. Жоғары орында сапа, ал төменгі орында қарапайым қасиеттері болады.
- Жеке қасиеттер белгілі бір өлшем бірлігімен өлшенеді немесе бағаланады.
Соның нәтижесінде сапа көрсеткішінің абсолютті мәндері анықталады.
5. Сапаны сандық бағалау келесі қызметтердің жалпы алгоритмін көрсетеді:
- Сапа көрсеткішінің құрылымын тұрғызу;
- Сапа көрсеткішінің асолюттік мәнін анықтау,
- Сапа көрсеткішінің базалық мәнін анықтау;
- Сапа көрсеткішінің тепе-теңдік коэффициентін анықтау;
- Сапаны бағалаудың сандық кешенді мәнін анықтау;
- Сапаның абсолюттік мағынасының көрсеткіші әрбір жай және күрделі
қасиеттермен сипатталады және жеке мағынасын көрсетеді. Басқа өнімнің сәйкес (аналогиялық) көрсеткіші арнайы деңгейде қолданылады. Бұл жеке
көрсеткіш, яғни абсолюттік мағына көрсеткіші базалық мағына көрсеткішінен қалыптасады және сапаны салыстырып бағалаудың негізін құрайды.
- Абсолюттік және жеке сапа көрсеткіштерінің мағынасы әрбір жай және күрделі
қасиеттермен, өзінің күрделілігімен, маңыздылығымен мінезделеді.
- Өнімнің сапа деңгейі сапаның мөлшерлік мінездемесі. МЕМСТ 15467-79 бойынша өнімнің сапасы жеке мінездемелерімен сипатталады.
- Жалпы алгоритмдік сапа мөлшерін бағалау келесі түрде көрсетіледі:
- Иерархиялық орналасу құрылымы;
- Абсолюттік мағынасы;
- Сапаны бақылаудың кешендік мөлшері;
- Сапа көрсеткішінің базалық мағынасы.
10. Көрсеткіш коэффициентінің мәні сапаның кейбір функциясы ретінде сапа деңгейін көрсетеді.
Соңғы бірнеше жылда сапаны бақылау саласында көптеген жұмыстар атқарылады: сапасы туралы ғылымның пәні қалыптасты, сапа
саласындағы терминдердің мемлекеттік стандарты шықты, сапа
бойынша біреше терминологиялық стандарт әзірленеді, өнеркәсіп өнімдерін сериямен өндіру сапасының деңгейін анытау бойынша әдістемелік нұсқау шықты.
Бүгінгі таңда сапаның кешендік сандық әдістері адам қызметінің әртүрлі салаларына терең еніп жатыр. Отандық және шетелдік ғылыми техникалық және қоғамдық саяси әдебиеттерге еңбек өнімі болып табылмайтын әртүрлі объектілердің сапасын кешенді бағалау жиі қозғалады.
Сапаны бағалаудың қазіргі әдістері (бағалау объектілерінің әртүрлілігіне қарамастан) ішкі тұтастығымен сипатталады. Бұл әдістер
квалиметрияның жалпы қағидаларына негізделген.
Теориялық квалиметрия тұрғысынан қарағанда бұл әдістер біртекті және бір
ғана алгоритм мәселелерімен сипатталады:
- Сапаны бағалаудың кешендік сандық әдістері жаңа салаларды қамти бастады;
- Бұл әдістер мен қағидалардың алгоритмі теориялық квалиметрияда қабылданғандардан сонша көп ерекшеленбейді;
- Бұл әдістердің қолдану аясы, мысалы, мамандардың сапасын бағалау өте
маңызды.
Сондықтан халықшаруашылығының түрлі салаларындағы сапаны бағалау мәселесімен айналысатын зерттеушілердің еңбектерін бір ортақ жүйеге келтіру керек. Сонымен қатар, квалиметрияның сферасының кеңеюі ғылыми базаны түрлі үрдістер мен заттардың бағалау мәселелерін шешудің тұтас кешеніне айналдыруы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |