Мал азығы – өсімдік,жануар немесе минерал тектес өсімдіктер, олардың қоректілік құны негізінен алғанда құрамындағы протеинмен,минералдық заттармен және витаминдермен анықталады.

$$$003-007-001$3.3.7.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №7

Жұмыстың мақсаты. КДУ-2,0 «Укринка» ұнтақтағышының әрекет ету принципін,құрылысын және реттелуін үйрену.

Жабдықтар. КДУ-2,0 «Украинка» ұнтақтағышы,слесарьлық аспап жиынтығы, плакаттар,оқу құралы.

Жұмысты орындау тәртібі. Ұнтақтағыштың құрастыру бірліткерін технологиялық ретімен үйреніңдер;престеуші және қоректендеруші транспортерлер,кескіш барабан, ұнтақтағыш камера,желдеткіш,шлюзді қақпағы мен пневмоөткізгіші бар циклон,шаңтұтқыш, жетек және беріліс механизмдері.

&&&

1. 
   Малға азықты әзірлеуді механикаландырудың қаншалықты маңызы бар?
   
2. 
   Жемшөп қалай және қандай түрлерге бөлінеді?
   
3. 
   Жемшөп әзірлеу әдісін қалай жіктейді?
   
4. 
   Жемшөп әзірлейтін жабдықтарды қандай белгілері бойынша жіктейді?
   
5. 
   КДУ-2,0 «Украинка» әмбебап роторлы азық ұнтақтағыштың мақсатын,әрекет ету принципін және құрылысын түсіндіріндер.
   
6. 
   Азықтың ұнтақталу дәрежесін қалай анықтайды?
   

&&&

Азықты турап ұсақтайтын машиналар мен жабдықтар. «Волгарь -5» азық ұсақтағыш балауса және ірі азықтарды,сондай-ақ тамыр түйнек жемістерді турауға арналған. Негізгі құрастыру бірліктері: қоректендіру және престеу транспортерлері, бірінщі (кескіш барабан) және екінші торау аппараттары. Ұсақтағыш ременьді және тізбекті беріліс, сондай-ақ редуктор арқылы электр двигателімен жұмыс істейді.

$$$003-008-001$3.3.8.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №8

Жұмыстың мақсаты. «Волгарь – 5» ұсақтағыштың әрекет ету принципін құрылысын және реттелуін үйрену.

Жабдықтар. «Волгарь -5» ұсақтағышы,слесарьлық аспаптар жиынтығы, плакаттар, оқу құралы.

Жұмысты орындау тәртібі. Ұсақтағыштың құрастыру бірлігін әрекет ету принципі мен құрылысын технологиялық бірізділігі бойынша үйреніндер.
&&&

$$$003-008-002$3.3.8.2 №8 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Азық ұсақтайтын машинаның материалдарды турау түрлдерін және кескіш аспаптардың жіктелуін атаңдар.
   
2. 
   Материалдарды сырғанатып тураудың мәні түсініндер.
   
3. 
   «Волгарь – 5» ұсақтағышының мақсаты,әрекет ету принципі және құрылысы қандай?
   
4. 
   Тамыртүйнек жесістілерді тураудың мәнін және оларды ұсақтаудың зоотехникалық талаптарын түсіндіріндер
   

&&&

Азық таратқыштарға қойылатын ең басты талаптар дың бірі – оттықтарға жемшөпті біркелі тарату, мұндайда таратын жемшөптің ысырабы 1%- тен аспауы тиіс. Азық тарататын құрылғының өнімділігі әр басқа берілетін жемшөптің ең аз және ең көп нормасы бойынша реттелуі,ал азық тарату ұзақтығы – жылжымалы таратқыштарды пайдаланғанда 30 минуттан және бір орында жұмыс істейтін азық тартқыштарды пайдаланғанда 20 минуттан аспауы тиіс.

$$$003-009-001$3.3.9.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №9

Жұмыстың мақсаты. КУТ – 3,0А тартқышының қозғалу принципін, құрылысын және реттеліун үйрену.

Жабдықтар. КУТ – 3,0А азық таратқышы,слесарьлық жабдық жиынтығы, плакаттар, оқу құралы.

Жұмысты орындау тәртібі. Жекелеген құрастыру бірліктерінің және тұтастай азық таратқыштың қозғалу принципін,құрылысын мынадай ретпен оқып үйреніндер: бункер,қырғышты транспортер,түсіру қорабы, тарату құрылғысы, жүріс бөлігі.
&&&

$$$003-009-002$3.3.9.2 №9 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Өздерің білетін жылжымалы азық таратқыштарды атаңдар.
   
2. 
   КТУ- 10 азық таратқышының құрылысы қандай және қалай қозғалады?
   
3. 
   КТУ – 10 А, РСП-10, ЗСК-10, КС- 1,5, КС – 0,4, КС-55 машиналары қандай мақсатта қолданылады?
   

&&&

Мал шаруашылығы өнімдерін өнеркәсіптік негізде өңдіру қи шығару жұмыстарына ерекше зоотехникалық талап қояды. Өйткені комплексте мал өте көп ұсталатындықтан қи да мол жиналады. Оның сақталуы мен пайдалануы дұрыс болмаған жағдайда айналаны ластауы, малға ауру таратуы мүмкін.

$$$003-010-001$3.3.10.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №10

Сабақтың мақсаты. Қи шығару әдістерін үйрену.

Жұмысты орындау тәртібі. Плакаттар мен оқу құралдары бойынша мал қорасынан қи шыарудың негізгі әдістерін үйрену керек.Базалық шаруашылықта экскурсияға шыққан кезде қиды шығарудың және өңдеп пайдалнудың қабылданған әдістері мен танысындар.

Жұмыс туралы есеп. Базалық шаруашылықтың мал қорасында қи шығарудың технологиялық схемасын қысқаша сипаттап жазындар.
&&&

$$$003-010-002$3.3.10.2 №10 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Қи шығару әдістері қалай жіктеледі?
   
2. 
   Қи шығаратын машиналар мен жабдықтарға қандай талаптар қойылады?
   
3. 
   Қи шығарудың гидравликалық әдісі туралды айтындар.
   

&&&

НПК -30 шөмішті қи тиеуіш жиналған қиды тасымал құралдарына тиеуге арнлаған. Оның негізгі бөлшектері: рама,жетекші және кергіш білік, шөмішті шынжыр, электр двигательды жетек және асқыш.Скипті қи тиуеіш жинайтын транспортерден қиды қабылдауға және оны транспорт құралына тиеуге арналған. Ол, әдетте, қораның шетіне орналастырады. Қи тиеуіш эстокададан, шөміштен және жетек станциясынан тұрады.

$$$003-011-001$3.3.11.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №11

Жұмыстың мақсаты. Қи тиеуіштің және қи шашқыштың құрылысын оқып үйрену.

Жабдықтар.Қи тиеуіш пен қи шашқыш, плакаттар, оқу құралдары.

Жұмысты орындау тәртібі. Қи тиуеішпен қи шашқыштың құрылысын оқып үйрену. Қи тасымал құралдарына механикалық тиеуді атқаруға қатысыңдар.

Жұмыс туралы есеп. Базалық шаруашылықта қиды тиеуге және тасымалдауға қандай құралдар пайдаланылатының , олардың құрылысын және қимылы қандай екенін сипаттап жазыңдар.

$$$003-011-002$3.3.11.2 №11 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Қи тасымалдауға қандай құралдар қолданылады?
   
2. 
   Тыңайтқыш енгізуге қандай машиналар пайдалынлады?
   

&&&

Микроклимат деп тұтас алғанда мал организміне комплексті әсер ететін ауа кеңістігін негізгі физикалық және химиялық факторларын (температурасы, ылғалдылығы,химиялық құрамы,ауа қозғалысының жылдамдылығы, шаңдануы, иондануы т.с.с.) айтады.

$$$003-012-001$3.3.12.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №12

Ауа алмасу- реттелетін микроклиматтың ең маңызды факторы. Ауа алмасуы жеткіліксіздігі салдарынан қорада улы газдар жиналады және конденсат күшейеді,температурасы артады.
&&&

$$$003-012-002$3.3.12.2 №12 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Микроклимат деп нені түсінеміз?
   
2. 
   Малдың өнімділігіне сыртқы ортаның қандай негізгі параметрлері қалай әсер етеді?
   
3. 
   Мал қорасындағы ауаның энергетикалық күйі қалай сипатталады?
   
4. 
   Мал қорасындағы жылу және ылғалдылық баланстары төмендеуін түсіндіріп жазыңдар.Олар қандай құрамнан тұрады?
   
5. 
   Желдетуді есептеген кезде қандай параметрлерді ескеру қажет?
   

&&&

УО-4 механикаландырған сәулелендіргіш қондырғы малды тұрақты жағдайда сәулемен әсер етуге арналған.Жеке станциясынан,басқару шкафынан, ДРТ-400 шамы бар төрт сәулелендіргіштен, сәулелендіргіш кабельдерді асуға және жылжытуға арналған құрылғыдан тұрады.

$$$003-013-001$3.3.13.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №13

Жұмыстың мақсаты УО -4 механикаландырған қондырғымен құрылысымен танысу.

Жабдықтар.УО -4 механикаландырған сәулелендіргіш қондырғы, плакаттар, оқу құралы.

Жұмысты орындау тәртібі. Механикаландырған қондырғының құрылысының танысындар.Оның принциптік электр схемасын зерттендер.

&&&

1. 
   Сендерге сәуле шығарудың қандай көздері белгілі? Олардың техникалық деректерің келтіріндер.
   
2. 
   Сынап-кварцты және эритемдік шамдар қалай құрылған?
   
3. 
   Бактерия жойғыш шамның атқаратын қызметі мен құрылысы қандай?
   
4. 
   Малдың сәулелендіруге арналған негізгі модельдермен құрылғылардың атқаратын қызметі мен құрылысын баяндар.
   

&&&

Әрбір сүт фермасы жабық кәсіпорын принципі бойынша жұмыс істейді.Транспорттың кіру мен шығу санитарлық бақылау пункті арқылы жүргізіледі. Жұмыс істейтін адамдар комплекске санитарлық бақылау пункті арқылы кіруге міндетті.Қорамен комплекс территориясын санитарлық күндері айына бір рет ДУК-2 немесе ЛСД-2 автодезинфекция қондырғылармен дезинфекциялайды, ал дезинфекция аптасына бір рет жүргізіледі.

&&&

$$$003-014-001$3.3.14.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №14

$$$003-014-002$3.3.14.2 №14 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Мал дәрігерлік –санитарлық шаруалар жүйесі деп нені айтады?
   
2. 
   Мал дәрігерлік-санитарлық бақылау пункті қалай құрылған?
   
3. 
   Жуу – дезинфекциялау құрылғысы қалай құрылған және ол қалай жұмыс істейді?
   

&&&

Мал шаруашылығында пайдалынылатын электр жабдығы мен электр қондырғыларының үлкен мөлшері әсіресе өнім өндірудің өнеркәсіптік әдісіне көшкен кезде, олардың сенімді және қауіпсіз жұмыс істеуін қажет етеді. Электр жабдықтары мен электр қондырғыларының сенімді, үнемді және кауіпсыз жұмысы оларды жобалау, салу және пайдалану кезеңдерінде жүзеге асырылатын ұйымдастыру және техникалық шаралардың комплексімен қамтамасыз етіледі.Айнымалы тоқтың электр тізбегінің үш фазалы жүйесі деп үш электр тізбегінен тұратын жүйені атайды.

&&&

$$$003-015-001$3.3.15.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №15

$$$003-015-002$3.3.15.2 №15 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Айнымалы тоқтың үш фазалы тізбегі дегеніміз не?
   
2. 
   Үш фазалы генератор қалай орналасқан?
   
3. 
   Үш фазалы генератордың орамдарын жалғастырудың қандай түрлері сендерге белгілі?
   

&&&

$$$006-001-000$3.6.1 Оқу-әдістемелік нұсқаулар

а) Пәнді оқу барысында қажетті уақытты ұйымдастыру және жоспарлау бойынша кеңестер:

Семестрдегі оқу жүктемесін біркелкі үлестіру керек және әрбір студент міндетті түрде орындайтындай, тапсырмалар жиынтығын беру керек және олардың орындалуын қатаң бақылау керек. Бұл үшін кафедрада бақылаудың әртүрлі формасы бар. Әрбір пән бойынша өздік жұмысының сағат санын анықтау, оқу тапсырмаларын регламенттеу нақтылыққа, анықтылыққа әкеледі, басқа сабақтардың есебінен СӨЖ дің көбейіп кетпеуін қамтамасыз етеді. Бұл қорытынды студенттердің пікірімен нақтыланады. Пәнді оқу барысында сұрақтардың бір бөлігін студент өздігінен оқу керектігін білу қажет.

б) студенттің іс-әрекеті немесе пәнді оқудың сценариі.  

1. Оқу материалын дұрыс орналастыру және пәннің өткен материалдарын  және басқа пәндерді байланыстыру.

2. Тақырыпқа байланысты сабақты өткізудің түрлері мен әдістері анықталады. Пәннің көптеген сұрақтарын нақты мысалдарын және зертхана жұмыстарынан меңгеруге болады.

3. теориялық курс зертханалық-тәжірибелік жұмыстармен және тәжірибеден өту барысында, оның ішінде диплом алды тәжірибеден өту барысында бекітіледі.

Зертханалық сабақтар тақырып дәрістері оқылғаннан кейін жүргізіледі.

Сөзсіз, бұндай сабақтарда ойлау, талдай білу қабілеттері дамиды. Пәнаралық байланыс студенттердің ғылым негізін терең меңгеруге қажет. Олар ойкеңістігінің кеңеюіне, білуге деген қызығушылықтың дамуына, жаңа ғылымды өздігінен игеруге және оларды тәжірибеде қолданудың белсенділігін жоғарылатады.

Пәнаралық байланыстың негізінде бір пәнмен келесісінің арасын жалғастыруға болады, оқу материалдарын көшіруді болдырмау керек. Оқу процесінде бұндай байланыстар туындауы мүмкін, оларды алдын ала анықтап және де оларды жұмыс бағдарламасына жоспарына кіргізу керек.

в) оқу-әдістемелік кешенінің материалдарын қолдану бойынша ұсыныстар.

ПЭОӘК енгізілген оқу-әдістемелік материалда дамыған ғылымның жетілдірілген деңгейін көрсетуі керек, оқу материалының логикалық мазмұнын қарастыру керек, студенттердің оқу материалын терең меңгеру үшін және оны тәжірибеде пайдалану үшін жетілген әдістер мен техникалық тәсілдер қолдану керек.

Кредиттік оқу жүйесінде СӨЖ-дің үлесі өсіп, мәні жоғарылайды, ал бұл өз кезегінде студенттің жұмысын өзгертеді, оның іс-әрекетіне талап жоғарылайды.

г) әдебиеттермен жұмыс істеу бойынша ұсыныстар: оқырманның мақсатын білмей, қандай әдебиет көздерімен жұмыс жасау керек екенін, қандай көлемде әдебиет қолдану керек екенін айту қиын. Студент оқу бағытын жоспарлай білу керек, табылған әдебиет көзіне тез және дәл есеп беріп, содан кейін оны кез-келген уақытта оңай табылатындай етіп қою керек. Өйтпеген жағдайда үлкен әдебиет қорын белсенді пайдалану мүмкін емес.

Пән бойынша арнайы әдебиетпен жұмыс істеудің негізгі мақсаты келесідей болып бекітіледі: үлкен көлемдегі материалдан өзіне керекті негізгі мәліметтерді, болашақ мамандарға қажетті материалдарды таңдап алу керек.

д) Емтиханға дайындалу бойынша кеңестер. Жазғы және қысқы сессия-ең қиын жұмыс кезеңдері. Қысқы сессия уақытында, семестр бойына жүйесіз жұмыс істеу нәтижесінде меңгеруге мүмкін емес үлкен материалдарды еске түсіруге тура келеді. Сессия уақытында материалдарды тек қайталап, бір жүйеге келтіріп және түсініксіз сұрақтар бойынша кеңестер алуға болады.

Сессияға дайындықты алғашқы, ынтамен тындалған дәрістерден және толық орындалған зертхана-тәжірибелік, семинар сабақтарынан бастау керек. Бұл сіздің табысыңыздың негізі.

Есте сақтаңыздар-түнгі дайындық сабақтары аз өнімділік береді. Олар ойдың жұмысқа қабілеттілігінің төмендеуіне әкеледі. Уақытты жоспарлау кезінде, қандай емтихан сізге қиын болады және қайсысына уақыт қорын көп қолдану керек екенін ескеру керек.

Өзіндік дайындық үшін кафедра  берген бақылау сұрақтарын және бағдарламаларын ұтымды пайдалану керек.

Семестрдегі ұқыпты жұмыстарыңыз және емтиханға деген екпінді дайындығыңыз сізге сенімділік туғызады және біліміңізге сай бағаны аласыз.    

&&&

{Тақырыпты таңдауға арналған кілті көрсетілген тізім}

&&&

$$$007-000-000$3.7 Білімді бақылау бөлімі
&&&

$$$007-001-000$3.7.1 1-модуль бойынша тапсырма

1. 
   Мал кешендерінің фермалардан айырмашылығы неде?
   
2. 
   Фермалар мен комплекстерде сауу агрегаттарымен қондырғылардың қандай типтері қолданылады?
   
3. 
   Топтық автосуарғыштың дербес автосуарғыштан қандай айырмашылығы бар?
   
4. 
   Сүтті алғашқы өңдеудің мәні неде?
   
5. 
   Сумен қамтамасыз ету көздерін атандар.
   

&&&

1. 
   Малға азықты әзірлеуді механикаландырудың қаншалықты маңызы бар?
   
2. 
   Жемшөп әзірлеу әдісін қалай жіктейді?
   
3. 
   Тамыртүйнек жемістілерді тураудың мәнін және оларды ұсақтаудың зоотехникалық талаптарын түсіндіріңдер.
   
4. 
   Азық таратқыштар қалай жіктеледі?
   
5. 
   Қи шығаратын машиналар мен жабдықтарға қандай талаптар қойылады?
   

&&&

1. 
   Қи тасымалдауға қандай құралдар қолданылады?
   
2. 
   Малдың өнімділігіне сыртқы ортанын қандай негізгі параметрлері қалай әсер етеді?
   
3. 
   Малға ультракүлгін сәулемен әсер ету және инфрақызыл сәулемен қыздырудың мақсаты қандай?
   
4. 
   Мал дәрігерлік-санитарлық шаралар жүйесі деп нені айтады?
   
5. 
   Айнымалы тоқтың үш фазалы тізбегі дегеніміз не?
   

&&&

А)1

С)3

Е)2-4

А)1; 500

В)2; 700

С) 1; 800

D)2-4; 600

Е)5-10; 100

3.Бір сауын машинасында қанша сиыр сауылуы керек?

А)100-500

В) 100-200

С)300-400

D)250-300

Е)100-150

4.Сауын сиырларды жыл бойы қорада ұстап, күтіп бағатын болса, оларды қанша қашықтыққа серуендету керек?

А) 1 км

С)5 км

Е)10 км

А)15-18

С)25-40

Е)20-30

А)30

С)20

Е)10

А)1929

С)1955

Е)1800

А)15-30

С) 40-50

Е)22-35

А) механикалық

В)техникалық

С)жылыту

D)сату

Е)сепаратырдан өткізу

А) 0,80 л/с

В)0,15 л/с

С)20,5 л/с

D)15,8 л/с

Е)10,8 л/с

11. Сүт фермаларында сүт құбырларымен жабдықталған сауу қондырғысы қанша сиыр саууға есептелген?

А)500

С)250

Е)100

А)20-30метр

В) 50-100метр

С)100-150метр

D)50-70метр

Е)80-100метр

13. Ортадан тепкіш насостар су айдаған кезде неше түрге бөлінеді?

А) 3

С)2

Е)7

А)100 ваттан

В)150 ваттан

С)200 ваттан

D) 250 ваттан

Е)300 ваттан

15. Азықтың ірі болуын қандай белгілер арқылы реттеуге болады?

А)көлемі

С) диаметрі

D)көрсеткіші

Е)дұрыс жауап жоқ

16. Қи мен құрылыс материалдарын тасымалдауға пайдаланылатын трактор маркасы:

А) 2ПТС-6-8526

В)Т36-30

С)ТТП-3

Е)МВ-80

А)азық таратқыштар

В)стационарлы азық таратқыштар

С) транспортерлер

D)жылжымалы тасымалдау құралдары

Е)А,С жауаптары дұрыс

18. Әр түрлі жемшөпті тасымалдау және оларды қора ішіндегі,сондай-ақ ашық алаңдағы ақырларға тарату үшін қандай таратқышы қолданылады?

А) ПТУ-10К

В)КТУ-10А

С)РММ-5,0

D)КСП-10

Е)АРС-10

А)шошқа

С)ірі қара

D) сиыр

Е)жылқы

А) ПТУ-10К

В)КУТ-3,0БМ

С)ТК-3

Е)ПТС-4

А)нәжісті тазалауды механикаландыру;

В)азықты тазалауды механикаландыру;

С)сиырды саууды механикаландыру;

D)азықты дайындауды механикаландыру;

Е) мал тұратын кешенде барлық жұмыс процесстерін механикаландыру

22. «Волга» атты сауын аппаратпен сүтті қайда сауады ?

А)сүт құбырына

В) сауын шелекке

С)сүт флягына

D)сүт танкісіне

Е)сүт құбырына немесе сүт флягына

23. «Майга» сауын аппараты неше тактілі жұмыс істейді ?

А)1 тактілі

В)2 тактілі

С) 3 тактілі

D)4 тактілі

Е)5 тактілі

24. Ленталы су котергішті кандай терендіктен су котеруге пайцдаланады.

А) 10-20 м

В)20-25 м

С)15-30 м

D)45-70 м

С)25-55 м

25. Ауыл шаруашылығында қандай насосардың түрлері қолданылады?

А)ЦВ

С)МА

Е)ЛД

А)350 Вт

С)150 Вт

Е)400 Вт

А)қораны желдету үшін

В)ауаны алмастыру үшін

С) қорадан қиды шығару үшін

D)қораны тазалау үшін

E)қораны қоршау үшін

28. Сауын аппаратының маркасын ата?

А) ДА-3

С)ДЗ-6

E)ММ-6

А)НВ-85, НВ-2, НВ-151, НВ-3,5, НВ-400

В) ТГ-75, ТГ-1,ТГ-150, ТГ-2,5, ТГ-350, ТГ-500

С)ТШ-65,ТШ-3, ТШ-152, ТШ-4,5, ТШ-4-300

D)КО-95, КО-4, КО- 153, КО-5,5, КО-600

E)БС-55, БС-5, ЮС-154, БС-6,5, БС-200

30. Сүттің температурасын неше градусқа дейін салқындатады?

A)2-5

C)2-15

E) 2-8
&&&

$$$007-001-005$3.7.6 2-межелік бақылау тестілері

1. Қазақстанда барлығы қанша мал жайылымы комплексі бар?

A)4

B)7

D)15

2. УДА – 8 сүт сауу қондырғысында 1 сауыншы неше сиырға қызмет көрсете алады?

A)300 - 350

B) 200 - 400

C)400 - 450

D)500 - 560

E)350 – 450

3. Мал фермаларын механикаландыру атты еңбекті жазған, көп еңбек үлесін қосқандар?

А)Малшыбаев, Кенесарина, Кекев

В)Рамазанов, Петров, Владеслав, Рысымбетов

С)Маженов, Абдильманов, Әскербек,

D)Мызбеков, Тахкенова, Жұмажанов, Павлов, Марденов

Е) Алиев, Қорғасбаев, Медетбеков, Тынбаев

4. Сүт фермаларында сүт құбырларымен жабдықталған сауу қондырғысы қанша сиыр саууға есептелген?