Лайпанов б. А

КЮРЕШЕМЕ ДЖАШАРГЪА

Дуниягъа ийнаннганча, ийнанама ахратха да,

Эки дунияны да сыйлайма, багъалатама.

Экисин да джаратханды Аллах,

Бири ючюн бирин атмазлыгъымы да айтама.
Джашлыкъ, саулукъ, джашау да кете баргъанларын кёре,

Къууанама дунияда джашагъан хар бир кюнюме.

Ахыр кюнюме, Къыямат кюннге да этеме сагъыш,

Джюз къайгъы, джарсыу, соруу да кёлюмде.

Тейри джарыгъыча кёрюнеди меннге...

Аллахха сорур, айтыр затларымы

Бу дунияда сорайым, айтайым кимге?

Джууаб эталлыкъ Джерде джокъду бир джан.

Мен Аллахдан тилемейме джандет,

Мен тилейме: билим, керамат эмда ийман.

Киши да билмейди кимни дуасы,

Къайсы дуа болурун къабыл.

Джюрек тёнгекге бермесин азаб,

Тёнгек да джюрекге болмасын къабыр.
Мен бу дунияны сюеме кемсиз –

Тауун, сууун, терегин, ташын да.

Адамгъа, джаныуаргъа, табигъатха да

Заран болмай джашаргъа кюрешеме.

Сейирсиниб къарайма мен.

«Джандетден къысталгъан» атым болса да,

Джандетде джашайма мен.

Къайытырым келмейди мени.

Джер – болджаллы, кёзюулю джурт эсе да,

Джерден кетерим келмейди мени.

Бу нарт сёзню билсем да магъанасын,

Мен ашыкъмайма, талпымайма Ата джуртха – джандетге:

Ач-токъ эсем да, ит-адам эсем да,

Джашаб турурум келеди бу дунияда, бу Джерде.
Бош умутладан хайыр джокъду, билеме,

Келген – кетеди, кетген – къайытмайды артха.

Ашыкъмасакъ да, талпымасакъ да ахратха,

Бу дуния хаухду бизге – не этейик.

Аны себебли тёнгегим, джаным да хазырдыла чыгъаргъа джолгъа.

Алай а, ахыргъа дери дуния джюгенин да къолдан иймейме:

Джашайма – къалыргъа, кетерге да хазырлыкъда.

Алай а, джау джокъду – барын кюрешеме ангыларгъа.

Джашауну, Ёлюмню да ангыларгъа кюрешеме,

Джашау, Ёлюм да – хакъ, ангыларгъа кюрешеме,

Джаныуарланы, хайуанланы да ангыларгъа кюрешеме,

Сюркелгенлени, сюелгенлени, джюрюгенлени, джюзгенлени,

Учханланы да ангыларгъа кюрешеме,

Адамланы, файгъамбарланы, Аллахны да ангыларгъа кюрешеме,

Кюрешеме... джашаргъа.

КЪУУГЪУН СЁЗ

1
Адамла кёзюме эрши кёрюннген сагъатда,

Иймансыз джорукъну айтханын этиб,

Сауут-саба алыб ызымдан тюшген сагъатда,

Таула, суула, чегетле къутхаргъанла мени.

Бир кишиге гюнахым, хыянатым

Болмай, келгенме джашай.

Халкъым, джуртум ючюн а къазауат этерикме:

Къууанчымды, джарсыуумду – джазыуумду Къарачай.
Джуртуму, халкъымы да теблерге, тонаргъа

Не бек кюрешселе да амантишле бла джаула,

Аланы аякъ тюблерине тюшюб къалмазла

МИНГИ ТАУЛУЛА.

Махтау, сый алсала да адамла,

Билелле ала:
Халкъны уруш этген джашына, къызына кибик,

Джуртну да хар бир терегине, ташына

Берирге керекди махтау.

Адамладан да бегирек

Тыйыншлыдыла махтаугъа ала.
Ала бир атламны турмагъандыла артха.

Джауну аллына буруу болуб,

Ёз аскерлерине кюбе, къалкъан болуб,

Сюелгендиле ташла, агъачла.

Бир-бирин сакълай-къоруулай келгенле ёмюрлени.

Атаны-ананы, къарнашны-эгечни багъалатханча,

Багъалатама бу тауланы, сууланы, чегетлени.

Аласыз джокъду учунуу, учуу,

Учар Кёк, къонар Джер да джокъду аласыз.

Халкъдан, Джуртдан бири болмай къалса,

Бир къанатлы къанатлыгъа бурулама мен да.
Аны ючюн кюрешеди душман

Халкъ бла Джуртну бир-биринден айырыргъа.

Аны ючюн кюрешеди душман

Адамны халкъындан, джуртундан да айырыргъа –

Къанатсыз не бир къанатлы болур ючюн ол.

Къул-къарауаш, манкъурт болур ючюн ол.

Тутхан, къыргъан да этмей,

Динин, тилин, адетин-тёресин унутдуруб,

Аны тарих эсин, миллет сезимин-ангысын тунчукъдуруб,

Джаш тёлюсюн ички бла, хаулелик бла джоюб,

Намыс къалаларын оюб,

Кърал аз санлы халкъдан бошаргъа боллукъду.
Къралны ол сиясетин

Не къадар эртде ангыласа миллетим,

Ол къадар кесин, джуртун да сакъларгъа

Амалла-мадарла этерикди.

Борчлума да, кюрешеме джазыб, айтыб, къычырыб –

Эшитген эшитмегеннге билдирсин:
Бу барыудан барсакъ –

Джуртубуз къаллыкъды башхалагъа,

Кесибиз да къул-къарауаш боллукъбуз алагъа,

Эндиги ёмюрде къарачай тилде сёлешген боллукъ тюлдю,

Къарачай деб халкъ, джурт боллукъ тюлдю.

Аман джора этгенлигим тюлдю –

Халкъым, къуугъун сёзюмю тюз ангыла, эшит:

Кеч болгъунчу титире, уян,

Тас болургъа Тейриден уял.

Уян, Халкъым, уян.

Ёлюм базманына турсакъ да миниб.

Кераматы болгъанлагъа да соргъанма:

«Аллах не ючюн къутхаргъанды бизни?»

Харамгъа, кирге булгъанмагъан – аз.

Этген гюнахларыбыздан къутулурбузму,

Кюнюне минг кере къылсакъ да намаз?!

Сууаблы ишле этиб турса да къуру,

Бюгюннге дери этген гюнахларындан

Бек аз насыблы къутулур.

Харамны, гюнахны кесине, бизге да джорукъ этген

Биз аллай къралда джашагъанбыз, джашайбыз.

Нафсыбызгъа хорлатыб намысыбызны,

Имандан, адамлыкъдан айырыла баргъаннга ушайбыз.

Мурдарлыкъдан, тоноудан, ичкиден, зийнадан

Тыймайбыз кесибизни,

Башын джабаргъа кюрешебиз терсибизни –

Аллах алкъын думп этмегени да сейирди бизни.
Ненча кере аджалдан къалгъанбыз,

Ёлюм базманына турсакъ да миниб.

Кераматы болгъанлагъа да соргъанма:

«Аллах не ючюн къутхаргъанды бизни?»

Къуллукъ этгенле – оноуда, башда.

Алалла бошагъан адамдан, халкъдан.

Алагъа харс урабыз дагъыда бизле.

Къулакъларын бек этиб джюрекни.

Биз къаллай тарихчилебиз, джазыучулабыз,

Биз къаллай таулулабыз, аланлабыз

Харам тынгылауну басыб тура эсек,

Не да, айта эсек, джаза эсек – джая эсек ётюрюкню?

Бир ёзден адам джокъду ичибизде,

Ёт, бет, намыс деген джокъду бизде.

Бар эсе –

Нек турабыз теблете кесибизни?

Отуз кюмюшге ийиб эсибизни –

Тонайбыз, сатабыз, къырабыз бир-бирибизни,

Хоншула да хыликке эте бизни.

Къуллабыз биз – къара къулла, сыйсыз къулла, башсыз къулла.

Сакъламайбыз Аллах берген тилибизни,

Къорумайбыз джуртубузну, джерибизни –

Къуллабыз биз.

Кърал салгъан амантишлеге да урабыз баш:

Ёзден адам къалмагъанды,

Барыбыз да – къул-къарауаш.

Эки кере сюргюнден къайтаргъанды бизни Аллах:

Динибизге, тилибизге, джерибизге да бегирге,

Тюшюнюрге, эс джыяргъа, тирилирге

Заман да, мадар да бергенди Аллах.
Алай а, джокъду бизледе тюшюнюу, тюзелиу –

Аллахны да тауусулмазмы тёзюмю?

Биягъы биз чайкъалабыз ёлюм базманнга миниб,

Аллах да кюрешеди бизни андан тюшюрюб.

Ёзге тохтайым созмай сёзюмю.

Джангыз, халкъым, сез къоркъууну:

Джашаугъа, ёлюмге да ачыкъды джол.

Адам, Халкъ болургъа излей эсенг – ХАКЪ бла бол!

Бол, Халкъым, бол.