Лекция 1 «Этнопсихология және оның ғылыми жүйесіндегі орны»
Ұлттық-психологияның қалыптасу факторлары
жүктеу/скачать 78.49 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұлттық-психологиялық ерекшелік мазмұны
| 4.
Ұлттық-психологияның қалыптасу факторлары Нақты
ұзақ және арнайы дамудың нәтижесі. Саяси-әлеуметтік және экономикалық дамудың әсерінен ұлттық психика мінездемесінің ерекшеліктері қалыптасады, себебі бұл ерекшеліктер қоғамдық және өндірістік қатынастарға тәуелді. Бұлардың ерекше көріністері әр мемлекеттегі этностық бірлік өкілдері санасының дамуына ерекше белгі қалдырады. Этностық бірліктің тарихи дамуы – көптеген ғылымдардың пікірі бойынша, ұлттық психиканың көрінісі мен қызметі, оның ерекшеліктерінің туындауы сыртқы және ішкі атрибуттармен анықталады, оның өкілдерінің психикасының ерекшеліктері, өмір сапасының тасмалдануы заңды. Этностық бірліктің жасы – адамдардың ұлттық психикасының ұзақ қалыптасу куәкері, оның даму келешегінің болашағы немесе деграциясы. Неғұрлым ол жас және көп болса, соғұрлым басты ерекшеліктерінің көріністері тұрақты немесе кертартпа. Ұлтаралық қатынастардың сипаты және ондағы тарихи дәстүрлер ұлттық санаға және өзіндік санаға, басқа ұлтқа қатынасындағы сезім көріністерінің динамикасына әсер етеді. Этностық бірліктің мәдени дамуы – адамдардың ұлттық психикасының негізгі сапалық мінездемесі олардың қоршаған әлемді арнайы эстетикалық, моральдық және адамгершілік тұрғыда қабылдауы басқа әлеуметтік өкіл топтарының қатысуына әсер етеді. Этностық бірліктің тілі мен жазуы оның өкілдерінің ойлау ерекшеліктерін және дүниетанымының кеңдігін, түрлілігін, өз өмірінің ерекшеліктеріне көзқарасын анықтайды. Ұлттық-психологиялық ерекшелік мазмұны Ұлттық арақатынастағы ерекшелік – түрлі этностық бірлік өкілдерінің және топтарының қарым-қатынасы мен тұлғааралық қатынас. Ұлттық-психологиялық ерекшеліктер мотивациясы нақты этностық бірлік өкілдерінің іс-әрекетінің бағыттылығына, мінез-құлық мотивациясының көрінісіне және арнайы қызметіне себепші болады. Олар – мына қасиеттер: жұмысқа қабілеттілігі, іскерлігі, табандылығы, бағыныштылығы, ынта-дәрежесі, ынта-ықыласы және т.б. Бұл үшін, мысалы, жұмысқа қабілеттілік тек бір адамға ғана тән, ал табандылық бәрінде болады деп айтуға болады. Бірінші, екінші қасиеттер – адамгершілік қасиеттері, сондықтан бұл айтылған қасиеттер барлық адамдардың бойынан табылады, тек кейбір басты ерекшеліктерінің бірі айқын деңгейде көрінеді, яғни тек нақты тұлғалық бірлік өкілдерінің ерекшелігін атап өтуге болады. Мыс: орыстармен салыстырғанда украиндықтардың еңбекке қабілеттілігі көп мөлшерде көрінеді, әрдайым үлкен белсенділік пен табандылық серіктес болып отырады. Ұлттық-психологиялық ақыл-ой, танымдық қабілеттері нақты этностық бірлік өкілдерінің айрықша ақыл-ой, танымдық белсенділігін анықтайды. Мұндай мінездің ерекше үйлесімдігі-логикаға сүйену деңгейі мен абстрактілі ойлаудың тереңдігі, ойлау операциясының жылдамдығы, ойлау іс-әрекетін ұйымдастыру ерекшелігі, т.б. 1-жағынан, бұл сондай-ақ, қабылдау таңдамалылығы, белсенділігі, тұтастығы, тереңдігі, елестетудің оперативтілігі және толықтылығы, қиялдан айқындығы мен нақтылығы, 2-жағынан, ақыл-ой белсенділігінің түрлілігіне себепші болады және түрлі адамдар өкілдерінің танымдық ойлау әрекетінің сипатын тудырады. Мыс, француздарда тума ақыл-ой шығармашылығы және математикалық ойлау операциясының жылдамдығы әлсіз, олар абстрактілі қорытындыларға жоқ және бас пайдасына көп көңіл бөледі. Кейбір Азия және Африка халықтарының ақыл-ойында тежелулер кездеседі. Эмоционалдық-еріктік ұлттық-психологиялық ерекшеліктер нақты этностық бірлік өкілдерінің эмоционалдық және еріктік француздарда қозу және қызуқандылық басым, зерттеушілердің айтуынша, қытайлықтар, эстондықтар, ағылшындар тұрақтылық пен ерік процестерінің басымдығымен ерекшеленеді. Ал ұзаққа созылған ерік-жігер жапондықтарда, еврейлерде, түріктерде басымырақ. Ұлттық-психологиялық коммуникативті мінез-құлық ерекшеліктері түрлі этностық бірлік өкілдерінің топтармен қатынасын және тұлғааралық қатынасты, ұлттық ерекшеліктерін сипаттайды. жүктеу/скачать 78.49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|