Лекция 12 Тақырыбы: X-XV ғ.ғ. Үндістан

1.Дели сұлтандығының құрылуы

2.Дели сұлтандығының гүлденуі мен құлдырауы.

3.Виджаянгар мен Бахмани.

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. История Индии в средние века М.,1967.

10. Неру Дж. Откритие Индии М.,1995.

11. Антонова К.А., Бонгард-Левин Г.М., История Индии М.1979.

12.Касты в Индии М.,1965.

13. Бабур З.М. Бабур-нама. А.1996.

14.Медведев Е.М. Очерки истории Индии до ХІІІ в. М.,1990.
1.Дели сұлтандығының құрылуы. XII ғасырдың аяғында Солтүстік Үндістан жаулап алушылардың қолында қалды. 1175 жылы Гуридтер әулетінің өкілі Газни Шихаб-ад-дин Мухаммед Гури Газнавилер әулетін құлатып билікке келген соң Газнавилер әулетінің соңғы билеушісі тығылған Пенжабқа шабуыл жасады. Бұл облысты басып алған соң одан әрі шығысқа жылжи берді. 1192 жылы Тараин түбінде Аджимира мен Дели князі Притхви Раджей басқарып келе жатқан үнді княздарының одақтастар әскерін жеңіп, ол бүкіл Доабо (Джамна мен Ганга) арасына өз билігін орнатты. 1199-1200 жылдары ол Бихар мен Бенгалияны бағындырды. Жаулап алынған жерлер Гуридтер державасының мемлекеттік жерінің құрамына енгізіліп, оның жоғарғы егесі Мухаммед Гури болды. Ол бұл жерлерді әскербасыларға феодалдығ негізде берді. Оған Кутуб-ад-дин Айбекті басшы етіп қояды.

1206 жылы Мухаммед Гури қайтыс болады. Әскербасылар жаңа билеші Газнидің билігін мойндамады және олар Солтүстік Үндістан территориясында өздерінің жеке Газниге тәуелсіз, астанасының атымен аталатын Дели сұлтандығының негізін қалады. Бұл мемлекеттің басшысы болып алдыңғы намесник Кутуб-ад-дин Айбек тағайындалды.

Кутуб-ад-дин Айбек сұлтан болған соң Делиде 100 жылға жуық түрік гулямдарының билігі орнады. Айбек Делиде бірнеше ірі құрылыс жұмыстарын жүргізді. Мысалы: Лал Кот (Қызыл бекініс), “Кувват ул ислам” (Ислам күші).

Кутуб-ад-дин Айбектің негізгі әлеуметтік тірегі - әскері болды. Мемлекеттік дін ислам діні болып, жарияланды. XII ғасырдың аяғы мен XIIІ ғасырдың басында мүсылмандар саны артты. Айбек мыңдаған храмдарды жойып, орнына мұсылман мешіттерін тұрғызды. Мемлекеттік тілі – фарсы тілі болды.

1210 жылы Кутуб-ад-дин Айбек ат үстіндегі ойындарда (чауган) аттан құлап қайтыс болады. Түрік ақсүйектері Шамс-ад-дин Илтумышты (1210-1236 ж.ж.) отырғызады. Илтумыш түсында Дели сұлтандығының территориясы кеңейе түсті. 1225 жылы Дели сұлтандығына Бенгалия билеушілері алым-салық төлеп тұруға келісім берді. 1232 жылы Шамс-ад-дин Илтумыш Гвалиурды, 2 жылдан соң Бхилсу мен Уджжаинды бағындырды. Шамс-ад-диннің әскери жетістіктері ақсүйектердің бірігуіне және сұлтандықтың күшейуіне жағдай жасады.

Бұған осы кезде шығыс елдерінде басталған монғол шапқыншылығы да үлкен әсер етті. Илтумыш өлімінен соң оның жақындар мен әскери гулямдар арасында өзара күрес басталды.

• 
  салық жүйесін өзгертті;
  
• 
  “базарлық құрылымды” енгізді;
  
• 
  әскерді қайта құрып, оны күшейтті;
  
• 
  икталық жүйені қайта қарады;
  
• 
  алғаш рет аттарды таңбалауды енгізді;
  
• 
  елде қатаң репрессиялық режим орнатты;
  
• 
  бай адамдардың бір-біріне қонаққа баруына тыйым салды.
  

Сұлтанаттың экономикалық жағдайының гүлденуі Мұхаммед Тоғалақ (1316-1320 ж.ж.) кезінде болды. Ол өз әкесін жасанды түрде өлтіру арқылы билікке келді. Мұхаммед Тоғалақ тәжірибелі әскербасы еді және өзі ІІ Александр Македонский сияқты әлемді билегісі келді. Салық жүйесінде өзгеріс жасады, икталық жүйені нығайтуға бағытталған іс-шаралар жүргізді. Мемлекет астанасын Делиден Деогирге ауыструы, Дели сұлтандығының әлсіреуіне жол ашты. Мұхаммед Тоғалақтың сәтсіз іс-әрекеттерінің бірі – ақша реформасы болды. Елде ашаршылық басталып, халық көтерілістер көбейді. 1358 жылы Гуджараттағы көтеріліс кезінде Мұхаммед Тоғалақ қайтыс болды.

1. Осман бейлігінің құрылуы

2.Осман-түріктердің Балқан түбегін жаулап алуы. І Мұрад, Баязид сұлтандар

3. ІІ Мехмед тұсындағы Осман империясы. Константинопольдың құлауы

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. Миллер А.Ф. История Турции. М.,1969.

10.Новичев А.Д.История Турции. Т.1-3 Л.,1963.

11.Курпаладис Г.М. Государство Великих Селджуков. М.,1992.

12.Еремеев Д.Е., Майер М.С. История Турции в средние века и новое время. М.,1992.

Анатолия территориясы Қызыл-Ирмак өзенінен шығысқа қарай Хулагидтер мемлекетіне қосылды. Кіша Азиялық селжұқтар монғол хандарына вассалдық тәуелділігін мойындай отырып, ресми түрде Анатолияның батысы мен Орталық Азияның үлкен бөлігіне өз билігін сақтап қалды. Шын мәнінде олардың иеліктері монғолдықтарға да Кони билеушілеріне де тәуелсіз бірқатар әмірліктерге бөліне бастады. Жаңа саяси бірлестіктердің қалыптасу процесі негізінен көшпелі және жартылай көшпелі тайпалар қоныстанған Кіші Азияның шегаралық аудандарында жүрді.

XIII ғасырдың жартысы мен XІV ғасырдың І жартысында Батыс және Орталық Анатолияда 20-жуық княздіктер пайда болды. Солардың бірі Вифинияда (Кіші Язияның солтүстік-батысында) орналасқан және оның алғашқы тәуелсіз билеушісі Осман бейдің (1288-1324ж.ж.) атымен аталатын княздік болды. Осман бейлігі XIII ғасырдың І жартысында Османның әкесі Эртогрул негіздеген шегарадағы Эскишехир ауданында ұйымдастырылды. 1300 жылдан бастап, Осман селжуктар билігінен түбегейлі босап шығып, өз иелегін кеңейтуді мақсат етіп қойды.

Осман бейлігі басқа княздіктерден территориясы жағынан да, әлеуметтік-экономикалық даму дәрежесі жағынан да төмен болды. Көрші княздіктер алғашқыда османдықтардың табыстарына баса назар аудармады. Осман княздығының өсуінде маңызды фактор Визаниямен көршілігі болды. Осман билешілері Кіші Азиядағы әлсіреген Византия иеліктеріне шабуыл жасап, шегарасын маңызды мөлшерде кеңейтті. Ең ірі Бруса бекінісі Османның баласы Орхон тұсында (1324-1362 ж.ж.) жаулап алынып, Осман бейлігінің астанасына айналды. Одан соң византиялық келесі ірі қалалар Никея (Изник) және Никомедия (Измит) тартып алынды.

1461 жылы Трапезунд империясының астанасы да түріктер билігіне көшті. 1463 жылы Түріктер Боснияны басып алған соң Шығыспен теңіз саудасындағы қожалық түріктер қолына көшті. 1468 жылы Албанияны түгелдей бағындырды. 1475 жылы Түріктер Қырымдағы Каффаны генуялықтардан тартып алды. Бұдан соң Донның Азовқа қосылатын алқабын тартып алып, онда Азов қамалын салады.

XV ғасырдың ІІ-жартысында түрік-османдар Қырымды бағындырды. Бірнеше ұрыстардан соң Дунай княздіктері Молдова мен Валахияны бағындырды.
Лекция 14

Тақырыбы: Кейінгі орта ғасырлардағы Жапония

1. Жапонияны біріктіру жолындағы күрес. Токугава сегунатының құрылуы.

2. Әлеуметтік-экономикалыќ дамуы, қоғамдық құрылысы.

3. Сыртқы саясаты және европалықтардың келуі.

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. Жуков Е.И. История Японии. М.,1969.

10.История Японии (с древнейших времен до наших дней) М.,1988.

11.История Японии. 2-х томах.Т-І М.,1998.
1. Жапонияны біріктіру жолындағы күрес. Токугава сегунатының құрылуы.

ХV- ХVІ ғасырлар жапон тарихнамасында “сэнгоку дзидай” яғни “соғысушы провинциялар кезеңі” деп аталады. Үзілмес өзара соғыстар бүкіл Жапонияны қамтыды. Соңысушы провинциялар кезеңінің басты (1467-1575) соғысы Онин соғысы болды. Өзара соғыстың күшейуі шаруалардың онсызда қиын жағдайын одан әрі әлсіреті. Яғни өңдеп отырған жері қысқарды, жаңа салықтар енгізілді, қосымша алымдар қосылды. Бұның барлығы шаруалар көтерілісінің өсуіне әкелді. Өзара соғыстар нәтижесінде көптеген аудандар ашаршылыққа, эпидемияға ұшырап босап қалып жатты. Жапонияның барлық әлеуметтік топтары қатаң орталық биліктің қажетігін сезінді. Тіпті шаруалардың өзі біріккен тұрақты билікті қажет етті. Себебі шаруалар соғыстарға байланысты үздіксіз шаруашылықтың қирауынан, ешқандай заңмен шектелмеген феодалдардың барлық өсіп отырған талаптарынан әбден қажып бітті. Осындай жағдайда өзіне көрші княздіктерді қосып алғысы келетін үш феодал-әскер басылар елді біріктірушілерге айналды. Олар өздерінің иеліктеріне орталық Жапония провинцияларын бірінен соң бірін қосып ала бастады. Сондықтан орталықтандырылған мемлекеттің құрамына біртіндеп қадам баса бастады. Бұлар тарихтқа Жапонияны біріктіруші деген атпен енген Ода Нобунага, Тоётоми Хидэеси және Токугава Иэясу болды.

Ода Нобунага ұсақ феодалдың отбасынан шыққан Овари провинциясынан шыққан. Әкесі оны отбасынан бөлек Ногая замогына отырғызған. 1551 жылы әкесінің өлімінен кейін ол оқпен атылатын қару көмегімен бөтен жерлерді басып ала бастады. Ода ел терреториясының жартысын бағындырды. Ол өз әскерін ұстау үшін арнайы салық салады. Шаруалар көтерілісін аяусыз басып отырды 1582 жылы ол қоршауда өзін-өзі өлтірді.

Елді біріктіру ісін одан әрі Оданың қызметкері шаруадан шыққан Тоётоми Хидэеси жағастырды. Хидэсидің ішкі саясаты Ода саясатының жалғасы болды. Т. Хидаэси жаулап алған жерлерде жер өлшемін жүзеге асырып, жерлерді “тікелей бақылауға алынатын иеліктер” категориясына жатқызды. Ол жерден екі миллион коку күріш алу керек болатын (бір коку 160 кг). Тікелей бақылауға алынатын иеліктерге: Осако, Киота, Нара, Оминато және сыртқы саудамен байланысы бар Кюсю, Нагасаки мен Хаката кірді. Оның басты назар аударған мәселесі аграрлық реформа болатын. Ол бойынша шаруаларды жерге бекіту, феодалдық әлеуметтік құрылымдарды нығайтты. Елде санақ жүргізіп шаруалар екі топқа бөлді: бірінші негізгі салық төлейтін шаруалар, екінші жерсіз, санаққа кірмейтін, жерге бекітілмеген шаруалар. Өзі шаруалардан шықса да ол шаруалар көтерілістерін аяусыз басып тастап отырды. 1588 жылы шаруалардан қару-жарақтарды тартып алу туралы жарлық шығарды. Ол бойынша шаруаларға қылыш, қанжар, қару-жарақ ұстауына тыйым салды. 1591 жылы әлеуметтік ерекшеліктерін нығайту жөнінде жарлық шығарылды. Ол бойынша әскерлер, саудагерлер, шаруалар жеке-жеке бөлінді. ХV ғасырда Жапония тұрғындарының саны 16,64 миллион адамға жетті және үш сословиеге самурлар (си), шаруалар (но) және қалалықтар (симин) болып бөлінді. Соңғылары көпестен, қолөнершілерден тұрады. Сыртқы саясатына агрессиялық бағыт ұстанды. 1592 жылы Кореяға 137 мыңдық әскермен басып кірді. 1598 жылы жапон әскерлері артқа қайтуға мәжбүр болды. Кореяның азаттық соғысын талантты адмирал Ли Сунсин басқарды. 1598 жылы Тоётоми қайтыс болды да оның орнына біріктіру ісін Токугава Иэясу жалғастырды. 1603 жылы Токугава Иэясу Сегун титулын қабылдап, Эдо қаласын астана етіп Токугава сегунатының негізін салды.

XVI ғасыр аяғы мен XVII ғасыр басында қалалар қатары көбейе бастады. Ең ірі қалалары – Эдо, Киото, Осако болып, тұрғындарының саны 300 мыңнан асты. Одан кейінгі Нагоя, Нагасаки, Сакай, Кинадзава қалаларында 60 мыңнан астам адам тұрды. Хиросима, Окаяма, Хаката Акида сияқты қалалардың халқының саны 20-30 мың аралығында болды. Қолөнершілер бәрлестігі “дза”деп, саудагерлер бірлестігі “накама” деп аталды.

XVI ғасыр ІІ жартысында Жапонияның біріктірілуі кезеңінде Тоётоми Хидэеси тұрғындарға санақ жүргізді. 1591 жылы 66 провинцияда санақ жүргізуге бұйрық берді. Санақ Т. Хидэесидің аграрлық реформасымен қатар жүрді. Бірақ нақты мәлімет жоқ. Есида Тогоның есептеуі бойынша 12 миллион адам өмір сүрген. XVI ғасыр соңы мен XVIІ ғасыр басында Жапонияда “демографиялық жарылыс” болады. Бұл саяси және әлеуметтік-экономикалық факторларға байланысты болды. Ең бастысы ұзаққа созылған бейбітшілік саясатына байланысты болды. Егер 1600 жылы тұрғындар саны 12 миллион болса, 1650 жылы 17,2 миллион, ал 1700 жылы 27,7 миллион адамға жетті.

Әлеуметтік құрылысы жағынан 4 сословиеге:

• 
  си- самурай;
  
• 
  но- шаруалар;
  
• 
  ко- қолөнершілер;
  

Самурайлар сословиесі категорияға жіктелді: дайме және оның вассалы жеке самурайы. 4 сословиеге кірмеген әлеуметтік топтар да болды. Олар: эта, хинин, артистер, музыканттар, фокусшылар, бишілер. Хинин—(адам емес) қылмыстылар, кедей қаңғыбастар болды. Эта - ең төменгі жағдайдағы адамдар, мусор тазалайтын, мал соятын таза емес мамандық иелері.

1593 жылы Жапонияға испан монах-францискандар келеді. Иезуиттер мен францискандар арасында Жапонияға ықпал ету үшін күрес басталады. 1600 жылы Жапонияға голландықтардың “Лифде” кемесі келеді. Елде хрестиян дініндегілердің көбейуі жапон билеушілерін ойландыра бастады, жапондықтардың басқа дінге өтуіне тыйым салатын және европалықтардың келуін тоқтату үшін бірқатар шаралар атқара бастады.

XVII ғасырдағы Жапонияның саяси іс-шараларының бірі елдің сыртқы елдерден жабылуы болды. Яғни хрестиан діні өкілдерімен бірге барлық европалықтарды елден қуады.


Лекция 15

Тақырыбы: XVI-XVII ғ.ғ. Осман империясы

1. Осман империясының қоғамдық құрылысы.

2. Осман империясының сыртќы саясаты.

3. Осман империясындағы халық қозғалыстары.

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. Миллер А.Ф. История Турции. М.,1969.

10.Новичев А.Д.История Турции. Т.1-3 Л.,1963.

11.Курпаладис Г.М. Государство Великих Селджуков. М.,1992.

12.Еремеев Д.Е., Майер М.С. История Турции в средние века и новое время. М.,1992.

Әскерилердің ресми ерекше белгілері сұлтанның ел басқару ісіне рұхсат ететін дипломы немесе жарғысы болды. Іс жүзінде олардың қоғамдағы жағдайына келсек ол өндіріске қатыспады, алым-салықтан босатылды және өндірушілер мен салық төлушілерді қанау есебінен өмір сүрді.

XV-XVI ғасырлардағы осман саяси қайраткерлерінің пікірі бойынша мемлекеттің басты мақсаты райаттарды билеуші топтардың қатарына өткізбеу болды. Раяттан шыққан адам атасы немесе әкесі сипах болмаса сипах болу үшін ешқандай талап ете алмады.

XV ғасырдың екінші жартысы мен XVI ғасырдың бірінші жартысында үлкен жаулап алу жорықтарының нәтижесінде осман қоғамы әлеуметтік-экономикалық дамуы жағынан және этнодіни біртекті емес халықтардың күрделі конглемератына айналды. Осман қоғамында екі негізгі топтың ішінде бір-бірінен өмір сүру дәстүрімен, дінімен, жұмысымен, тіпті өмір сүру дәрежесімен ерекшеленіп тұратын әртүрлі категориялар пайда болды. Салық төлейтін тұрғындар мұсылмандар мен мұсылман еместерге, қалалықтар мен ауылдықтарға, көшпелілер мен отырықшыларға бөлінді.

Империя шегарасындағы мұсылман еместердің көптігі және олардың түрік-мұсылман билеушілерімен қатынастарының нашарлауынан XV ғасырдың ІІ жартысында грек-провославиялық, армиян-григориян және иудеялық діни қауымдастықтың қалыптасуына жағдай жасады.

Әскери тап та өз ішінде бірнеше жеке топтар мен қабаттарға бөлінді. Олар жалпы қылыш адамдары мен қалам адамдары (людей пера) деп бөлінді. Қылыш адамдарының негізгі қызметі әскери қызмет болса, екіншілерінің қызметі мемлекеттік аппаратта қызмет жасау болды. Қалам адамдары (людей пера) негізінен шығу жағынан мұсылмандар болып, құқықтары мен міндеттерін ата-аналарынан мұраға алып қалды. Бұлар жергілікті жерлерде тәртіпті қамтамасыз етуде маңызды роль атқаратын, астаналық билеуші топ қатарына қосылуы кемде-кем болды.

Мемлекеттік құрылысы. Империя ішіндегі берік экономикалық және әлеуметтік байланыстардың жоқтығы Осман державасын негізінен ең алдымен әскери күшпен әкімшілік аппараттың белсенді қызметінің негізінде өмір сүріп отырған саяси қауымдастық ретінде қарауға болады.

Мұсылман заңдары бойынша сұлтан “Құдайдың жердегі көлеңкесі” деп есептелді де барлық бағыныштылардың өмірі мен мүлкіне иелік етіп шексіз билікке ие болды. Сұлтан қасиетті және неприкосновенный. Империядағы сұлтаннан кейінгі бірінші тұлға ұлы уәзір болды. Ол бүкіл саяси-әкімшілік және әскери істердің барлығын шешті және оған қалған барлық уәзірлер, мемлекеттік қайраткерлер, провинцияның губернаторлары бағынды.

І Сүлеймен тұсында астаналық муфтидың рухани беделі күшейді. Осман билеушілері исламды орталық билікті нығайту үшін қолданды. Сұлтан үкіметі маңызды іс-шараларды шешкенде муфтиден осы іске байланысты шариаттың көзқарасын біліп отырды.

2. Осман империясының сыртқы саясаты. Осман империясының сыртқы саясатын бірнеше бағыттарға бөліп алуға болады:

1. 
   Европадағы соғыс қимылдары: 1524-1533 ж.ж. Туркия Габсбургтермен күрес жүргізіп, Венгрияны басып алумен аяқталды. 1547 жылғы келісім бойынша Венгрияны Туркия мен Австрия бөліп алды.
   
2. 
   Кавказдағы соғыс қимылдары: 1533-1538 ж.ж., 1547-1555 ж.ж., 1578-1588 ж.ж. Кавказ жерлері үшін соғыс жүргізді. 1555 жылғы Амасье бейбіт келісімі бойынша: Батыс Армения, Батыс Грузия, Батыс Азербайжан Туркияға берілді. Кавказ халықтары үшін 1578-1588 ж.ж. иран-түрік соғыстары өте ауыр тиді. 1590 жылғы иран-түрік келісімі бойынша бүкіл Кавказ Туркияға берілді.
   
3. 
   Европалық елдермен қатынасы: Испания мен Австрияны билеп отырған Габсбургтермен жүргізген күресі Туркияны Франциямен жақындастырды. Туркия мен Франция Габсбургтерді солтүстік Италиядан қуып шығу үшін күресті. Франция Жерорта теңізіне шығу үшін, Туркия Венеция мен Генуяны әлсірету үшін әрекет жасады. 1535 жылғы франко-түрік келісімінде француз көпестеріне жеңілдіктер беру туралы мәселе қаралды. 1569 жылғы келісімде бұл мәселе толық шешімін тауып, келісім “капитуляция” деген ат аталды. 1580 жылы Англия Туркияда өзінің Левант сауда компаниясын ұйымдастыруға рұхсат алды.
   
4. 
   Ресей-Туркия қатынастары. Алғашқы орыс-түрік қатынастары XV ғасыр аяғында Туркияның қалауы бойынша жүргізілді. 1497 жылы Туркияға М.Плещеев бастаған елшілік келіп, түрік үкіметі алдына Азов пен Каффа қалалары арқылы Қара теңізде сауда жасау туралы мәселе қойды. 1569 жылы І орыс-түрік соғысы болып, түріктердің жеңілісімен аяқталды.
   

1520 жылы Сивас пен Иозгат аудандарының аралығында жаңа көтеріліс басталып, оны Джелял шейхтың баласы Шах Вели басқарды. Ол өзін Махди деп жариялап, 20 мыңға жуық әскер жинады. Бұл көтеріліс жеңіліске ұшырағанымен, осман билеушілерін қатты ойландырды.

1596-1605 жылдардағы Кіші Азияны, Солтүстік Ирак пен Сирияны қамтыған ірі көтеріліс ағайынды Абдухалимдер Қара Языджи мен Дели Хасан басқарған көтеріліс болды. 1592-1608 жылдары Календер-оглу көтерілісі Осман билеушілеріне күшті қауіп туғызды. 1607 жылы оның іскерлері Бурсаны бағындырғанда әскері 30 мыңға жетті. Календер-оглу жақтастары Анкарадан Эгей теңізі мен Мрамор теңізіне дейінгі үлкен территорияны бақылауға алды. Тек 1608 жылы тәжірибелі әскербасы Мурад – паша көтерілісшілерге үлкен соққы берді. Календер-оглу азғантай әскерімен Иранға кетуге мәжбүр болды.
Лекция 16

Тақырыбы: Қытайдағы феодалдық қатынастардың ыдырай бастауы.

1.XV-XVII ғ.ғ. Ќытайдыњ єлеуметтік-экономикалыќ дамуы

2. XVІ-XVII ғ.ғ. Ќытайдыњ сыртқы саясаты, Европалықтардың келуі.

3. 1639-1646 жылдардағы шаруалар соғысы. Қытайда манчжурлардың Цинь империясының құрылуы.

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. История Китая с древнейших времен до наших дней. М.,1974.

10.Бокшанин А.А. Китай и страны южных морей в XIV-XVI в.в. М.,1968.

11.Китай: между прошлым и будещем. М.1999.

1.XV-XVII ғ.ғ. Ќытайдыњ єлеуметтік-экономикалыќ дамуы. ХVІ-ХVІІ ғ.ғ Қытай тарихы ел экономикасына ықпал еткен фодалдық қоғамның дағдарысының басталуымен, тап күресінің шиеленісуімен , саяси күрестермен, европалықтардың келуімен ерекшеленеді.

ХVІ-ХVІІ ғ.ғ Қытайдың әртүрлі аудандарында экономикалық дамуы жағынан біркелке болған жоқ. Оңтүстік шығыс провинциялар, Янцзы жағалаулары Ұлы Жібек жолының тоқтауымен осы жол бойындағы Кайфын, Лоян, Чэнду, Сиань қалалары әлсіреді. Ал су жағалауларындағы жаңа қалалар: Тяньцзинь, Цзинин, Ханькоу, Сунцзян, Шанхай қалалары көтерілді. ХVІІ ғасырда ауылдар мен қоныстанудың қалаға айналу процесі жүрді. Бұл кезде Пекинде, Нанкинде бір миллионға жуық халық тұрды. Жібек мата өндіруші қалалар маңында шаруалар тұт ағашын егіп, жібек пілләсін өндірді.

ХVІІ ғасырда қалалардың жеке өндіріске мамандандала бастағаны байқалады: Гуандун провинциясы темір бұйымдарымен аты шықса, Цзянси провинциясы бүкіл Қытаймен, көрші елдерге форфор мен керамика шығарды, Шанхай мен Сунцзянда керемет мақта-маталар шығарса, Уху қаласында бояулар, Тайвань аралдарында қант пен кафора ( иісті зат медицинада қолданады) шығарды. Жібек өндіру Нанкин, Сучжоу және Ханчжоу қалаларында өндірілді жіне жібек тоқу ісі жақсы дамыды. Бір матада жиырмаға жуық түсті бояулар қолданылды. Мақта егу, мақта мата өндіру алғашқв Мин әулеті кезінде мәжбүрлі саясат болған.

2. XVІ-XVII ғ.ғ. Ќытайдыњ сыртқы саясаты, Европалықтардың келуі.

ХVІ -ХVІІ ғасырда ғасырда Мин империясының соғыстары негізінен қорғаныс сипатына ие болды. 1488 жылы Қытай үкіметі Монғолиямен сауда міндеткерліктері бекітілген келісім жасалды. Бірақ 1500 жылы монғолдар Қытайдың солтүстік және солтүстік- батыс аудандарына шабуыл жасады. Олардың атты әскері Қытайдың астанасы Пекинге қауіп төндірді. Осы мәселені түбегейлі шешу үшін, Мин билешілері 1570 жылы Монғолиядан сауда жасауға міндеттелген бейбітшілік келісім жасады. Бағалы тауарлардың орнына қытайлықтар арзан бағалы мал мен мал өнімдерін сатып алды. Қытай Жапониямен сауда байланысын жасады. Жапон тауарларының ішінде семсерлер мен веерлер ерекше бағаланды. Мин үкіметінің Жапониямен сауданы шектеуге тырысуы соғыстың басталуына әкелді. 1523 жыл Жапон қарақшыларының кемесі ірі Қытай порты Нинбоны тонап, жағып жіберді. Бұл жағдай қытай үкіметінің сыртқы теңіз портын жабуына себеп болды.

ХVІІ ғасырдың соңында Корея, Қытай, Жапония арасында соғыс басталды. Корея Жапониямен Қытайға басып кіруден бас тартты, ал сенгун Таетоми Хидэеси 1592 жылы Пусонға (Корея) 200 мың әскер түсірді. Корей әскері жеңіліп, елдің көп бөлігін жапондықтар жаулап алды. Хидэси Коряны жаулап алып, Қытайға шабуыл жасайтынын білген Мин үкіметі корей королінің өтінішімен өз әскерін Коряға көмекке жіберді. 1593 жылы қытай-корей әскері Пхеньянды алды. Партизан соғысы басталып, корей-қытай әскерлері жапондықтарға суда да, құрғақта да үлкен соққы берді.

ХVІ ғасырдың аяғында чжурчен тайпалары үлкен, күшті тайпалық одаққа біріге бастады. Олардың көсемі Нурхаци бүкіл Орталық және Шығыс Манчжурияны біріктіріп, 1616 жылы Цзинь мемлекетінің ханы болып жарияланды. Нурхаци Қытайға салық төлеуден бас тартып, 1618 жылдан Мин империясына қарсы күрес жүргізді. Манчжурлар қытайдың әскери өнерін тез игеріп, Қытай қалаларын тез басып ала бастады. Қытай Ляодун аралынан және бүкіл оңтүстік Манчжуриядан айырылды. Манчжур шапқыншылығын қытай әскері Шаньхайгуань бекенісінде үлкен күшпен тоқтатты. 1520 жылғы Бирмаға жорық сәтсіз болды.

ХVІ ғасырдың басында Қытайдың Ресеймен алғашқы қарым-қатынасы басталды. Үнді мұхитына алғашқы португалдықтар келді. 1510 жылы португалдықтар Үндістанда Гоаға, 1511 жылы ең ірі сауда орталығының бірі Малаккаға, ал 1516 жылы португал кемесі Рафаэл Перестрелло басшыларымен Қытай жағалауына келді. ХVІ ғасырдың 40-жылдарынан португалдықтар Қытайға солтүстіктен Гуандун провинцияларына ене бастады. ХVІ ғасырдың ІІ жартысында Қиыр шығысқа испандықтар келді. Олар Филипинді бағындырып, Қытаймен қатынас орнатуға тырысты. Мұнда қарсылықтарға тап болған испан канкистадорлары Лусон аралында 1603 жылы қанды қырғын жасап 25 мыңдай қытайлықтарды қырып жіберді.

ХVІІ ғасырдың 20 жылдарында Қытай жағалауына Голлан кемелері келді. Олар Пенхуледао аралына келіп тұрғындарын тонап, Ява аралына құл етіп сатты. 1624 жылы голландықтар Тайвань аралын жаулап алды. Голландықтармен бірқатарда Гуончжоуға ағылшындар келді. Европалықтардың Шығыс елдерге келуі Қытайдың сыртқы саудасының дамуына кедергі келтірді. Қытайға қарудың күшімен ене отырып европалықтар миссионерлерді көмекке шақырды.

1644 жылдан Қытайда жаңа шетелдік әулет билікке келеді. Ол Цин әулеті деп аталды (1911 жылғы дейін өмір сүрді). Маньчжур әулеті Қытайда бірден нығайа қойған жоқ. 1645 жылы Маньчжурлар кескілескен шайқастан соң Янчжоу мен Нанкинді алады және оңтүстік провинцияларға бағыт алды. Осы кезде елде антиманьчжурлық көтеріліс басталды. Хунань, Сычуань және Гуанси, Чжэцзянь, Фунзянь, Шэньси және Ганьсу провинцияларында антиманчжурлық көтеріліс етек алып, ХVІІ ғасырдың 40-жылдардың аяғына дейін жалғасты. Шығыс провинцияларда да көтеріліс ұзаққа созылды. Шығыс провинциялардағы антиманьчжурлық көтеріліс түбегейлі тек 1662 жылы басылып тасталды.

1. ХV ғасырдағы Иран. Сефевидтер мемлекетінің құрылуы.

2. Сефевидтер мемлекетінің ішкі-сыртқы саясаты. Аббас шах т‰сындаѓы г‰лденуі

3. І Аббас өлімінен кейінгі Сефевидтер мемлекеті. Европалықтардың келуі.

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. История Ирана с древнейших времен до XVII века. М.,1968

10. История Иранского государство и культуры. М.,1971.

11.Луконин В.Г. Древний и средневековый Иран. М.,1987
1. ХV ғасырдағы Иран. Сефевидтер мемлекетінің құрылуы. ХV ғасыр басында Иранда жеке бір мемлекет болған жоқ, тек Әмір Темір мемлекет державасының бір бөлігі болды. Темір өлімінен кейін оның мұрагерлері арасында Иран мен Орта Азия үшін өзара күрес (1405-1409 ж.ж.) басталды. Феодалдық бытыраңқылық, өзара күрестер күшейіп, халық көтерілістері басталды. Осындай жағдайда Темірдің бұрынғы сотүстік батыс иеліктерінде қара-қойлы көшпелі түркімен тайпалары ақсүйектерінің ықпалы күшейіп, 1410 жылы Қара-қойлы мемлекеті құрылды. Алғашқыда Қара-қойлы мемлекеті Темір әулетіне тек номинальды түрде ғана бағынышты болды. ХV ғасырдың ортасында Қара-қойлы билеушілерінің бірі Темір ұрпақтарынан Батыс Иранды тартып алды.

1468 жылы Қара-қойлы мемлекетін келісі бір түркімен көшпелі тайпасы Ақ-қойлылар бірлестігі жеңіп шығады. Ақ-қойлы мемлекетінің (1468-1502 ж.ж.) құрамсына: Арменияның бір бөлігі, Күрдістан, Азербайжан, Батыс Иран, Исфахан, Фарс және Керман кірді. Феодалдық бытыраңқылық және өзара соғыс кезінде Иран экономикалық дағдарысты бастан кешірді. Егіншілік пен ирригация жүйесі құлдырады. Феодалдық міндеткерліктер өсті. Қолөнер мен сауда оңтүстікке, сыртқы саудамен байланысы бар Иезд, Шираз, Хормуз қалаларына ауысты. Афанасий Никитин Ормуз қаласын Парсы шығанағындағы ең ірі сауда орталығы деп атады.

Иран территориясында ХV ғасырда пайда болған барлық мемлекеттік ұйымдар көшпелі, әскери-феодалдық ақсүйектер билік құрған тұрақсыз және экономикалық байланыссыз ұйымдар болды.

ХV ғасырдың ІІ ширегінде оңтүстік Азербайжанда Ардебил қаласында бай жер иеліктері бар рухани феодалдардың Сефевидтердің ықпалы күшейді. Олардың “қасиетті тектен” бастау алуы шах тағын талап етуіне және езілген халықтарды бағынышта ұстауға себеп болды. Сефевидтерді жергілікті халықтың бір бөлігі, Кіші Азиядағы, Армения мен Сириядағы шиизмді ұстайтын түркі көшпелі тайпалары қолдады. Бұл тайпалар 12 қызыл сызығы бар шалма орағаны үшін қызылбастар деп аталды. 1499 жылы қызылбастар өздерінің билеушісі етіп Исмайл Сефевидті жариялады. Солтүстік Азербайжанды, Ширванды, 1502 жылы Тебризді бағындырып, ол өзін Иранның шахиншахы деп жариялады. Осылайша қызылбастардың Сефевидтер мемлекеті құрылды (1502-1736 ж.ж.).

ХVІ ғасырдың басында сефевид билеушілері бүкіл Иран жерлерін біріктіру үшін, жаңа территорияларды басып алу үшін соғыстар жүргізді. Исмайл шах тұсында (1502-1524 ж.ж.) бүкіл батыс Иран бағындырылды. Қызылбас әскерлері Бағдатпен қоса Иракты бағындырып, жергілікті шейттердің қасиетті орындарына (Кербела мен Неджеф) бақылау орнатты. Шығысында өзбектермен соғыс жүргізіп, 1510 жылы қызылбастар Мерв түбінде Шайбани ханның әсерін талқандап, Хорасанда бекіді.

Сефевидтер батысында Осман түріктерімен бай жерлерді иелену, әскери пайданы қазынаға және әскери-феодалдық ақсүйектерге түсіп отыруын қамтамасыз ету үшін ұзаққа созылған соғыс жүргізді. Соғыс негізінен Кавказ бен Бағдад арқылы өтетін сауда жолы үшін таластан туындады. 1514-1555 жылдары жүргізілген әскери қимылдар Амасье бейбіт келісімімен аяқталды. Келісім бойынша: Сефевидтер Месопатамиядағы, Батыс Грузиядағы, Армениядағы иеліктерінен айырылды.

1587 жылы 17 жасар Аббас қызылбас хандарының қолдауымен таққа отырды. Аббас шах жас болса да қызылбастардың қолшоқпары болудан бас тартты. Ол күшті мемлекеттік билікті қолдаған азаматтық бюрократияға, шейіт дін басыларына, отырықшы иран ақсүйектеріне және ұсақ феодалдарға арқа сүйеді. Бұлардың барлығы көшпелі қызылбас феодалдарының билігінен зардап шегіп жүрген болатын.

1576-1587 ж.ж. Сефевид мемлекетіндегі дағдарысты пайдаланған түріктер Азербайжан мен Иракты жаулап алған болатын. Ал шығысында өзбектер бүкіл Хорасанды, Мешхед пен Гератты қоса басып алған еді. 1590 жылы І Аббас түріктермен келісім жасады. Келісім бойынша: Иран Шығыс Грузияның, Шығыс Арменияның, Күрдістанның, бүкіл Азербайжанның Туркияға қосылғанын мойындады. І Аббас ел ішіндегі наразылықтарды жеңіп, 1597 жылы өзбек хандарын талқандап Нишапур, Мешхед, Герат пен Мервті қосып алды.

Ішкі және сыртқы саясаттағы алғашқы жеңістерден соң шах билікті орталықтандыру ісіне кірісіп кетті. Мемлекетті нығайту үшін бірқатар реформалар жүргізді. Реформалар негізінен мына салаларды қамтыды:

• 
  әскери қайта құрулар;
  
• 
  әкімшілік реформалар;
  
• 
  ақша реформасы;
  
• 
  жер-салық реформасы;
  

ІІ Аббас шах ішкі, тек сарай қызықшылығымен уақыт өткізді. Оның тұсында орталық билік әбден әлсіреді. Суғару жүйелері жұмысын тоқтатып, қазнаға түсетін кіріс тоқтады. Ал Сүлеймен тұсында (1667-1684 ж.ж.) шах ешқандай мемлекеттік қызмет атқарған жоқ. Елде көтеріліс көбейіп кетті. ХVІІ ғасырдың 20-жылдарында Иранға Ауғанстан әскері шабуыл жасады.

Парсы шығанағына ашық жаулап алуға келген алғашқы отаршылдар португалдықтар борлды. 1507 жылы олар Ормуз аралын басып алды. ХVІ ғасырдың 60-жылдарында ағылшын теңіз компаниясының сауда агенттігі үлкен еңбекпен Ширван территориясында еркін сауда жасауға құқық алды және Шемахада сауда факторияларын ашты. ХVІІ ғасырда Иранға ағылшын Ост-Инд компаниясы келе бастады. 1616 жылы шах ағылшын көпестерімен жақсы қарым-қатынас жасап тұруға жарлық шығарады. Келесі жылдан Исфахан мен Ширазда ағылшын сауда факторияларын ашуға рұхсат берді. Ағылшындарға елде қару ұстап жүруге, діни дәстүрлерін атқаруға рұхсат берді. Иран жібегін сату ағылшындарға көп пайда келтірді. Ағылшындар иран жібегіне монополия орнатуға тырысты.
Лекция 18

Тақырыбы: ‡ндістан ¦лы Моѓолдар империясы т±сынды

1. Солтүстік Үндістанға Бабырдың басып кіруі. Ұлы моғолдар империясының құрылуы.

2.Акбар тұсындағы Ұлы Моғолдар империясы.

3. Ұлы Моғолдар империясының әлсіреуі және европалықтардың келуі.

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. История Индии в средние века М.,1967.

10. Неру Дж. Откритие Индии М.,1995.

11. Антонова К.А., Бонгард-Левин Г.М., История Индии М.1979.

12.Касты в Индии М.,1965.

13. Бабур З.М. Бабур-нама. А.1996.

1658 жылы қарт Шах-Джахан ауырады да, оның балаларының арасында 3 жылға созылған таққа талас басталды. Осы соғыста ағаларын өлтіріп, Аурангзеп (1658-1707 ж.ж.) жеңіске жетеді. Ұлы Моғолдар империясының құлауы басталды.

Аурангзеп өлімнен кейін Ұлы Моғолдар империясы ыдырап кетті. Үндістанда феодалдық бытыраңқылық орын алды. Мұны Европа отаршылдары пайдалана білді. Үндіс раджалар мен княздардың өзара қырқысуына араласа отырып, олар Үндістандағы иеліктерін кеңейте түсті. XV-XVI ғасырлардағы Үндістандағы негізгі отаршылдар Үндістанның оңтүстік-батыс жағалауындағы Малабарда нығайып алған португалдықтар еді.
№1 тақырып

Шығыс пен батыс елдеріндегі ортағасырлардағы феодалдық қатынастардың ерекшеліктері.

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:
1. Орта ғасырлар тарихы пәні /медевистика/, мақсаттары мен міндеттері.

2. Феодализмнің қалыптасуы мен дамуы.

3. Шығыс феодализмінің ерекшеліктері.

4.Орта ғасырлар дәуірінің түпдеректері

5. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихының тарихнамасы

№2 тақырып

2. Иранның әлеуметтік-экономикалық дамуы

3.Манилер мен Маздакидтер қозғалысы

4. Хасров І Анашорван реформалары, сыртқы саясаты

5. Арабтардың басып кіруі, Сасанидтер мемлекетінің құлауы
№3 тақырып

Арабияның бірігуі.

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:
1. III-VI ғ.ғ. арабтардың әлеуметтік-экономикалық дамуы, діні, саяси тарихы

2. Мұхаммед және оның ілімі, Мұсылман дінінің бүкіл Аравияға таралуы.

3. Алғашқы халифтар тұсындағы Аравия. VII ғасырдағы азамат соғысы. Ислам діні бағыттарының қалыптасуы

4. Омеядтар мемлекетінің құрылуы әлеуметтік-экономикалық дамуы

5. Аббасидтер халифаты, ішкі, сыртқы саясаты. Халифаттың құлауы.
№4 тақырып

Жапонияда феодалдық қатынастардың қалыптасуы

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:
1. ІІІ-VI ғ.ғ. Жапонияның әлеуметтік-экономикалық дамуы

2.Сого әулетінің билікке келуі және ерте феодалдық жапон мемлекетінің құрылуы

3.Тайк төңкерісі және елдегі реформалар, мемлекеттік құрылысы

4.Үлестік жүйенің қалыптасуы, Жапонияның сыртқы саясаты

1.Үш патшалық кезіндегі Қытайдың саяси тарихы

2. ІІІ-VI ғ.ғ. Қытайдың әлеуметтік-экономикалық дамуы, қоғамдық құрылысы.

3.Суй империясы кезіндегі Қытай

4. Тан империясы кезіндегі Қытай

5.Қытай мәдениеті

№6 тақырып

III-X ғасырлардағы Корея

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

1.Үш мемлекет кезіндегі Корея

2. Әлеуметтік-экономикалық дамуы және қоғамдық құрылысы

3.Біртұтас Силла мемлекетінің құрылуы.

4.Үндіқытай түбегінде буддизмнің таралуы.
№7 тақырып

Ерте орта ғасырлардағы Үндістан

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

1.Гуптар дәуіріндегі Үндістан

2.VI-XI ғ.ғ. Декан және ондағы феодалдық мемлекеттер.

3. Солтүстік Үндістандағы феодалдық мемлекеттер

4.Үнді княздіктеріндегі аграрлық қатынастар

5. Касталық жүйе және әлеуметтік құрылысы

№8 тақырып

X-XV ғ.ғ. Жапония.

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

1.X-XII ғ.ғ. Жапонияның әлеуметтік-экономикалық, саяси дамуы

2.Сегундық жүйенің қалыптасуы. Минамото сегунатының құрылуы.

3.Ходзе реформалары. Жапонияға Құбылайдың шапқыншылықтары.

4.Асикага сегунатының құрылуы және саяси тарихы

5. Ірі феодалдық иеліктердің қалыптасуы. Әлеуметтік-экономикалық дамуы.

2. Шыңғысханның жаулап алу жорықтары. Ұлыстардың құрылуы.

3. Монғолдардың Қытайды түгелдей бағындыруы және Батысқа жорығы.

4..Корей, Вьетнам, Бирма және Индонезия халықтарының монғол шапқыншылығына қарсы күресі.

5.Монғол шапқыншылығының орта ғасырлық Азия мен Европа елдерінің тарихындағы алатын орны.

№10 тақырып

1. Сун империясы кезіндегі Қытайдың әлеуметтік-экономикалық, саяси тарихы.

2. Ляо және Чжурчен-Цзинь империялары.

3. Қытайды монғолдардың басып алуы және Юань империясының құрылуы.

4.Юань әулетінің ішкі, сыртқы саясаты.

4. Монғолдарды елден қуу және Мин империясының құрылуы

5.Мәдениеті.

№11 тақырып

1.Саманидтер мемлекеті

2.Ғазнавидтер мемлекеті

3.Селжұқ жаулап алу жорықтар мен Селжұқ мемлекеті.

4. Иранға монғолдардың басып кіруі, Хулагидтер мемлекетінің құрылуы мен гүлденуі. Газанхан реформалары.

5.Иранға Әмір Темір шапқыншылығы

XV ғ.Иран.

№12 тақырып

1. XI-XII Үндістандағы саяси жағдай

2.Үндістанның әлеуметтік-экономикалық дамуы

3.Дели сұлтандығының құрылуы және оның саяси-мемлекеттік құрылысы.

4. Аграрлық қатынастар. Алау-ад-Дин Құлжа, М. Тоғалақ түсындағы Дели сұлтандығы.

5. Әмір Темірдің Үндістанға шапқыншылығы. Виджаянгар және Бахмани мемлекеті.

1. Осман бейлігінің құрылуы

2.Осман-түріктердің Балқан түбегін

жаулап алуы./І Мұрад, Баязид сұлтандар/

3.Осман мемлекетінің әлеуметтік-экономикалық дамуы, қоғамдық құрылысы

4. ІІ Мехмед тұсындағы Осман империясы. Константинопольдың құлауы

5.Осман-түрік мәдениеті
№14 тақырып

Кейінгі орта ғасырлардағы Жапония

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

1. Соғысушы провинциялар кезіндегі Жапония.

2.Жапонияны біріктіру жолындағы күрес. Токугава сегунатының құрылуы.

3.Капиталистік қатынастардың қалыптаса бастауы. Әлеуметтік-экономикалыќ дамуы, қоғамдық құрылысы.

4.Токугава сегундарыныњ ішкі, сыртќы саясаты
№15 тақырып

XVI-XVII ғ.ғ. Осман империясы

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

1. Осман империясының қоғамдық құрылысы.

2. І С‰леймен с±лтан т±сындаѓы Осман империясы, реформалары.

3. Антифеодалдық қозғалыстар мен көтерілістер.

4.Осман империясының сыртќы саясаты. Түрік-Ресей қатынастары.

5.Осман империясының XVII ғ. І-жартысындағы сыртқы саясаты.

1.XV-XVII ғ.ғ. Ќытайдыњ єлеуметтік-экономикалыќ дамуы

2. 1639-1646 жылдардағы шаруалар соғысы

3. Қытайда манчжурлардың Цинь империясының құрылуы.

4. Ќытайѓа европалыќтардыњ келуі.

5. XV-XVII ғ.ғ. Қытай мәдениеті.

№17 тақырып

Кейінгі орта ғасырлардағы Иран.

СЕМИНАР САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

1. Сефевидтер мемлекетінің құрылуы. Мемлекетті құрылысы.

2. XV-XVII ғ.ғ. Иранныњ єлеуметтік-экономикалыќ дамуы

3. Сефевидтер мемлекетінің Аббас шах т‰сындаѓы г‰лденуі

4.Сефевидтердіњ сыртқы саясаты.

5. XVI-XVII ғ.ғ. Иран мәдениеті.

‡ндістан ¦лы Моѓолдар империясы т±сынды

1. Оңтүстік Үндістанға Европалықтардың келуі.

2. Солтүстік Үндістанға Бабырдың басып кіруі. Ұлы моғолдар империясының құрылуы.

3.Әлеуметтік-экономикалық дамуы. Қоғамдық құрылысы.

4.Акбар тұсындағы Ұлы Моғолдар империясы.

5.Антифеодалдық қозғалыстар. ¦лы Моѓолдар империясыныњ ыдырауы

1. 
   История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987
   
2. 
   Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.
   
3. 
   Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.
   
4. 
   Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.
   
5. 
   История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995
   
6. 
   История Востока В 3-х томах/ ІІІ-том Восток на рубеже средних веков и нового времени. М.,РАН-1998.
   
7. 
   Средневековый Восток: история, культура, источниковедение. М.,1980.
   
8. 
   История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88
   
9. 
   С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.
   
10. 
    Феномен восточного деспотизма. Структура управления и власти. М.,1993.
    
11. 
    История стран зарубежной Азии. Л.,1970.
    
12. 
    Васильев Л.С. История религии Востока. М.,1988.
    
13. 
    Дьяков И.М. Пути истории. М,1994.
    

14. 
    История Индии в средние века М.,1967.
    
15. 
    Неру Дж. Откритие Индии М.,1995.
    
16. 
    Антонова К.А., Бонгард-Левин Г.М., История Индии М.1979.
    
17. 
    Касты в Индии М.,1965.
    
18. 
    Бабур З.М. Бабур-нама. А.1996.
    
19. 
    Медведев Е.М. Очерки истории Индии до ХІІІ в. М.,1990.
    
20. 
    М.Большаков История Халифата 3-томах. М.,2001.
    
21. 
    Негря А.В. Общественный строй Северной и Центральной Аравий в V-VII в.в. М.,1981.
    
22. 
    Жуков Е.И. История Японии. М.,1969.
    
23. 
    История Японии (с древнейших времен до наших дней) М.,1988.
    
24. 
    История Японии. 2-х томах.Т-І М.,1998.
    
25. 
    Воробьев М.В. Япония в ІІІ-VII в.в.: Этнос, общество, культура и окружающий мир. М.,1980.
    
26. 
    Волков С.В. Ранняя история буддизма в Корее. М.,1985.
    
27. 
    Ванин Ю.В. Аграрный строй феодальной Кореи. М., 1981.
    
28. 
    История Кореи(с древнейших времен до наших дней). Т.1.М.,1974.
    
29. 
    Османская империя: государственная власть и социально-политическая структура (XIII-XVIII ғ.ғ.) 1990 г.
    
30. 
    Миллер А.Ф. История Турции. М.,1969.
    
31. 
    Новичев А.Д.История Турции. Т.1-3 Л.,1963.
    
32. 
    Курпаладис Г.М. Государство Великих Селджуков. М.,1992.
    
33. 
    Еремеев Д.Е., Майер М.С. История Турции в средние века и новое время. М.,1992.
    
34. 
    История Ирана с древнейших времен до XVII века. М.,1968
    
35. 
    История Иранского государство и культуры. М.,1971.
    
36. 
    Луконин В.Г. Древний и средневековый Иран. М.,1987
    
37. 
    Колесников А.И. Завоевание Ирана арабами. М.,1982.
    
38. 
    Березин Э.О. Юго-Восточнная Азия в XIII-XVI в.в. М.,1982.
    
39. 
    История Кампучии: краткий очерк. М., 1981.
    
40. 
    Сафранова А.Л. История Шри-Ланки в древности и средние века. М., 1987.
    
41. 
    Буддизм, государство и общество в странах Центральной и Восточной Азии в средние века. М.,1982.
    
42. 
    Березин Э.О. История Тайланда. М., 1974.
    
43. 
    Можейко Ю.В., Узянов А.Н. История Бирмы (краткий очерк). М.,1973.
    
44. 
    Э.Хара-Даван. Чингис-хан как полководец и его наследие. А.1992.
    
45. 
    Э.Д’Оссон. От Чингисхана до Темерлана. А.1997.
    
46. 
    История Монгольской Нородной республики. 2изд.М.,1967.
    
47. 
    Х.Даван. Монғолдың құпия шежіресі. А.,2000.
    
48. 
    История Китая с древнейших времен до наших дней. М.,1974.
    
49. 
    Бокшанин А.А. Китай и страны южных морей в XIV-XVI в.в. М.,1968.
    
50. 
    Китай: между прошлым и будещем. М.1999.
    
51. 
    Заборов М.А. Крестоносцы на Востоке. М.,1980.
    
52. 
    Семенов Л.А. Из истории средневековой Сирии. М.,1990.
    
53. 
    Семенов Л.А. Из истории фатимидского Египта. М.,1984.