Лекция Философияның пайда болуы және дамуы- 4сағат. 1-2 апта


Адамның биологиялық және әлеуметтік табиғаты



Pdf көрінісі
бет53/81
Дата21.11.2022
өлшемі3.51 Mb.
#465335
түріЛекция
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   81
darister 1-15

Адамның биологиялық және әлеуметтік табиғаты  
Адам - қайшылықты пенде. Оның бір жағынан - денесі, екінші жағынан – сана, рухы бар екенін 
әркім біледі. Оған да басқа тіршіліктерге сияқты су, ауа, жылу, қоректену, ұрпақ жалғастыру 
т.с.с. қажет. Сонымен қатар, ол дүние жөнінде ойланады, өмірде өз орнын іздейді, шаттанады, 
қайғырады, сүйеді, жек көреді т.с.с. Егер де жануарды оның инстинктері итермелесе, адам өз 
инстинктерін әлеуметтік нормаларға бағындырады, ол - өз-өзін бақылауға ала алатын пенде. 
Десек те, адамның бұл ішкі қайшылығы философияда әр-түрлі шешіледі. Мысалы, Орта 
ғасырлардағы діни философияда адамды рух ретінде өте биік деңгейге көтеріп, дене ретінде 
құлдыратып, тіпті жануарлардан да төмен қояды.
Жаңа дәуірдегі философияда бұл мәселе жөнінде бір-біріне қарсы тұрған биологиялық және 
әлеуметтік редукционизмді (негіздеу) келтіруге болар еді.
Бірінші тұжырымда адам дене құрылысының ерекшеліктері асыра бағаланып, олар оның ішкі 
мән-мағнасын анықтайды деген пікір қалыптасқан. Оған нәсілшілдік, ломброзияндық, 
әлеуметтік-дарвинизм, әлеуметтік биология бағыттары жатады.
Нәсілшілдікке келер болсақ, оның тарихи пайда болған ең біріншісі – ақ түсті адамдарды асыра 
бағалап, қалғандардың бәрін – артта қалған, табиғи дарындары мен қабілеттері төмен,- деп 
түсінеді. 
Негізгі: 
21. 
Мырзалы С−Қ. А. Философия. Рауан баспасы. Алматы, 2010 
22. 
Алтай Ж. Философия тарихы. Алматы, 2000. 
23. 
Сәрсенова Ж. Философия. Алматы, 2010
24. 
Артемьев А.И., Мырзалы С.Қ. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2013 
Қосымша: 


126. 
Философиялық сөздік. – Алматы, 1996.
127. 
Әуезов М. Философия жайынан. Таңдамалы. – Алматы, 1997. 
128. 
Нысанбаев А.Н. Адам және азаматтық қоғам. – Алматы, 1999. 
129. 
Ғабитов Т.Х. Философия. – Алматы, 2000. 
130. 
Философия және мәдениеттану. – Алматы, 2003. 
131. 
О. Шпенглер. Закат Европы. – Москва, 1987. 
132. 
Нысанбаев А.Н., Әбжанов Т.И. Қысқаша философия тарихы. – Алматы, 1999. 
133. 
Тұрғынбаев Ә.Х. Философия. – Алматы, 2001. 
134. 
Августин А. О порядке / Антология мировой философии. – Москва, 1989.
135. 
Әл-Фараби Тахсил ұл-Саада /Бахытқа жетудің жолы/ аударған Ахмет Арслан. – 
Анкара, 1999. 
136. 
Әбжанов Т.И. Философия тарихы – теориялық ойлаудың формасы. – Алматы, 1998. 
137. 
Ғ. Есім Фәлсафа тарихы. – Алматы, 2000. 
138. 
Акназаров К.З. Философия тарихының дәрістер курсы. Оқу құралы. – Алматы, 1992. 
139. 
Мәдени философиялық энциклопедиялық сөздік. Т. Ғабитов, А. Құлсариева және 
т.б.- Алматы, 2004. 
140. 
Молдабеков Ж.Ж. Философия / На каз. и рус. яз./ Алматы, 2000. 
141. 
Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия. – Алматы, 1994. 
142. 
Қасабек А., Алмаев Ж. Қазақ философиясы. – Алматы, 1994.
143. 
Мир философии. Хрестоматия в двух книгах. – Москва, 1991. 
144. 
Колумбаев Б.Е. Третий человек. – Алматы, 1992. 
145. 
Фролов И.Т. Проблема человека. – Москва, 1987. 
146. 
Әлеуметтік философия. Хрестоматия. – Алматы, 1992.
147. 
Молдабеков Ж.Ж. Философия. – Алматы, 2000. 
148. 
Ғабитов Т.Х. Основы философии. – Алматы, 2000. 
149. 
Загладин В.В., Фролов К.Т. Глобальные проблемы современности. – Москва, 1981. 
150. 
Мырзаәлі С. Философия А, 2008 
 
9. Даосизм қай философиялық дәстүрге жатады: 
! Қытайлық.
? Еуразиялық. 
? Шығыстық. 
? Әлемдік. 
? Батыс Еуропалық.
10. Ортағасырлық философтардың ойынша адамды адам ететін: 
! Жан 
? Адамгершілік 
? Сөйлеу 
? Құрметтеу 
? Зерделілік 
! Жан
3. Ш.Монтескьенің билікті бөлу теориясында мемлекет құрылымы бір-біріне тәуелсіз қандай үш 
бұтақтан тұрады? 
! Заң шығарушы, атқарушы, сот. 
? Адвокатура, прокуратура, сот. 
? Парламент, сенат, депутаттар корпусы. 
? Заң шығарушы, атқарушы, сенат. 
? Сот, парламент, сенат.


 4. ХІХ ғасырдың аяғында ХХ ғасырдың басында орыс философтарының қайсысы “Барлықтың 
бірлігі жайындағы” философияны жасап шығады:
! Франк 
? Соловьев 
? Бердяев 
? Федоров 
? Флоренский 
5. Жануарлардың мінез-құлығының идеалдылық жоспары бар ма? 
! Жануарлардың мінез-құлығы автаркиялық, генофондта алдын-ала бағдарланып қойылған 
? Жануарлар әлемінде әлеуметтік-тарихи заңдар бар 
? Кейбір жануарлардың қиял елестері бар 
? Жануарлар объективтік дүниені жанама түрде бейнелейді
? Жануарлардың екінші сигналдық жүйесі бар
6. Адамның оң, адамгершілік қасиеті емес: 
! Нигилизм (баршаны жоққа шығару, үмітсіздік) 
? Рақымшылық 
? Әділдік 
? Ар-ождан 
? Гуманизм (ізгілік)
7. Адам мәселесін зерттейтін философияның бөлігі 
! антропология 
? әлеуметтік философия 
? онтология 
? гносеология 
? аксиология 
8. Адамның игілігіне бағытталған қасиеттерді белгілейтін этикалық категория: 
! жақсылық, ізеттілік 
? әділеттілік 
? зұлымдық 
? жауапкершілік 
? бақыт
9. Милет мектебі өкілдерінің қайсысы бүкіл дүниенің субстанциясы деп “апейронды”, яғни 
“анықсыз және шексіз нәрсені” табады? 
! Аниксимандр 
? Гегель 
? Анаксимен 
? Будда 
? Фалес 
10. Будда сөзінің мағынасы: 
! Нұрланған, оянған. 
? Табиғат заңдылығы. 
? Материалдық субстанция. 
? Жанның мәңгілігі. 
? Азап шеккен.
11. Бүкіл табиғатты жанды деп қарастыратын философиядағы ұғым 
! Гилозоизм 
? Тотемизм 
? Монизм 
? Экзистенциализм 
? Позитивизм 


12. «Н.Коперник табиғат мәселелерінде шіркеу беделіне соққы болған өшпес жаңалық ашты. Бұл 
революциялық акт табиғатты зерттеу ғылымдарының тәуелсіздігін айқындады. Осыдан бастап 
жаратылыстанудың теологиядан босап шығуының жыл санауы басталады» деп Ф.Энгельс 
сипаттаған әлем үлгісі 
! дүниенің гелиоцентрлік жүйесі 
? дүниенің теоцентрлік жүйесі 
? дүниенің космоцентрлік жүйесі 
? дүниенің антропоцентрлік жүйесі 
? дүниенің геоцентрлік жүйесі 
13. Жаңа заман философиясындағы қай ағым барлық өзгерістерді механика
заңдарымен дәлелдеп, дүниені қатып қалған құбылыс деп қарастырады? 
! Метафизикалық материализм. 
? Стихиялық материализм. 
? Механистік материализм. 
? Диалектикалық материализм. 
? Антропологиялық материализм.
14. Қай 18 ғ. неміс философы диалектикаға классикалық анықтама берді? 
! Г.Гегель. 
? Л.Фейербах. 
? И.Кант. 
? Ф.Шеллинг. 
? И.Фихте. 
15. Маркстік философияның қай өкілі материяны қолдан жасалмайды, жойылмайды, энергиямен 
бір нәрсе деп санады? 
! В.Ленин. 
? П.Лафарг. 
? К.Маркс. 
? Н.Чернышевский. 
? Ф.Энгельс.
16. К.Ясперс бойынша философияның басты міндеті қай нәрсенің мазмұнын ашуымен 
байланысты? 
! Болмыстың құпиясын. 
? Сананың құпиясын. 
? Тілдің құпиясын. 
? Дүниетанымның құпиясын. 
? Мәтіннің құпиясын.
17. Қазақстандағы ағартушылық ойдың қалыптасуына негіз болған ағартушылық бағыт: 
! орыс 
? американдық 
? неміс 
? француз 
? ағылшын
18. „Ғылыми қызметтің тарихи - ғылыми көзқарасы“ деген идеяның авторы 
! Кун 
? Фуко 
? Сартр 
? Поппер 
? Деррида 
19. Қозғалыс ұғымының қай анықтамасы ең жалпы философиялық сипатқа ие болып табылады? 
! қозғалыс – кез-келген өзгеріс, жалпы өзгеріс; 
? қозғалыс - сананың ағымы; 
? қозғалыс - адам түйсіктерінің жиынтығы; 
? қозғалыс - денелердің кеңістіктегі орын алмастыруы; 
? қозғалыс - физикалық-химиялық процестер.


20. Таным теориясында түйсікті танымның шын мәніндегі жалғыз қайнар көзі деп қарастыратын 
ілім: 
! сенсуализм 
? рационализм 
? солипсизм 
? агностицизм 
? эмпиризм
21. Гуманистердің айтуынша, адамды барлығынанда айырып, өзгешелейтін Алланың сыйы, нұры, 
ол ... 
! Ақыл-ой 
? Сезімталдық 
? Адамгершілік 
? Дарын 
? Жекешелік
22. Адамның дамуын сипаттайтын, белгілі нәтижесі бар адам іс - әрекетінің тәсілін бейнелейтін 
ұғым: 
! мәдениет 
? өркениет 
? технология 
? техника 
? қоғам 
23. Прагматист Джон Дьюи философияның қызметін қалай түсінеді? 
! адамдардың тұрмыс қалпын жақсартуға жәрдемдесетін өмірлік пайдалы тәжірибені
ұйымдастыру 
? абстракциялау 
? өмірге алаңсыз аңқау көзбен қарау 
? даналыққа үйрету 
? таң қалу
24. “Тіл – болмыстың үйі” деген сөйлемнің авторы кім? 
! Хайдеггер 
? Конфуций 
? Сартр 
? Аристотель 
? Будда


 
25. Түгендеп көрсетілген пікірдің қайсысы дұрыс?
! Адамның қоғамдық жаратылысын, оның еңбегінің қоғамдық сипатын талдамай сананың
мәнін түсіну мүмкін емес 
? Сана қоғамдық жағдайға тәуелсіз пайда болады 
? Адамның психикасын миды есепке алмай зерттеуге болады 
? Адамның бас миын зерттеп, сананың мәнін толық түсінуге болады 
? Машинада (кибернетикалық) санамен ұғып, ойлай алатынын білдіреді 
26. Экономикалық және саяси мүддені жақтауға жатады
! праволық санаға 
? моральдық санаға 
? этикалық санаға 
? эстетикалық санаға 
? діни санаға 
27. Адам мен табиғаттың дамуын бір-бірімен үйлестіру керек деген көзқарас экологиялық мәселені 
шешудің қай бағыты:
! Гуманистік реализм 
?Футуралистік 
? Технократиялық оптимизм 
? Консервативтік пессимизм 
? Ноосфера
28.Катарсистің ерекше түрі:
! Антик эстетикасы 
? Қайта өрлеу 
? Шығыс араб мұсылман эстетикасы 
? Ежелгі Шығыс 
? Ортағасыр эстетика 


29. "Ұлы диакосмос" еңбегінің авторы.
! Левкипп 
? Фалес 
? Ұлықбек 
? Перикл
? Архелес 
30.Вед тарауындағы философиялық бөлім.
! Упанишад 
? Нирвана 
? Дхарма 
? Локаята 
? Моизм 
34. Орта ғасырлық философ Роджэр Бэконның тұжырымынша: 
! Философияны, жаратылыстану ғылымдарын теологиядан бөліп алу қажет. 
? Философияға тәжірибенің қажеті жоқ. 
? Теориялық пікірталастарға көбірек жүгіну пайдалы.
? Діни пікірлерді толық мойындау керек.
? Ғылымдардың іргетасы - схоластика. 
32. Еркін ойлау мен адамның индивидуалдық дамуын насихаттау қай Қайта
өрлеу философиясының принципіне тән? 
! Гуманизм.
? Утопизм. 
? Антропоцентризм. 
? Сенсуализм. 
? Пантеизм. 


33. Философияны табиғи теологияға, табиғи философияға және адам туралы ілімге кім бөлген?
! Бэкон. 
? Декарт. 
? Ньютон. 
? Ленин. 
? Маркс. 
34. Ағартушылық дәуірінің негізгі идеялары қандай?
! ғылымға табыну және адамзат прогресі туралы идея 
? тағдырға сену мен маңдайға жазылуды мойындау 
? құдай және мәңгілік өлмеу туралы идеялары 
? айқын және дара идеялар 
? қандай да болсын идеялардың жоқтығы 
35. Философия тарихында диалектикалық логика категорияларының, принциптерінің және 
заңдарының жүйесін алғаш болып негіздеген кім?
! Гегель; 
? Лейбниц; 
? Р.Декарт; 
? Аристотель; 
? Руссо. 
36. Позитивизмнің эмпириокритицизм деген түрінің басты өкілдері кімдер болды?
! Э.Мах пен Р.Авенариус. 
? О.Конт мен Г.Спенсер. 
? Б.Рассел мен Л.Витгенштейн. 
? М.Шлик пен Р.Карнап. 
? Т.Кун мен П.Фейерабенд. 


37. Француз ғалым, “Адам феномені” деген кітаптың авторы кім? Бұл кітап үшін оны шіркеу 
жазалап, мұғалімдікке және еңбектерін басып шығаруға рұқсат бермей қойды
! П.Гейер де Шарден 
? Леви-Строс 
? А.Камю 
? Ж.Ж.Руссо 
? Ж.-П.Сартр 
38. «Көшпелілер ылғи табиғатпен немесе өзімен, мыңғырған жылқы үйірінің, қой отарының 
соңынан жүріп жалғыздықта қалып отырған көңіл – күйі адам дүниесі мен табиғаттың гармониялық 
қатынасын түсінумен байланысты болғандығы» деген пікір дәстүрлі қазақ дүниетанымының ерекше 
сипатын бейнелейді:
! пайымдаушылықты 
? рационалдықты 
? діншілдікті 
? пайдакүнемдікті 
?араласпаушылықты 
39. Мына ойшылдардың қайсысы танымның мәні мен маңызын түсіну үшін үңгір туралы мифті 
мысал келтіреді?
! Платон 
? Кант 
? Маркс 
? Ницше 
? Шопенгауэр 


40. Эмпиризмнің негізгі қағидасы:
! адамның барлық білімі тәжірибеге негізделеді; 
? зерде дүниені танып-білудің негізгі қайнар көзі болып табылады; 
? дүниені танып-білуге болмайды; 
? құдай ашылу танымның қайнар көзі болып табылады. 
? танымның ең жоғарғы түрі - интуиция; 
41. Үй-жайсыз және жайласқан дәуірлер жөніндегі теориялардың авторы ...
! М.Бубер 
? О. Шпенглер 
? Дж. Келли 
? А. Бандура 
? Б.Паскаль 
42. Қазақ мәдениетіндегі дәстүрлік уақытқа сай сананың басындағы формасы не болып табылады?
! Батырлық эпос 
? Аңыз 
? Ақындардың өнері 
? Жыраулардың шығарламалары 
? Күй 
43. Әрбір ғылыми білімді жоққа шығарудың мүмкіндігін мойындайтын қандай принципті К.Поппер 
алға қойды?
! фальсификация принципін 
? құдайға сену принципін 
? этика принципін 
? жалпыға бірдей байланыс принципін 
? эстетика принципін 


44. “Әр адам, еркіндікке ие болып, дүниедегі барлық оқиғалар үшін жауапкершілікті мойнына 
артып алу керек” деген ХХғ. француз философы кім?
! Ж.П.Сартр 
? Гегель 
? Аристотель 
! Ж.П.Сартр 
? Ж.Баласағұн 
? Абай 
45. Тұлға дегеніміз не?
! адамның әлеуметтік және табиғи бастамаларының керек нәтижесіне апаратын қызметі 
? жеке адам, индивид 
? бос сөз 
? адамның қабығы, бет пердесі (маскасы) 
? персона


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   81




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет