Лекция Философияның пайда болуы және дамуы- 4сағат. 1-2 апта
Құқық және мемлекет мәселелерi
жүктеу/скачать 3.51 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Рене де Карт (1596-1650ж.ж.)
- Диоптрика
| Құқық және мемлекет мәселелерi
Егер И.Канттың моральдық философиясы адамдардың күнбе-күнгi тәжiрибесiнен аулақ болатын болса, оның құқтық көзқарастары, керiсiнше, нақтылы өмiрмен тығыз байланысты. Адамдардың табиғи құқтарының негiзгi қызметi - тұлғаның моральдық еркiндiгiн бекiту, парыздың орындалуына жағдай туғызу. Құқтың өмiр сүруiнiң ерекшелiгi - ол әр-түрлi адамның қарым-қатынастарын әдiлеттiлiктiң негiзiнде ретке келтiредi. И.Канттың ойынша, адамдардың негiзгi табиғи құқтарына жеке меншiкке деген құқ жатады, тек ол басқа адамдардың бостандығына зияндығын тигiзбесе болды. Табиғи құқтың негiзгi қағидаларының бiрi - jus talions (тең құндық,тiске-тiс, көзге-көз). Ал мемлекет мәселесiне келер болсақ , - ол адамдардың заңдардың негiзiндегi бiрiгiп қауымдасуы, оның негiзiнде әдiлеттiлiк принципi жатуы қажет. И.Канттың ойынша, республикалық басқару жүйесi король билiгiне қарағанда жақсы, өйткенi король даналық пен әдiлеттiлiктi ұзақ уақыт бойы сақтай алмай қалады, ұзақ уақыт билiктi ұстаған адам қажеттi түрде зерденiң ерiктi тұжырымын бұрмалайды. Мемлекет аясында қоғамнан ажыратуға болмайтын үш принцип бар. Олар - әр адамның ерiктiлiгi, азаматтардың теңдiгi және әрбiр азаматтың дербестiгi. Ғылым жолын неше-түрлi елестерден тазалағаннан кейiн Ф.Бэконның алдында жаңа зерттеу жолдарын жасау мәселесi пайда болды. Ол үшiн ең адымен сол кездегi Философиядағы абстрактлы-схоластикалық әдiстемелердi сынау қажет болды. Олар - нәтижесiз. Белгiлi бiр жалпы ұғымдарға негiзделген Табиғаттың өзiне, сондағы құбылыстарға назар аудару керек. “Табиғаттың нәзiк сырлары көп тұжырымдардан анағұрлым терең ,- дейдi Ф.Бэкон. Әрине, ойшыл жалпы ұғымдар керек емес деп оларды толығынан терiске шығарды деген пiкiрден бiз алшақпыз. Әңгiме - сол жалпы ұғымдар қалай шығарылды - сонда. Егер олар кездейсоқтық деректердi жалпылаудың негiзiнде пайда болса, онда олардан шығарылған тұжырымдар бiздi жалған жолға түсiредi, адастырады. Жалпы ұғымдар тәжiрибеден шығуы керек. Бiрақ, бiз оны әрқашан сынап, ой елегiнен өткiзiп отыруымыз қажет. Ғалым адам жолында жатқанның бәрiн жинай беретiн құмырсқаға ( сол кездегi алхимиктер), сонымен қатар, бәрiн өз iшiнен шығарып өзiнiң торын тоқитын өрмекшiге (сол кездегi схоластар) ұқсамауы керек. Ол әрбiр гүлге қонып оның нәрiн жинап, оларды қайта өңдеп балға айналдыратын араға ұқсас болуы қажет,- деп қорытады Ф.Бэкон. Жекеден жалпылыққа өрлеудi - индуктивтi әдiстеменi - алғаш рет Ф.Бэкон дүниеге келтiрдi десек, онда ол шындыққа лайықты болмас едi. Өз заманында ұлы Аристотель жалқыдан жалпыға көшу әдiстемесiн жасаған болатын. Орта ғасырларда да бұл әдiстеме мүлде ұмыт болған жоқ-ты. Ф.Бэконның бұл әдiстемеге енгiзген негiзгi жаңалығы - тек қана белгiлi бiр ұғымды дәлелдейтiн деректердi ғана емес, сонымен қатар оған қайшы келетiндердi де зерттеу, олардың себебiн табу болды. Жалқыдан жалпыға жету жолында үш таблица жасау керек. Олар - tabula presentiae,- деректердiң болу таблицасы, екiншi - tabula absentiae,-деректердiң болмаған таблицасы, үшiншi - tabula graduum,- деректердiң азды-көптi болуының деңгейiн көрсететiн таблица . Зерттеу жолында бұл таблицалар толтырылғаннан кейiн соларды салыстыру арқылы белгiлi бiр ұғымдарды тудыруға мүмкiндiк пайда болады. Сонымен, Ф.Бэкон жаңа дәуiрдегi қалыптасып жатқан тәжiрибелiк ғылымның дамуына зор әсерiн тигiзген ұлы тұлға. Р.Декарттың рационалдық философиясы Француз философы Рене де Карт (1596-1650ж.ж.) - Жаңа дәуiр философиясына өз үлесiн қосып негiзiн қалаған iрi тұлға. Уақытында өз заманының жақсы оқу орындарында оқып бiлiм алған. Егер бiз оны Ф. Бэконмен салыстырсақ, ол бүкіл өмiрiн ғылым жолына арнаған тұлға. Ұлы математик, механик, физиологияның негiзiн жасаушы, психолог, - Декарт Аристотельден кейiнгi жан-жақты дамыған, философияны жеке ғылымдардың нәтижелерiмен ұштастыра бiлген бiрде-бiр ойшыл болды. Негiзгi еңбектерi “Диоптрика - күн сәулесiн зерттеуге арналған, “Метеорлар - метеорологиялық мәселелерге арналған, “Геометрия , жүктеу/скачать 3.51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|