Лекция Халықаралық қатынастар тарихына кіріспе Халықаралық қатынастар түсінігі

2. Ежелгі және ортағасырлық халықаралық қатынастар тарихына шолу.

3.Қазіргі халықаралық қатынастар тарихының ежелгі және ортағасырлық халықаралық қатынастар тарихынан айырмашылықтары.

4. Жаңа замандағы халықаралық қатынастардың ерекшеліктері.

Капиталистік қатынастардың дамуына география саласындағы ұлы жаңалықтар мен ХУ-ХУІ ғғ. алғашқы отарлардың пайда болуы ықпал етті. Әлемдік сауда-саттық байланыс кеңейді. Кеме жасау мен теңіз жүзу дамып, тауарларды теңіз арқылы тасымалдау көп пайда әкелетін болды. Теңізбен, ірі өзендермен шектесетін мемлекеттердің экономикасы жоғары қарқынмен дамыды. Жерорта теңізі бассейніндегі, саудалық Оңтүстіктегі экономикалық және саяси орталық енді Балтық теңізі мен Солтүстік теңіз жағалауына, өнеркәсіптік Солтүстікке ауысты. Атлант мұхиты отарлау процесін әрі қарай дамытуға әкеп соқтырған жаңа сауда жолдарын қалыптастырған әлемдік маңызы бар стратегиялық акваторияға айналды. Теңіз сауда орталықтарына жақын орналасқан мемлекеттер басты рөлдерге ие болды. Олардың ішінде: Португалия, Испания, Нидерланды, Франция мен Англия. Сөйтіп, бұл кезеңнен бастап геосаяси тұрғысынан Батыс Еуропа ретінде анықталатын Батыс халықаралық қатынаста әлем орталығы ретінде қалыптасады. ХУ ғ. Батыс экспансиясы деген құбылыс пайда болып, өзге мемлекеттер оған тәуелді болып қалмау үшін өз беттерінше талпыныс жасайды. Батыс болса, өз күшіне зор сенімділікпен қарап, өз мәдениетін өзге мәдениеттерден артық санап, өзге әлемге ойымызға келгенді жасауға болады деген көзқарас қалыптастырды.

Сөйтіп, Батыс табысты әлемдік экспансия жолына тұрды. Батыс Еуропа жаулаушыларының өзге жаулаушылардан айырмашылығы мынада: олар жаулаған жерлерін тек иемденумен шектелмей, сол жердегі халықтың мінез-құлқы, дәстүрін өз пайдасына өзгертуді көздеді. Батыстың мәдени-экономикалық экспансиясы бұл кезеңдегі халықаралық қатынастардың басты ерекшеліктерінін бірі болды.

ХУІ-ХУІІІ ғғ. Еуропа елдірінің дипломатиялық қызметі негізінен сауда-саттықта және саяси аренада басымдылыққа ие болу, жаңа аймақтарды игеру, бұрынғы игерілген отарларды кеңейту үшін жұмыс жасады. Нарық экономикасы негізінде шаруашылықты дамытуды көздеген Голландия, Англия сияқты елдер бұл күресте табысты болды. Керісінше, феодалдық қатынастан әре қол үзе қоймаған Испания, Голландия, 1789 ж. дейнгі Франция сияқты мемлекеттер дипломатиясы біршама сәтсіздіктерге кезікті.

ХІХ ғ. 30-шы жылдарынан бастап Еуропа мемлекеттерінің буржуазиясы саяси басымдылыққа қол жеткізуге талпынды. 1848-1849 жылдардағы Еуропада өткен буржуазиялық-демократиялық революциялар кезеңінде бұл күрес жаңа күшпен жалғасты. Абсолютизм жаңа саяси, экономикалық қатынастарға әлі де кедергі келтіріп тұрған және ішкі саяси өзгерістер енгізу мәселесі жеке княздықтарды біріктіру мәселелерімен тығыс байланысқан мемлекеттерде (Германия, Италия, Австрия) ерекше дүмпу болды. Сөйтіп, ХІХ ғ. бірінші жартысында Еуропаның кейбір елдеріндегі елеулі оқиғалар мемлекеттердің өзара қарым-қатынасына әсерін тигізіп, соңында Италия мен Германия бірігуіне әкеп соқтырды, Еуропа континентімен қатар, жалпы әлемдегі халықаралық қатынастардың қозғаушы күші болды.