Лекция жинағы Дайындаған: Абдурахманова К. И. Кіріспе

Мутуализм - (лат. Mutuus - взаимный - өзара байланыс) екі организмге пайдалы өмір сүру. Мысалы: сүт - қышқыл бактериялар макроорганизм (адам) арқылы өмір сүреді де, адам ішегінің шіріту микрофлорасына антогонист (қарсы).

Комменсализм - макроорганизм (адам) арқылы өмір сүріп, қожайынға ешқандай зиян келтірмейді. Комменсал микробтарға организмнің қалыпты микрофлорасы жатады. Мысалы: ауру туғызбайтын стафилококктар, ішек таяқшалары т.б. макроорганизм (адам) қолайсыз жағдайларға тап болғанда, бұл микроорганизмдер өз орнынан басқа жерге ауысып, ауру туғызуы мүмкін. Паразитизм - бұл бір организм (паразит) басқа организм (қожайын) арқылы өмір сүріп, оған зиян келтіруі. Патогенділік — микроорганизмдердің патологиялық процесстерді яғни ауру туғызу қабылеті. Kөптеген микроорганизмдердің спецификалық - арнайы қасиеті бар белгілі бір микробтың белгілі бір ауруды туғызу қасиеті. Мысалы: холераны - холера вибрионы туғызады; гонореяны - гонококк туғызады, т.б. Вирулентгілік- қоздырғыштың патогендік өлшемі. Ол науқастың ауыртпалығы бойынша білінеді. Микроорганизмдердің вируленттілігі адгезия (жабысы), колонизация (көбею), инвазия (кіруі, сіңіуі) және фагацитозды тежеу қабілетіне байланысты.

Адгезия - микробтың қожайын организмінің сезімталдығы жоғары клеткіге жабысу (адсорбция) қабілеті.

Колонизация - микроб жабысқан клетканың бетінде (мысалы: холера вибрионы энтероциттерде көбейеді) немесе клеткілердін ішінде (мысалы: дизентерия таяқшалары тоқішектің клеткілерінде көбейеді) болады.

Инвазивтілік – дәнекер және басқа тканьдердің сіңімділін бұзатын ферменттерді өндіру қабілеті.

Осындай ферментерге:

1. гиалуронидаза – дәнекер тканьдегі гиалурин қышқылын бұзады да, ол тканьдерге микробтың енуін қамтамасыз етеді.

2. нейраминидаза, гликопротеидтерден, гликолипидтерден, полисахаридтерден нейрамин қышқылын ыдыратады да, олардың сіңімділігін арттырады.

Фагацитозды тежеу - бактериялардың капсуласы арқылы жүзеге асырылады.

Микроорганизмдердің вируленттігіне олардың токсин қабілетінің маңызы зор. Микроорганизмдердің токсиндері 2 - ге бөлінеді: экзотоксин және эндотоксин. Экзотоксин - микроорганизмдердің қоршаған ортаға бөлген алмасу өнімдері. Олар белоктекті, және қоршаған ортада тұрақсыз, Экзотоксин өте токсигенді және тек белгілі бір органды зақымдайды. Мысалы: дифтерия токсині - жүректі зақымдайды, ал сіреспе токсині –нерв жүйесін зақымдайды 0,4 % формалиннің әсерімен 39 – 40 градус температурада 3 – 4 аптада ол токсигендік қасиетін жояды, бірақ антигендік қасиеті сақталады. Бұдан вакцина дайындайды, олар анатоксин деп аталады. Эндотоксин- микроорганизмдердің клеткасымен тығыз байланысты монополисахаридпротеинді комплекс. Әртүрлі микроорганизмдердің эндотоксинінің әсері біртипті - жалпы интоксикация, қызу көтерілу, бас ауру т.б. Эндотоксин алу үшін микроорганизм клеткасын бұзу керек. Токсиннің әсерін оларға сезімтал жануарларда анықтайды.