Ескерту: Студенттердің білімін бақылау, бағалау – СӨЖ –Тапсырма, Эссе, Тестілік бақылау (Т), Реферат, Коллоквиум (К)

1.Берзилин Н.Н. Безилин Н.М. Биосфера, ее настоящее, прошлое и будущее. М., “Просвещение”, 1979.

2.Растительный мир Земли. / Под ред. Ф.Фукарека. М., 1982, т.1,8

3.Волынский Б.А. Астрономия. М., “Просвещение”, 1971.

4.Герасимов В.П. Животный мир нашей Родины. М., “Просвещение”, 1977.

5.Неклюкова Н.И. Общее землеведение. М., “Просвещение”, 1976, т1,2

6.Астанин Л.Г., Благосконов К.Н. Охрана природы. М., “Колос”, 1978.

7.Молис С.А. Книга для чтения по зоологии. М., “Просвещение”, 1981.

8.Моисеев В: Наедине с природой. “Аурика”, Чимкент, 1993.

9.Галант Т.Г., Гурвич Е.М. Практика занятия по землеведению и краеведению. М., “Просвещение”, 1988.

СӨЖ тапсырмаларын қабылдау кестесі

№	СӨЖ тақырыптары	Сағат саны	Мерзімі	Ауд.
1	Тірі организмдердің эволюциялық жүйесі	1	1-апта
2	Өсімдіктердің экологиялық топтары	1
3	Өсімдік клеткасының оганоидтары, құрылысы мен қызметі	1
4	Гүлді өсімдіктердің вегетативиті және генеративті мүшелері, құрылысы мен қызметі	1	2-апта
5	Гүл бөліктері және олардың қызметі	1
6	Жеміс түрлеріне сипаттама	1
7	Өсімдіктердің өсуі мен дамуы	1	3-апта
8	Ауру тудыратын бактериялар	1
9	Балдырлар мен саңырауқұлақтар тіршілігінің ерекшеліктері	1
10	Жоғарғы өсімдіктердің табиғат пен адам өміріндегі маңызы	1	4-апта
11	Жабық тұқымды өсімдіктердің маңызы	1
12	Бөлме өсімдіктері, оларды күтіп-баптау жолдары	1
13	Дәрілік өсімдіктер, оларға жалпы сипаттама	1	5-апта
14	Еліміздегі қорықтар	1
15	Өсімдіктер қауымдастықтығы	1
16	Кірпікшелі кебісшенің құрылысы мен тіршілік әрекеттері	1	6-апта
17	Ішек қуыстылар тип өкілдеріне сипаттама	1
18	Паразит құрттарды жұқтырудың алдын алу және күресу шаралары	1
19	Жүзім ұлуы, құрылысы, тіршілік әрекеттері	1	7-апта
20	Насекомдар класс өкілдері	1
21	Балық аулау, балықты қолдан өсіру	1
22	Ланцетниктердің құрылысы мен тіршілігіндегі ерекшеліктер	1	8-апта
23	Қос мекенділердің шығу тегі	1
24	Ежелгі бауырымен жорғалаушылар: динозаврлар, жыртқыш тісті кесірткелер	1
25	Бауырымен жорғалаушылар экологиясы	1	9-апта
26	Ұшуына байланысты құстардың ішкі құрылысының, зат алмасуының ерекшеліктері	1
27	Қазақстан Республикасында қамтылған құстарды қорғау шаралар жүйесі	1
28	Сүт қоректілер топтарының экологиясы	1	10-апта
29	Жыртқыш аңдарңа сипаттама	1
30	Үй жануарларының шығу тегі	1
31	Күн жүйесі және тоғыз планета	1	11-апта
32	Жергілікті уақыт, белдеулік және декретті уақыт. Күннің өзгеру сызығы	1
33	Жер планетасының жалпы сипаттамасы	1
34	Жарты шарлар картасы	1	12-апта
35	Жер сілкіністері, вулканизм, олардың Жер берінде таралу заңдылықтары	1
36	Магмалық тау жыныстарының химиялық классификациясы	1
37	Материк рельефінің негізгі нысандары- таулар мен жазықтар	1	13-апта
38	Гидросфера туралы жалпы түсінік	1
39	Күн радиациясы	1
40	Атмосферадағы су	1	14-апта
41	Жауын-шашынның Жер шарында таралуының негізгі заңдылықтары. Ылғалдану коэффициенті	1
42	Еуразия аймағының сипаттамасы	1
43	Табиғат және оның ресурстарын қорғау шаралары	1	15-апта
44	Дүние жүзінің халқы, орналасуы, ерекшеліктері	1
45	Өз өлкеңнің жануарлары мен өсімдіктері	1
	Барлығы	45

Қолданылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер:

1.Берзилин Н.Н. Безилин Н.М. Биосфера, ее настоящее, прошлое и будущее. М., “Просвещение”, 1979.

2.Растительный мир Земли. / Под ред. Ф.Фукарека. М., 1982, т.1,8

3.Волынский Б.А. Астрономия. М., “Просвещение”, 1971.

4.Герасимов В.П. Животный мир нашей Родины. М., “Просвещение”, 1977.

5.Неклюкова Н.И. Общее землеведение. М., “Просвещение”, 1976, т1,2

6.Астанин Л.Г., Благосконов К.Н. Охрана природы. М., “Колос”, 1978.

7.Молис С.А. Книга для чтения по зоологии. М., “Просвещение”, 1981.

8.Моисеев В: Наедине с природой. “Аурика”, Чимкент, 1993.

9.Галант Т.Г., Гурвич Е.М. Практика занятия по землеведению и краеведению. М., “Просвещение”, 1988.

№	Тақырыптар	Бақылау түрлері	Ұпай саны	Апта саны
1.	Жертану.			1-апта
2.	Жер пішінінің салдары мен көлемінің географиялық маңызы.	Реферат Тест	3,0 балл
3.	Жер және галактика.			2-апта
4.	Күн жүйесінің құрылымы мен планеталар.	Эссе, Тест	1,5 балл
5.	Жердің өз осінде айналуы және оның салдары.
6.	Жергілікті жердің планын жасап, шартты белгілер көмегімен көрсету.	Тапсырма Тест	1,5 балл
7.	Жердің жылдық қозғалысы.			3-апта
8.	Жердің тәуліктік және жылдық айналымы.	Коллоквиум Тест	3,0 балл
9.	Географиялық проекциялардың мәні.			4-апта
10.	Картографиялық проекциялар.	Глоссарий Тест	1,5 балл
11.	Жердің жасы, геологиялық жыл санау
12.	Жер сілкіністері.	Рефрат, Тест	1,5 балл
13.	Тау жыныстары.			5-апта
14.	Жер бетін өзгертуші сыртқы процестер.	Эссе, Тест	3,0 балл
15.	Рельефтің негізгі нысандары – материктер мен мұхиттар.			6-апта
16.	Матреиктер.	Эссе, Тест	2,0 балл
17.	Әлемдік мұхит.
18.	Теңіздер, шығанақтар, бұғаздар.	Глоссарий Тест	2,0 балл
19.	Биосфера құрылымы.			7-апта
20.	Биосфера қабаттарының шекаралары.	Тест тапсырмалары	4,0 балл

Сабақтың тақырыбы: . Жертану

Сабақтың жоспары:

1.Жертану пәніне кіріспе

2.Жалпы жертанудың мақсаты мен міндеттері

Теориялық мәліметтер:

1. Жертану немесе физикалық география (грекше фюзис – табиғат) табиғат денелері мен құбылыстарының Жер бетінде таралу заңдылықтарын зерттейді. Географияның бұл саласы табиғаттың құрамдас бөліктерінің (жер бедері, ауа райы, жер беті суы,топырақ ,өсімдік және жануарлар) бір-бірімен өзара байланысын ,бір-біріне тигізетін әсерін, соның негізінде олардың аумақ бойынша сараланып таралуын анықтауды мақсат етіп қояды.

Өз кезегінде физикалық география жалпы және аймақтық салалардан тұрады.

Жалпы физикалық география жер беті табиғатының бүкіл Жер шарына тән жалпы заңдылықтарын зерттеумен айналысады. Ал аймақтық физикалық география жер беті табиғатын жеке бөліктерге (материктерге,материк бөліктеріне,елдерге) бөліп қарастырады.

Адам табиғат аясында өмір сүреді, оның байлықтарын пайдаланады. Бұл жағдай табиғатты, шаруашылықты, адам қоғамы мен қоршаған ортаны біртұтас зерттеудің қажет екендігін көрсетеді. Осыдан келіп, жер бетінің табиғатын зерттейтін физикалық география мен халықты және оның шаруашылық салаларын зерттейтін – экономикалық географияның біртұтастығы шығады.

2.Қазіргі заманда адамдардың айнала қоршаған ортаға әсері тез ұлғайып, бүкіл Жер шарын қамтыды. Адам іс-әрекетінің әсерінен жер бедері, климат жағдайлары өзгеруде. Бір жерлерде қолдан орасан зорып бөгендер жасалып жатса, оған керісінше басқа бір өңірлерде көлемді су алаптары жойылуда (мысалы, Арал теңізі). Жер қыртысынан миллиондаған тонна тау жыныстары қопарылып, топырақ құрамы азып-тозуда. Өсімдіктер мен жануарлардың көптеген түрлері құрып кетудің аз-ақ алдында тұр, т.б. Осындай жағдайлар география ғылымының алдына табиғатты қорғау және оны тиімді пайдалану шараларын жүзеге асыру міндетін қойып оыр.

Адамның шаруашылық әрекетінің мықтап өркендеуі табиғатта болуы мүмкін өзгерістерді алдын ала болжау қажеттігін тудырады. Мысалы, ірі су электр станциясын салуға байланысты сол төңіректің табиғаты қай бағытта өзгереді, ол өзгерістердің тиімді және тиімсіз жақтары қандай болмақ деген мәселелер туады.

1-апта ( 3,0 балл)

Жоспары:

ІІ. Негізгі бөлім.

1. 
   Жер және галактика.
   
2. 
   Жердің Күн жүйесіндегі орны.
   
3. 
   Планеталардың орналасуы мен айналу процестері.
   

ІУ. Әдебиеттер.

1.Берзилин Н.Н. Безилин Н.М. Биосфера, ее настоящее, прошлое и будущее. М., “Просвещение”, 1979.

2.Растительный мир Земли. / Под ред. Ф.Фукарека. М., 1982, т.1,8

3.Волынский Б.А. Астрономия. М., “Просвещение”, 1971.

4.Герасимов В.П. Животный мир нашей Родины. М., “Просвещение”, 1977.

5.Неклюкова Н.И. Общее землеведение. М., “Просвещение”, 1976, т1,2

6.Астанин Л.Г., Благосконов К.Н. Охрана природы. М., “Колос”, 1978.

7.Молис С.А. Книга для чтения по зоологии. М., “Просвещение”, 1981.

8.Моисеев В: Наедине с природой. “Аурика”, Чимкент, 1993.

9.Галант Т.Г., Гурвич Е.М. Практика занятия по землеведению и краеведению. М., “Просвещение”, 1988.


1. Жердің өз осінен айналу бағыты қандай?

А)оңтүстіктен солтүстікке қарай

Б)батыстан шығысқа қарай сағат тіліне қарсы

В)шығыстан батысқа қарай, сағат тілімен бірге

Г)солтүстіктен оңтүстікке қарай

2.Жер 1 сағатта неше 0 айналады?

А)200

В)300

А) Кеплер.

Б)Ж.Фуко.

В)Н.Коперник

Г)И.Ньютон.

4. ”Орбита”сөзінің мағынасы

А)Жол

В)Есік

а)3 млрд.жыл бурын.

б)4,6 млрд.жыл бурын

в)адамның пайда болуымен

г)570 млн.жыл бурын

6.Жер айналанғанда, бір сағатта канша градусқа бұрылады

а)17 град.

б)20 град.

в)15 град.

г)1 град.

7.Декреттік уақытты не үшін енгізді

а)экономиканы дамыту үшин

б)кала санын кобейтуге

в)озге елдерден даралану үшін

г) электроэнергетиканы үнемдеу үшін

8.Жердің ішкі кұрылысы

а)мантия,жер кыртысы

б)ядро,жер кыртысы

в)ядро,мантия

г)ядро,мантия,жер кыртысы

9.Жердін Күнді айналып шығу жолы

а)осі

в)орбита

А)5-10 км

Б)35км

В)70-75км

1. Галактиканың (метагалактиканың) құрылысы.

2. Құрылымы мен пайда болуы.

Теориялық мәліметтер:

1.Єлем д‰ниесі кµптеген космостыќ денелерден ќ±ралѓан,  бір біріне тартылыс к‰ші арќылы белгілі бір к‰рделі ж‰йені ќалыптастырылѓан, ол ж‰йелерге : планеталар жєне олардыњ серіктері, К‰н системасы, біздіњ галактика (100 млрд- ќа жуыќ ж±лдызы бар ) –Метагалактика( бірнеше млрд галактикалардан ќ±ралѓан)-Єлем д‰ние .

Єлем д‰ниеніњ негізгі “т±рѓындары” – ж±лдыздар.

Ж±лдыздар -µздігінен жарыќ шыѓарушы,  б‰кіл космостыњ 98 % бµлігін алып жатќан дене. Ж±лдыздар –ірі газ тєрізді шар кейіпінде болып, сутегімен гелийден ќ±ралѓан жєне жоѓарѓы температура жаѓдайында иондалатын дене. Ж±лдыздар ќатты ќызѓан газдан т±ратын єрі µзі жарыќ шыѓаратын жєне µзі табиѓаты жаѓынан К‰нге ±ќсас аспан д‰ниесі, Жерден µте алыс ќашыќтыќта орналасќан.Айсыз т‰нде жай кµзбен ќараѓанда аспанда 5-мыњѓа жуыќ ж±лдызды кµруге болады. Ал,к‰шті телескоппен ќараѓанда аспандаѓы миллиондаѓан ж±лдызды ќарауѓа болады. ¤зара орналасќан µзгертпейтін яѓни жылжымайтын ж±лдыздарды шоќ ж±лдыздар деп атайды. Єлемде 88 шоќ ж±лдыздар бар. Мысалы: Жеті ќараќшы, ќоян, бикеш, ангромеда, персей, б‰ркіт, арыстан таѓы басќалар .Ж±лдыздар єр т‰рлі болып келеді, себебі оныњ даму статиясы т‰рлеше жаѓдайда µтетіндіктен болады. 88 шоќ ж±лдыздардыњ 12 зодиакты ж±лдыздар деп атайды.

Олар: Ж±лдыздардыњ химиялыќ ќ±рамы, температурасы, жарыќтануы, диаметрі, массасы, тыѓыздыѓы, ќозѓалысы осыныњ бары ж±лдыздардыњ сєулеленуіне байланысты олардыњ т‰сіде ажыратылады. Суыќ ж±лдыздар (-3,6 С⁰,-6С⁰) ±зын  ќызыл т‰ске енеді. Ыстыќтыѓы (+25С⁰-35С⁰) ќысќа толќынды кµкшіл т‰ске сєуленеді. Жарќырауына байланысты, алып ж±лдыздар, к‰шті жарќырайды, кµлемі аз болуы арќылы кењ кµлемде сєулеленеді. XX-басында аспан кµрінетін барлыќ ж±лдыздардыњ оќшауланѓан ж±лдыздар ж‰йесін галактика деп атайды. Єлемдегі ж±лдыздар єрт‰рлі системаларды ќ±райды. Ж±лдыздардыњ 60% астамы 2,3,4,10 ж±лдызѓа дейін,олар ‰шін жалпы салмаќ орталыѓы тµњірегінде айналатын шаѓын системаѓа біріктірілуі галактикалар деп аталады. Галактикаларда ж±лдыздардыњ саны жаѓынан да кµлемі жаѓынан да орасан зор .

                 Галактика – (грек gala – с‰т ) ќ±рамына к‰н ж‰йесіне енетін аумаќты ж±лдыздардыњ ж‰йе галактика єр текті ондаѓан миллиард ж±лдыздан, сондай-аќ ж±лдыз шоѓыры мен тобынан, газ бен тозањ т±мандыќтарынан жєне ж±лдыз аралыќ кењістікке таралѓан жеке атомдар мен т‰йіршіктерден ќ±рылѓан. Б±лардыњ ‰лкен бµлігініњ пішіні линза тєріздес, оныњ кµлденењі шамамен 30 мыњ, ал ќалыњ 4 мыњ парсек (немесе шамамен 15000 парсек 100 мыњ жєне 12 мыњ жарыќ жылы). Б±лардыњ кіші бµлігініњ пішіні сфера тєріздес, оныњ радиусы шамамен 15000 парсек (50 жарыќ жылы) . Галактиканыњ барлыќ ќ±рамды бµлігі кіші симметриялыќ осінен айналатын бірыњѓай динамикалыќ ж‰йе болып байланысќан. Жердегі баќылаушыѓа аспандаѓы мыњдаѓан жеке ж±лдыздар Ќ±сжолы тєрізді кµрінеді. Осыѓан байланысты Галактикада – Ќ±сжолы ж‰йесі деп те аталады. Ќ±рамына К‰н енетін галактиканыњ басќа галактикалардан ажырату ‰шін, оны кейде “біздіњ Галактика” деп атайды.

Ж±лдыздар мен ж±лдыз аралыќ газ тозањдыќ материя галактиканыњ µн бойында бір ќалыпты таралмаѓан:олар галактиканыњ симметрия жазыќтыѓы болатын жєне оны солт‰стік, оњт‰стік бµлікке бµлетін галактикалыќ жазыќтыќтыњ айналу осініњ мањына шоѓырланѓан. Галактикалыќ жазыќтыќтыњ аспан сферамен ќиылысу сызыѓын ќуалай Ќ±сжолы жатады.Ќ±сжолы – кењ, аќшыл жолаќ болып т±тасќан орасан кµп ж±лдыз шоѓыры. Алайда аспан сферасына ќатарласа проекцияланатын ж±лдыздар кењістікте бір-біріне алшаќ орналасќан. Сондыќтан єр т‰рлі баѓытта секундына ондаѓан, ж‰здеген км жылдамдыќта ќозѓалтатындыѓына ќарамастан, олар бір-бірімен соќтыѓыспайды. Ж±лдыздарды кењістікте таралу тыѓыздыѓы галактиканыњ полюстерініњ баѓытына тым аз болады. Галактиканыњ солт‰стік полюсі Вероника Шашы шоќ ж±лдызы орналасќан. Галактикадаѓы ж±лдыз саны шамамен 100 млрд. Ж±лдыз аралыќ затта кењістікте бір ќалыпты таралмаѓан, олардыњ басым кµпшілігі жеке б±лттар мен т±мандыќтар т‰рінде галактикалыќ ж±лдыздыќтыњ мањына шоѓырланѓан.