М. Б. Булатова интернет – журналистика және жаңа медиа
жүктеу/скачать 195.68 Kb.
|
Интернет-медиа.Қазақстандағы Қазнетте барлық сайттарға енгізілетін арнайы тіркелім жоқ. Интернет желісінің қазақстандық сегментінде сайттарды тіркеумен Жалпы деректер қоры жоқ бірнеше компания айналысады. Осы зерттеу шеңберінде автор интернет-БАҚ сайттарының жалпы санын есептеу үшін жеке есептерді, ресми және жеке кӛздерден алынған деректерді пайдаланды. 2012 жылғы 31 наурыздағы жағдай бойынша Қазнетте 62 033 Домен болды, оның ішінде 52590 белсенді болды. Салыстыру үшін, 2005 жылы Қазнетте 10 мың сайт болды, 2006 жылы – 16 мың, 2007 жылы – 23 мың, 2008 жылы – 32 мың, 2009 жылы – 42 мың, 2010 жылы – 46 мың, ал 2011 жылы домендер саны 60 мыңға дейін ӛсті. 2009 жылдың ақпан айынан мамыр айына дейін атауларды тіркеу белсенділігінің күрт ӛсуі, содан кейін күрт тӛмендеуі Қазнет аймағында ӛз бетінше тіркелген компьютерлік вирустың әрекетімен түсіндіріледі, ол атау ретінде мағынасыз әріптер мен сандар жиынтығы бар. Салыстыру үшін, 2010 жылдың мамыр айында Ресейдің интернет сегментінде 2 781 911 сайт, ал ӛзбек тілінде – 10 312 сайт тіркелген. Қазнетте тіркелген сайттар географиясы Қазақстанда осы сайттардың жартысынан сәл кӛп екенін кӛрсетеді. 2012 жылғы 31 наурыздағы жағдай бойынша қазақстандық серверлерде 171155 сайт болған, 5551 Ресейде, 2652 – АҚШ – та, 918-Германияда болған. Елдерді таңдау кӛбінесе хостинг қызметін ұсынатын ең танымал компаниялардың бар екендігіне байланысты. Қазақстанда орналасқан домендердің ішінен Алматы қаласында 9288 сайт, Астана қаласында – 314, Қарағандыда - 6792 сайт тіркелген. «Қарағандылық» сайттардың кӛп бӛлігі осы қалаға ешқандай қатысы жоқ. Қарағандыда «Сарыарқа кітапханасы» басылымының 100 томдығы таныстырылды (фото) Hoster.kz «сайттардың домендік атауларын тіркеумен айналысатын және» қазақ желілік ақпарат орталығы» компаниясынан кейін кӛлемі жағынан екінші болып табылады. Бұл компания Семей қаласында орналасқан. Алматыда 2018 жылдың қорытындысы бойынша 12 тіркеуші қолданыстағы компания болды. Домендік атауларды тіркеуді талдауды 2006 жылдан бастап PROFIT Online қазақстандық интернет-компаниясы жүргізеді. Компания берілетін ӛтінімдер санының тұрақты ӛсуін атап ӛтті. Егер 2006 жылы 9134 ӛтінім берілсе, 2009 жылы – 16658, ал 2010 жылдың алғашқы екі айында – 2892. Алайда, компания хабарлағандай, ӛткен жылдары берілген ӛтінімдердің 65-70% домендік атаулар нақты сатып алынды, ал 2017 жылы бұл кӛрсеткіш 60-65% - ға дейін тӛмендеді. Қазнеттегі сайттар саны туралы ақпаратты әр түрлі каталогтардың иелері жинайды. Олардың барлығы жеке болып табылады. Кӛптеген сайттар пайдаланушылар оларды каталогтар арқылы табуға мүдделі сайттардың иелеріне қосылады. Каталогтардың деректері айтарлықтай ерекшеленеді. Мысалы, «Count Zero» каталогында (zero.kz) мамыр айында 9405 сайт, ал желтоқсан айында – 841404 сайт болды. Интернет мүмкіндіктері ресми түрде жұмыс істемейтін БАҚ- тардың да ӛмір сүруіне мүмкіндік беретіндігін ерекше ескеру қажет, бұл дәстүрлі медиа үшін мүмкін емес. Веб-сайттар, тіпті бірнеше жылдан кейін, оларды жасаушылар оларды жаңартуды тоқтатты. Интернеттің коммуникативтік табиғатына әртүрлі кӛзқарастар бар. Кейбіреулері оны реципиенттердің шексіз шеңберіне таратуға мүмкіндік беретін ӛзінің барлық кӛріністерінде бұқаралық ақпарат құралы деп санайды. Басқалары желі — бұл кӛптеген сайттар, олардың әрқайсысында ӛз аудиториясы бар, сондықтан ол тек топтық коммуникация құралы ретінде тиімді. Дегенмен, әлемдік паутина жұмысының тәжірибесінен жасауға болатын басты қорытынды: Интернет біркелкі емес, бұл әр түрлі табиғат құбылыстарының жұмыс істеу ортасы. Сонымен қатар бұл кім? Бұл мәселе теориялық ғана емес, нағыз практикалық деп ойлаймын. Оған жауапта жаңа ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктері қаншалықты табысты пайдаланылатынына байланысты болады. Бұған қажетті: Интернетте адамдардың қызметін реттейтін заң нормаларын әзірлейтін заң шығарушылардың бұл ақпараттық ортаны қазақстандық басқару тәжірибесіне тән жеке ведомстволық нормаларды енгізу әрекеттерінен қорғау, сондай-ақ желіні пайдаланатын ұйымдар мен адамдардың жауапкершілігін арттыру маңызды; Интернетте жұмыс істеу үшін мамандар дайындаумен айналысатындар; Интернетте жұмыс істейтін мамандарға-ӛз құқықтары мен міндеттерін, ӛзінің әлеуметтік жауапкершілігінің шараларын, ӛзінің кәсіби рӛлінің мәнін анықтау, әр түрлі функцияларды орындау кезінде осы ақпараттық ортаның мүмкіндіктерін пайымдау үшін, жаңа ресурстарды құру және олардың функцияларын кеңейту бойынша табысты жұмыс істеу үшін; коммерциялық қызмет субъектілеріне-тауарлар мен қызметтерді жылжыту арналарын дұрыс таңдау үшін; іздеу жүйелерін жасаушыларға-ресурстарды неғұрлым ыңғайлы және пара пар жіктеуді әзірлеу үшін; пайдаланушылардың ӛзі-қажетті ресурстарды іздеуді оңтайландыру үшін; зерттеушілерге-зерттелетін объектілердің табиғатын дәл анықтау үшін. 2009 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының интернетті реттеу туралы заңы республиканың кейбір заңнамалық актілеріне ақпараттық- коммуникациялық желілер мәселелері бойынша ӛзгерістер мен толықтырулар енгізді. Енді барлық веб-сайттар, чаттар, блогтар, интернет-дүкендер, танысу сайттары, қазақстандық интернеттің пошта серверлері дәстүрлі БАҚ-тармен тең қылмыстық және азаматтық жауапкершілікте болады. Мұндай заң қажет болған жағдайда Қазнет-пайдаланушылардың пікірлері жан-жаққа тарайды. Қалалық дәріхана басқармасының сайты, «Google» іздеу жүйесі, басылым Gazeta.kz, email, электрондық кітапхана, чат-бұл барлық түрлі құбылыстар. Олардың барлығы әлеуметтік коммуникацияға, яғни ақпарат тарату және қабылдау, онымен алмасу үшін адамдар арасындағы байланыс тәсілдеріне жатады. Бірақ бұл коммуникацияның әртүрлі типтерін құрайды. Әлеуметтік коммуникацияның түрлерін әртүрлі негіздер бойынша жіктеуге болады. Қатысушы субъектілердің сипаты мен құрамы, таралу бағыты мен ауқымы тұрғысынан: әлеуметтік — құрылымдық контур бойынша-әлеуметтік (жалпы қоғам деңгейінде), ішкі және топаралық, тұлғааралық; аумақтық қамту бойынша-жаһандық, жалпыұлттық, жергілікті; байланыс сипаты бойынша-тікелей және техникалық жанама; қарым-қатынас жасайтын субъектілердің құрылымы бойынша-кӛпшіліктен (бірыңғай орталықтан «шашыраңқы», «шоқ»), кӛпшіліктен бір-біріне, кӛпшіліктен бір-біріне; бағыттылығы бойынша - нақты бағытталған (адрестік, осьтік, аксиалдық) және шашыраңқы (ықтималдық, ретиалды)); ашықтық дәрежесі бойынша-жария және жариялы емес. (берілетін ақпараттың мазмұны мен функциялары тұрғысынан) қызмет ету саласы бойынша-саяси, экономикалық, білім беру және т. б.; -тақырыптың кеңдігі бойынша-әмбебап, кӛп тармақты және мамандандырылған; -түрлері бойынша-моно және полижанр, олардың ішінде-оқиғалар- жаңалықтар, аналитикалық, кӛркем-публицистикалық; контенттің негізгі пәні бойынша-социум ӛмірі туралы немесе коммуникация субъектісінің қызметі туралы; бағыттылығы бойынша-тік (жоғарыдан тӛмен, субъектобъектілік), кӛлденең (субъектілік). Қатысушылар арасында рӛлдерді бӛлу тұрғысынан: рӛлдерді бекіту қатаңдығы бойынша-поляризацияланған («біреу — басқасын ескереді») және толық емес (рӛлдерді ауыстырумен); синхронды кері байланыстың болуы/болмауы бойынша-кері байланыспен және онсыз. Институттандырылған коммуникация түрлері, яғни ақпарат ӛндірумен және таратумен айналысатын ұйымдар жүзеге асыратын және реттейтін, конституцияланбаған адам қарым-қатынасының шексіз алуан түрлі әлеміндегі құбылыстарға қарағанда оңай жіктеледі. Бұл қиындықтар интернетте коммуникацияны зерттеу кезінде де анықталады. Желілік әлемге ӛткенде кӛп ӛзгеріс алады. Мұнда аудиторияның (пайдаланушылардың, ақпаратты тұтынушылардың) белсенділігі, соның ішінде контенттің негізгі ӛндірушісі кәсіпқой болған жағдайларда да жоғары. Бұл жерде анонимдік офлайнда ол болмаған жерде де кӛрінеді. Форумдардың жекелеген қатысушылары арасындағы персоналаралық хат алысуда (және бұл жағдайда оны персоналаралық деп атауға болады ма?), блогосфералар. Интернетте «маскада» болу оңай, бӛтен рӛл ойнайды. Басқа интернет ресурстарының арасында БАҚ-тың ерекшелігін анықтай отырып, үлгі құрушылар деп аталатын, яғни нысанды белгілі бір түрге бірнеше елеулі критерийлер бойынша нақты жатқызуға мүмкіндік беретін белгілерді әлі анықталған және анықталмаған белгілерді пайдалануға тура келеді. Кӛбінесе әртүрлі типтер ретінде тұлғааралық, топтық және жаппай коммуникацияны атап кӛрсетеді, алайда бұл сипаттамалар типтерді бӛлу үшін толық емес екенін кӛрсетеді. Мысалы, достарыңызбен телефон арқылы хабарласу (яғни тікелей байланыссыз) қарым-қатынас деп санауға бола ма? Немесе айыпталып отырған оқушы мен мектеп директоры арасындағы бетпе-бет алдымен сӛйлесулер тұлғааралық коммуникацияға жата ма? Мұның бәрі-конвенцияның мәні, яғни коммуникация тектерін, түрлерін бӛлудегі басты болып табылатындығы туралы ережелерді негіздеу және қабылдау. Тағы да атап ӛтетіні: Офлайн коммуникациядағындай интернеттің бірыңғай медиалық ортасында коммуникацияның небір түрлерін кездестіруге болады. жүктеу/скачать 195.68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|