Мағжан ЖҰмабаев педагогика
жүктеу/скачать 1.6 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бала бѳлмесі. Мынау сѳзді оқығанда «атыңның басы
тиіп, жорғасы қалып па?» дегендей, қазақтың ѳзіне үй бітіп, баласының жорғасы қалып па деп күліп кекетуші де табылар. Шынын айтқанда, қазақта үй дерлік үй бар ма? Жоқ. Ѳнерлі ауылдың адамы түгіл малы да жат- пайтын бір былық қора. Қазақтың қысқы үйінің кѳбі жермен-жексен болып жатқан шымнан жасалған бір қуыс. Терезе деген тыш- қанның кѳзіндей ғана бір тесік. Есіктен, тесіктен, үсті- нен аңырап тұрған суық. Желдің жыбыр-жыбыр сѳйле- генін, дауыл, боранның адасқан аңдай ұлығанын естігің келсе, сорлы қазақтың қысқы үйіне кір. Шым қабыр- ғадан, тѳбедегі сирек салынған сырғауылдың арасы- нан сорғалаған су. Жер әбден саз. Босағада қатар-қатар малдың тѳлі. Иіс-қоңыс, түтін. Егер қазақ жаз шығы- сымен мынау сасық үңгір зынданын тастап, киіз үйіне шықпаса, сѳз жоқ, бірнеше жылдың ішінде қырылып бітер еді. Мінеки, жыл он екі ай ішінде сегіз-тоғыз ай қазақ тұратын үйдің түрі осы. Әрине, мұндай үйде тұрған қазаққа бала бѳлмесі пәлендей болсын деп айту орынсыз болар еді. Бірақ біздің үмітіміз келешекте: сорлы қазақ мәңгі сасық үңгірде құрттап, шіріп жата бермес, тұрмысын түзетер деп сенеміз. Бізге жұбаныш ақынның әлгі ѳлеңі. Сѳзге келейік. 26 «Сенімен Болашақ» республикалық қоғамдық бірлестігі Бала бѳлмесінің ішінде 6–5 куб сажын ауа болсын. Және ауа жиі-жиі жаңартылып тұрсын. Бала жатқан үйде кір жуу, кір кептіру, кірлеген киім тастау жара- майды. Себебі, кірдің кірі бу болып, ауа болып баланың ішіне кіріп, саулығына зиян келтіреді. Бала бѳлмесінің жылылығын да бақылап тұру керек. Жаңа туған бала жатқан бѳлменің жылылығын Рьюмер бойынша 17–18 градус, бір жеті мен алты жеті арасында 17–16 градус, мұнан соң 15–16 градус болуы тиіс. Қандай үйдің, әсіре- се, бала бѳлмесінің жарық болуы тым керек. Қараңғы үйде тәрбиеленген баланың ѳсуі шабан болады. Тама- ғы қанша жақсы болса да, зағып, нашар болып ѳседі. Сондықтан бала жатқан бѳлменің жарығы мол болуы керек. Бѳлменің жарығы мол болу үшін терезелері оң- түстік күн шығысқа, не оңтүстік күн батысқа қарауы шарт. Терезелері тура оңтүстікке қараған бѳлме қыстыгүні жарық, жылы болғанымен жаздыгүні ыстық, қапа бо- лады. Ал енді терезелері солтүстікке – түн жаққа қара- ған бѳлме қашан да қолайсыз. Сѳз аяғында қазақтың үйінде бала ѳсіруі, асырауы туралы бір-екі ауыз сѳз ай- тып ѳтейік. Бала тәрбиелеу үшін киіз үйді аса қолайлы деуге болмайды. Аңғал-саңғал, ашық-тесік киіз үй баланың жел тиіп, суық тиіп ауру болуына кѳп себепші. Бірақ баланы киіз үйден біржола бездіріп кетуге орын жоқ. Киіз үйдің зиянды болғаны сықылды, пайдалы жағы да бар. Әңгіме сол киіз үйдің ішінде баланы ұстай білуде. Таза ауа сол киіз үйде болмағанда қайда болады? Тегін- де жаратылыспен бауырласып құшақтасқан, алдында- ғы малымен бірге жүріп, бірге ѳскен қазақ баласын аса нәзік етіп, үлбіретіп тәрбие қылмағаны дұрыс болар еді. Бұл сѳзбен мен балаңды баяғыдай «шалбардың 27 «Асыл мұра» сериясы ішіне салып асыра» дейін деп отырғаным жоқ. Ол за- ман озды ғой. Әйткенмен де қазақ баласының тәрбиесі қазақ тұрмысына қабысуы мақұл. жүктеу/скачать 1.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|