Махаева Айткүл Шайымқұлқызы Қазақ қырғыз саяси байланыстарының тарихы

Қазақ-қырғыз саяси байланыстарының ХVІІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасыр басындағы өрбу ерекшеліктері ғылыми әдебиеттерде бұрындары үстемдік етіп келген методологиялық ұстанымдарға орай біржақты қарастырылып, шынайы тұрғыда ашылып көрсетілмей келді. Еліміздің тәуелсіздік алуымен қалыптасқан саяси, қоғамдық, рухани ахуал мен отандық тарих ғылымында орныға бастаған жаңа методологиялық ұстанымдар тың деректерді ғылыми айналымға тарта отырып, тарихи үрдісті сол күйінде, тұтастықпен ұласқан, өзара байланысты, даму үстіндегі түрінде көруге кең жол ашты. Мұның өзі қарастырылып отырған тақырыпты жаңа ұстанымдар тұрғысында жазуға мүмкіндік береді.

ХVІІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасыр басында қазақтар мен қырғыздар арасындағы байланыстың барысына Жоңғар хандығы құлағаннан кейінгі геосаяси ахуалдағы өзгеріс, Қоқан хандығының күш алуы, патшалық Ресейдің әскери экспансиясы, Қазақстанның оңтүстік өңіріндегі Қоқан хандығы мен патшалық Ресейдің текетіресі, өңірдің отарлануы, азаттық жолындағы күрестің өрістеуі өзіндік әсерін тигізді.

ХVІІІ ғасырдың екінші жартысынан кейінгі ахуал жағдайында екі халық арасында жер, жайлым үшін талас үдеп, барымта өрши түсті. Бұл өз кезегінде қазақ билеушілерінің қырғыздарға қарсы жорыққа шығуына түрткі болды. Бір кездері жоңғар басқыншыларынан өздері бірлесе азат еткен жерлерде аралас-құралас қонған екі халықтың арасында жиі шабуылдар орын алды. 1779 жылғы қазақтар мен қырғыздар арасында болған шайқас «Жайыл қырғыны» деген атпен ел есінде қалды. 1779 жылғы оқиғалар «Абылай бітімімен» аяқталып, екі елдің жайылымдарының шекарасы белгіленді.

Қазақтар мен қырғыздардың өзара байланысы Қоқан хандығы мен патшалық Ресейдің текетіресі барысында да күрделене түсті. Патшалық Ресейдің әскери экспансиясына қарсы тұруда Кенесары хан қырғыздарды бірлесе күресуге шақырды. Алайда, Кенесары ханның мұндай ұсынысы қырғыздар тарабынан қабылданбай, оның соңы екі халықтың қақтығысына соқтырды. 1847 жылы қырғыздар қолына түскен Кенесары хан орыс отарлық билік орындарының арнайы жіберген тыңшыларының кеңесімен қырғыздар қолынан қаза тапты. Дегенмен, Кенесары хан отаршылдыққа қарсы күресте қазақ-қырғыз бірлігінің маңыздылығын паш етіп кетті. Бопай Қасымқызы, Байсейіт батыр, Тезек төре, Сүйінбай ақын, Бөлтірік шешен, Байтік манап, Сыпатай би және басқалар қазақ-қырғыз қарым-қатынасын қайта бейбіт жолға түсіруге өзіндік үлестерін қосты.

ХІХ ғасырдың екінші жартысынан кейін өрбіген азаттық күреске қазақтармен қатар қырғыздар да тартылып, олар қазақтармен бірге күш біріктіре әрекет етуге талпыныс танытты. ХХ ғасыр басында қазақ және қырғыз саяси элитасы өкілдері ұлттық мүддені қорғау мақсатында бірлесе бірқатар іс-шараларды жүзеге асырды. Соның нәтижесінде қырғыздар арасында Алаш қозғалысының ықпалы арта түсті.

Қазақстан тарихының жаңа заман дәуіріндегі тарихының қыр-сырын терең түсінуде қазақтардың көршілес халықтармен байланысын зерттеу өзіндік септігін тигізеді. Сондықтан осы бағыттағы зерттеу жұмыстарын жүргізу әлі де өз жалғасын таба түсуі тиіс.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Назарбаев Н. Тарих толқынында. – Алматы: Атамұра, 1999. – 296 б.

2 Конрад В.И. Запад и Восток. – М.: Главная редакция восточной литературы, 1972. – 496 с.

3 Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих или киргиз-кайсацких орд и степей / Под общ. ред. акад. М.К.Козыбаева. – Алматы: Санат, 1996. – 656 с.

4 Янушкевич А. Қазақ даласына сапар туралы жазбалар / Аударған Ғ. Зұлхаров. – Астана: Аударма, 2003. – 264 б.

5 Записка действительного члена Географического общества П.П. Семенова // Бабков И.Ф. Воспоминание о моей службе в Сибири. 1859-1875 г. Разграничение с Западным Китаем 1869 г. – В 3 кн. – СПб.: Тип. В.О. Кришбаума, 1912. – Кн. 3. – 575 с.

6 Валиханов Ч.Ч. Записки о киргизах // Собр. Соч. – В 5 т. – Алма-Ата: Қазақ Совет энциклопедиясы, 1985. – Т.2. – С. 7-82.

7. 
   Валиханов Ч.Ч. Записка о Коканском ханстве // Собр. Соч. – В 5 т. Алма-Ата: Қазақ Совет энциклопедиясы, 1985. – Т.3. – С. 314-324.
   
8. 
   Пичугин П. Вторжение коканцевь в Алатавский округ в 1860 году // ВС. – 1872. - № 5-6. – С. 5-41.
   

9. 
   Аристов Н.А. Усуни и кыргызы или кара кыргызы: Очерки истории быта населения Западного Тянь-Шаня и исследования по его исторической географии. – Бишкек: Илим, 2001. – 582 с.
   
10. 
    Кенесарыұлы А. Кенесары және Сыздық сұлтандар. – Алматы: Жалын, 1992. – 48 б.
    
11. 
    Калкан М. ХІV кылымдын экинчи жарымынан ХVІ кылымнын аягына чейин кыргыз, казак урууларынын этникалык байланыштары: тарых илим. канд. ... автореф. – Бишкек, 2003. – 23 б.
    
12. 
    Солтоноев Б. Кызыл кыргыз тарыхы. – Бишкек: Учкун, 1993. – 1- китап. – 208 б.
    
13. 
    Солтоноев Б. Кызыл кыргыз тарыхы. – Бишкек: Учкун, 1993. – 2-китап. – 224 б.
    
14. 
    Бекмаханов Е. Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарында. – Алматы: Санат, 1994. – 416 б.
    
15. 
    Дискуссия по книге Е.Б. Бекмаханова «Казахстан в 20-40 годы ХІХ века» / Стенограмма: июль 1948 года. – Алматы: Журнал информационные технологии в Казахстане, 2000. – 185 с.
    
16. 
    Мажитов С.Ф. Проблемы истории, теории и историографии народно-освободительного движения ХVІІІ – начала ХХ вв. в Казахстане. – Алматы: Мектеп, 2007. – 350 с.
    
17. 
    Джамгерчинов Б. Очерк политической истории Киргизии ХІХ века. – Фрунзе: Илим, 1966. – 189 с.
    
18. 
    Гуревич Б.П. Международные отношения в Центральной Азии в ХҮІІІ первой половине ХІХ в. – М.: Наука, 1983. – 309 с.
    
19. 
    Кузнецов В.С. Цинская империя на рубежах Центральной Азии. – Новосибирск: Изд-во «Наука». Сибирское отделение, 1983. – 124 с.
    
20. 
    Взаимосвязи киргизского народа с народами России, Средней Азии и Казахстана (конец ХҮІІІ – ХІХ в.в.). – Фрунзе: Илим, – 1985. – 221 с.
    
21. 
    Дулатова Д.И. Историография казахско-киргизских взаимоотношений (ХІХ – нач. ХХ вв.) // Братское сотрудничество, взаимопомощь народов СССР (Историография, источники) / Сост. С.А. Куандыкова. – Целиноград: МГП Аль-Фараби, 1992. – 225 с.
    
22. 
    Молдокасымов К.С. ХІХ кылымдын экинчи жарымы – ХХ кылымдын башындагы кыргыз-өзбек элдеринин тарыхый байланышынын өнүгүшү: тарых илим. канд. ... автореф. – Бишкек, 1994. – 25 б.
    
23. 
    Мадуанов С. Взаимоотношения казахов с другими соседними народами Центральной Азии в ХҮІІІ – начале ХХ вв. (политические и социально-экономические аспекты). – Алматы: Білім, 1995. – 274 с.
    
24. 
    Сапаралиев Д.Б. Взаимоотношения кыргызского народа с русским и соседними народами в ХҮІІІ в. – Бишкек: Илим, 1995. – 152 с.
    
25. 
    Абдиров М. Завоевание Казахстана царской Россией (из истории военно-казачьей колонизации края в конце ХVІ – начале ХХ века). – Астана: Елорда, 2000. – 299 с.
    
26. 
    Зиёев Х. Туркистонда Россия тажовузи ва хукмронлигига қарши кураш (ХҮІІІ – ХХ аср бошлари). – Тошкент: Шарқ, 1998. – 478 б.
    
27. 
    Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. – Алматы: Ататек, 1995. – 256 б.
    
28. 
    Қойгелдиев М. Алаш қозғалысы. – Алматы: Санат, 1995. – 368 б.
    
29. 
    Курманов З.К. Политическая борьба в Кыргызстане: 20-е годы. – Бишкек: Илим, 1997. – 292 с.
    

31 Турганбаев Э. ХҮІІІ к. экинчи жарымындагы казак-кыргыз мамилелери – тарых барактарында // Алымбектин санжырасы (Абылай хандын доорундагы кыргыз-казак мамилеси. ХVІІІ кылымдын окуялары) / Басууга даярдаган жана комментарий жасаган Э. Турганбаев. – Бишкек: «Гүлчынар», 2007. – 145 б.

32. 
    Касымбаев Ж. Последний поход хана Кенесары и его гибель (декабрь 1846 – апрель 1847 г.г.). – Алматы: Ана тілі, 2002. – 200 с.;
    
33. 
    Усенбаев К.У. Ормон хан. – Бишкек: Алл-Пресс, 1999. – 104 б.
    
34. 
    Кененсариев Т. Кыргызстандын Орусияга каратылышы. – Бишкек: Кыргызстан, 1997. – 360 б.
    
35. 
    Жанатаева У.К. Экономические и культурные взаимоотношения казахов и кыргызов во второй половине ХІХ – начале ХХ веков (по материалам Семиреченской области): автореф. ... канд. истор. наук. – Алма-Ата, 1994. -27 с.
    
36. 
    Мұқаметқанұлы Н. ХVІІІ – ХХ ғасырдағы қазақ-қытай байланыстары (ХVІІІ ғасырдың 2-жартысы – ХХ ғасырдың басы). Көмекші оқу құралы. – Алматы: «Санат», 1996. – 128 б.
    
37. 
    Мұқтар Ә. Тарих тұңғиығындағы тұлғалар (ХVІІІ – ХІХ ғғ.). Ғылыми мақалалар жинағы. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2008. – 240 б.
    
38. 
    Өмүрбеков Т.Н. Улуу инсандардын Кыргызстандын тарыхындагы ролу жана орду. (ХІХ кылымдын ортосу – ХХ кылымдын башы). – Бишкек: Бийиктик, 2003. – 288 б.
    
39. 
    Жәңгіров Ш. Абылай ханның тарихы туралы // ҚР БҒМ ОҒКҚҚ. – 888-бума. – 373-421- пп.
    
40. 
    Алымбеков Т. Кыргыз урууларынын чыгышы / ҚырРҰҒАҚҚ. – Инв. № 116 (319). – 109 п.
    
41. 
    Абдырахманов Ы. Кыргыз-казак окуясы // ҚырР ҰҒАҚҚ. – Инв. № 516/ 269. – 82 п.
    
42. 
    Степняк. Материалы к истории султана Кенесары Касымова (воспоминания кара-киргиза Калигуллы Алибекова о последних днях Кенесары) // Бөкейхан Ә. Таңдамалы. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1995. – С. 77-83.
    
43. 
    Досмұхамедов Х. Аламан / Құрастырған Ғ. Әнесов және т.б. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 176 б.
    
44. 
    ҚРОММ. 374-қ., 1-т., 2920-іс.
    
45. 
    РФ ООММ. 366-қ., 1-т., 236-іс.
    
46. 
    ӨРОММ. И-715-қ., 1-т., 27-іс.
    
47. 
    ҚырРОММ. 1283-қ., 1-т., 79-іс.
    

1. 
   Тойшыбек би және оның заманы. Монография. – Алматы: Баянжүрек, 2006. – 202 б.
   
2. 
   Қазақ-қырғыз саяси байланыстарының тарихы (ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың бас кезі). Монография. – Алматы: Ценные бумаги, 2007. – 357 б.
   

3. 
   Белек Солтоноев Кенесарының қырғызбен соғысы жайында (К. Нұрпейіспен бірлескен авторлықта) // Отан тарихы. – 2002. - № 3. – 15-24- бб.
   
4. 
   Оңтүстік Қазақстанда қоқандық бекіністердің салыну тарихынан // Ізденіс. – 2002. - № 3(2). – 4-8-бб.
   
5. 
   Ұзынағаш шайқасы // Қазақ тарихы. – 2004. - № 6. – 36-41-бб.
   
6. 
   К вопросу о взаимоотношениях казахов и кыргызов с государством Якуббека // Вестник КазНУ. - Серия историческая. – 2005. - № 1. – С. 48-50 (в соавторстве с Э. Турганбаевым).
   
7. 
   Орман ханның Ілеге келуі // Отан тарихы. – 2006. - № 1. – 175-186-бб.
   
8. 
   1916 жылғы қазақ-қырғыз көтерілісі Белек Солтоноевтың көзімен // Отан тарихы. – 2006. - № 2. – 3-18-бб.
   
9. 
   «Абылай бітімі» – қазақ-қырғыздың өзара келісімі // ҚазҰУ хабаршысы. - Шығыстану сериясы. – 2007. - № 4. – 39-42-бб.
   
10. 
    Қазақ-қырғыз саяси элитасы өкілдерінің Уақытша үкімет тұсындағы ұлттық мүддені бірлесе қорғау әрекеті // Отан тарихы. – 2007. - № 4. – 31-40-бб.
    
11. 
    ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасыр басындағы қазақ-қырғыз қарым-қатынасы тарихын зерттеудің теориялық-методологиялық мәселелері хақында // ҚазҰУ хабаршысы. - Тарих сериясы. – 2007. - № 3. – 26-30-бб.
    
12. 
    1947 жылғы қазақ-қырғыз мәмілегерлік келісімдері жайынан // ҚазҰУ хабаршысы. - Халықаралық қатынастар және халықаралық құқық сериясы. – 2007. - № 5-6. – 86-88-бб.
    
13. 
    ХІХ ғасырдың соңындағы отаршылдыққа қарсыластықтағы қазақтар мен қырғыздардың өзара байланыстары // Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия университеті. Хабаршы. - Гуманитарлық ғылымдар сериясы. – 2007. - № 1. – 130-135-бб.
    
14. 
    Орыс әскерлерінің Қазақстанның оңтүстік өңірін жаулауы және оған қарсы күрес барысындағы қазақ-қырғыз байланыстары // Абай атындағы Қазақ ұлттық университеті. Хабаршы. - Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар сериясы. – 2007. - № 3. – 13-20-бб.
    
15. 
    ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасыр басындағы қазақ-қырғыз саяси байланыстары мәселесінің қазіргі кездегі тарихнамасы // Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің хабаршысы. – 2007. - № 4. - 96-105- бб.
    
16. 
    Қазақ және қырғыз ұлттық саяси элитасы өкілдерінің ХХ ғасыр басындағы азаттық қозғалыстағы өзара байланыстары тарихынан // Отан тарихы. – 2007. - № 1. – 95-113-бб.
    
17. 
    Қазақтар мен қырғыздардың Қоқан хандығы қызметіне тартылуы тарихынан // «Қайнар» университетінің хабаршысы. – 2008. - № 1. – 74-79-бб.
    
18. 
    ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ-қырғыз саяси байланыстарының тарихынан // Қазақ өркениеті. – 2008. - № 1. – 77-84-бб.
    
19. 
    Патшалық Ресейдің әскери отаршылдық ұстанымы және оның қазақ-қырғыз қарым-қатынасына ықпалы // Ізденіс. - Гуманитарлық ғылымдар сериясы. – 2008. - № 1. – 130-134-бб.
    
20. 
    ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдағы қазақ-қырғыз саяси байланыстарының қазақ және қырғыз тілдеріндегі фольклорлық деректерде көрініс табуы // Қазақстан жоғарғы мектебі. – 2008. - № 2. – 152-157-бб.
    

21. 
    Мырзаби оқиғасы немесе 1858 жылғы көтеріліс // Қазақстан жоғарғы оқу орындары жүйесінің қалыптасуы мен дамуы тарихының мәселелері: Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – 2003, 18-19 маусым. – Алматы: Абай атындағы Алматы университеті, 2003. – 231-237-бб.
    
22. 
    Қырғыз ақындары мұралары ХІХ ғасырдың 40-60 жж. Оңтүстік Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірін зерттеуде құнды дерек // Бекмаханов тағлымы: халықаралық ғылыми конференция материалдары. – 2004, 18-19 мамыр. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 237-239-бб.
    
23. 
    Қазақ-қырғыз қарым-қатынасы тарихын зерттеуде ауызша тарих айту дәстүрінің маңызы // Мәдени мұра: халықтың тарих айту, сақтау дәстүрі және оны жаңғырту жолдары: Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. Оңтүстік Қазақстан облысының Бәйдібек ауданындағы Қошқарата ауылы. – 2005, 26-27 мамыр. – Алматы: Қазақпарат, 2005. – 74-81-бб.
    
24. 
    Жетісу өңіріндегі жергілікті халықтардың 1916 жылғы көтеріліс кезіндегі өзара байланыстары тарихынан // Еуразия орталығы. Ғылыми журнал. – 2006. - № 3. – 60-72-бб.
    
25. 
    Кенесары ханның қырғызға жорығының қазақ-қырғыз фольклорлық деректерінде көрініс табуы // Қазақстан мұрағаттары. – 2006. - № 1. – 35-47- бб.
    
26. 
    Қазақ-қырғыз қарым-қатынасы мәселесінің ХІХ ғасырдың 50-60 жылдарындағы орыс зерттеушілері еңбектерінде көрініс табуы // Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 15 жылдығына арналған ғылыми-практикалық конференция. – Алматы: Шет тілдер және іскерлік карьера университеті. - 2006. - № 2. – 118-121-бб.
    
27. 
    1917 жылғы саяси өзгерістер кезіндегі Алаш қозғалысы және қырғыз ұлттық саяси элитасы // Қазақстан мұрағаттары. – 2007. - № 2. – 4-17-бб.
    
28. 
    Қазақ-қырғыз қатынастары: ұлттық еркіндік үрдісінің ізашарлары // Ақиқат. – 2007. - № 3. – 40-47-бб.
    
29. 
    Түркітанушы Зәки Валиди Тоған еңбектеріндегі қазақ, қырғыз тарихы мәселелері // ХХІ ғасыр. Әлем тарихы және Қазақстан: Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – 2006, 29 қараша. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 232-237-бб.
    
30. 
    Көкжал Барақ сұлтанның қырғызға жорығы жөнінде // Отан тарихы және әлем тарихы ХХІ ғасырда: ғылыми парадигмалардың ортақтығы мен ерекшеліктері: Халықаралық Бекмаханов оқуларының ғылыми конференция материалдары. - 2007, 22-23 қараша. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 39-41-бб.
    
31. 
    Әндіжан көтерілісі тұсындағы қазақ-қырғыз байланыстары // Қазақстан мұрағаттары. – 2008. - № 4 (8). – 91- 94-бб.
    

32. 
    Тезек төрө // Эл агартуу. Илимий-педагогикалық жана методикалық журнал. – 2004. - №7-8. – 81-87-бб.
    
33. 
    Түштүк Казакстандагы Кокон чептеринин ислам динин таралышындагы ролу // И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик педагогикалык университетинин жарчысы. - Серия 3. – Бишкек, 2005. - № 4. – 56-58-бб.
    
34. 
    Кыргыз тарыхында Боромбой манап менен Тезек султандын саясий орду (Э. Турганбаевменен авторлош) // Эл агартуу. Илимий-педагогикалык жана методикалық журнал. – 2006. - № 3-4. – 1-19-бб.
    
35. 
    1916-ж. көтөрүлүштөгү казак-кыргыз ынтымагы // 1916-жылдагы көтөрүлүштүн 90 жылдыгы: илимий конференциянын материалдары. Кыргызстан тарыхынын маселелери. Илимий журнал. – Бишкек, 2006. - № 3. – 33-43-бб.
    
36. 
    1917-жылкы казак-кыргыз элиндеги саяси өзгөрүүлер // Эл агартуу. Илимий-педагогикалык жана методикалык журнал. – 2007. - № 11-12. – 34-46-бб.
    
37. 
    Абылай хандын тарабынан аманатка алынган кыргыздарга Аркадан конуш берүү тарыхынан // Алымбектин санжырасы (Абылай хандын доорундагы кыргыз-казак мамилеси. ХVІІІ кылымдын окуялары) / Басууга даярдаган жана комментарий жасаган Э. Турганбаев. – Бишкек: «Гүлчынар», 2007. – 82-92- бб.
    
38. 
    ХҮІІІ к. экинчи жарымы мезгилиндеги кыргыз-казак мамилелеринин изилдениш проблемалары (Э. Турганбаевменен авторлош) // Жайыл баатыр: тарых, учур жана келечэк: эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары. - Карабалта шаары, 12-октябрь 2006. – Бишкек, 2006. – 77-96-бб.
    
39. 
    Қазақ-қырғыз тарихы мәселелері // Шұғыла. Моңғолия қазақтарының әдеби, мәдени журналы. – Өлгий, 2007. - №3. – 66-70-бб.
    
40. 
    Абылай ханның аманатқа алынған қырғыздарды Арқаға қоныстандыруы тарихынан // Кыргыз – казак байланыштары: кечээ, бүгүн, эртең: эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары. - Бишкек шаары, 20-21 декабрь 2007. – Бишкек: Бийиктик, 2007. – 161-171-бб.
    
41. 
    Казак-кыргыз интеллигенциясынын 1917-ж. революция алдындагы коомдук-саяси ишмердиги // И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинин жарчысы. - Коомдук илимдер сериясы. – 2008. - № 12. – 91-96-бб.
    

автореферата диссертации на соискание ученой степени доктора исторических наук по специальности 07.00.02 – Отечественная история (история Республики Казахстан)

- выявить особенности развития казахско-кыргызских политических взаимосвязей второй половины XVIII века;

- показать уровень влияния в казахско-кыргызских отношениях господства Кокандского ханства и военно-экспансионистские позиции царской России;

- научно обосновать причины и последствия похода Кенесары хана на кыргызов, и дальнейшее развитие отношений между казахами и кыргызами;

- научно проанализировать казахско-кыргызские отношения в освободительном движении второй половины Х1Х – начала ХХ века;

- раскрыть особенности казахско-кыргызских взаимосвязей в период политических изменений 1917 года.

- определены причины обострения казахско-кыргызских политических взаимосвязей во второй половине ХVІІІ века, объективно оценена политика Абылай хана в отношениях с кыргызами;

- раскрыты роль и влияние Бопай Касымкызы, Тезек торе, акына Суюнбая, Болтирик шешена и многих других деятелей в отношениях между казахами и кыргызами после похода Кенесары хана на кыргызов;

- на основании документальных материалов проанализированы совместные усилия казахов и кыргызов против политики колонизации царской России;

- выявлены единые организационные меры, предпринятые представителями политической элиты казахов и кыргызов по защите национальных интересов в период Временного правительства;

- обострение отношений между казахами и кыргызами во второй половине ХҮІІІ века закончилось «Абылаевским миром»;

- царская Россия в целях проведения политики колонизации в данном регионе стремилась ухудшить казахско-кыргызские отношения;

- действия Кенесары хана были направлены на объединение с кыргызами в борьбе против царской политики, но оказались безуспешными. Тем не менее, после похода Кенесары хана на кыргызов, казахи и кыргызы пришли к мирному соглашению и восстановили дружеские отношения;

- установлены тесные связи казахов с кыргызами во время подъема освободительного движения в конце ХІХ – начале ХХ века;

- во время политических изменений в 1917 году представители казахской и кыргызской политической элиты защищали национальные интересы и осуществили ряд мер в русле совместной политической борьбы, благодаря чему усилилось влияние движения Алаш в Кыргызстане.

- to reveal features of development of the Kazakh and Kirghiz political interrelationships;

- to show a level of the influence of Kokand khandom`s domination and military-expansion position of imperial Russia to the Kazakh and Kirghiz interrelationships;

- to scientifically substantiate the reasons and results of Kenesary khan`s campaign to the Kirghiz people and the subsequent development of interrelationship between the Kazakh and Kirghiz nations;

- to scientifically analyze the Kazakh and Kirghiz interrelationships in struggle for independence in second half of the XVIII and the beginning of the XX centuries;

- to open the features of the Kazakh and Kirghiz interrelationships during political changes in 1917.

- the reasons of the aggravation in the Kazakh and Kirghiz political interrelationships in second half of the XVIII century is determined, the policy of Abylay khan towards the Kirghiz people is objectively appreciated;

- the level of influence of Kokand khandom`s domination and military-expansion position of imperial Russia to the Kazakh and Kirghiz political interrelationships is determined;

- the roles and influences of Bopay Kasymkyzy, Tezek tore, Suuyanbay akyn, Boltyryk sheshen and the others in diplomatic interrelationships between the Kazakh and Kirghiz nations after the campaign of Kenesary khan to the Kirghiz people is revealed;

- on the basis of the documentary materials the joint efforts of the Kazakh and Kirghiz nations against the colonization policy of imperial Russia are analyzed;

- the organizational measures by representatives of political elite of the Kazakh and Kirghiz nations on protection of the national interests during the Provisional government are revealed;

- the aggravation of the relationship between the Kazakh and Kirghiz nations in second half of the XVIII century are ended on the «Abylay`s peace»;

- imperial Russia in order to do colonization the given region aspired to aggravate the relationships between the Kazakh and Kirghiz nations;

- Kenesary khan aspired to unite forces with the Kirghiz people in struggle against the imperial policy of Russia, but his actions against Russia are crowned unsuccessfully. Nevertheless, after Kenesary khan`s campaign to the Kirghiz people, the Kazakh and Kirghiz nations came to a peaceful agreement and restored friendly relationships;

- close relationships between the Kazakh and Kirghiz nations during the struggle for independence in the end of the ХІХ and the beginning of the XX centuries are established;

- during political changes in 1917 representatives of the Kazakh and Kirghiz political elites protected common national interests and carried out set of measures and their influence amplified the Alash movement in Kyrgyzstan.