МӘҢгілік формуласы

– Мұндай «тосын сый» жігітті шыңдайды, ақылды етіп шығарады. – Қанат кинодан көрген сюжетін есіне ала сөйледі.

– Жасынның ынтасын тек сабаққа аудару қажет, сонда соққының салмағы жеңілірек болады. Әрі ол мектеп қана емес республиканың атынан халықаралық олимпиадаға кетіп барады, жанына селкеу түспеуі тиіс. Наурыздың ортасында жолға жүреді, біз оны қолдайық, балалар. – Дихан шын ниетін білдірді.

– Бүгін Жасынның өзі қайда?

– Университетте, зертханада.

– Бәрібір Жасын бұрынғыдай Жауһардың көңілін табуы керек сияқты. Ол үшін Жауһарға не ұнайды, қызықты кештерді қай жерлерде өткізеді – соны білсек, барамыз, Жасын екеуін қайтадан ортамызға тартамыз. – «Пятачок» құлшына тіл қатты.

– Жоқ, Жауһардың оған деген сезімі суыған. «Сен көпшіл емессің, тек қара басыңның қамын жейсің. Мырзан менің ойымды айтқызбай біліп тұрады» деді өткенде ашығынан. – Қанаттың мына сөзінен кейін бәрі бір сәт үндемей қалды.

– Мырзан, Мырзан, сол «Сифон» біздің ортамызға қайдан тап болды?.. – Жаңағы жігері аяқасты жоғалған «Пятачоктың» үні бәсең шықты.

– Жігіттер, жақсы, ертең менімен бірге Ләззатты құттықтауға барайықшы. – Алмас әңгіме әлпетін басқа арнаға бұрып, ортаға қызықты ұсыныс тастады.

– Қорықпа, флэшмоб жасаймыз.

Бәрі ду күлді.

Мектептегі қыздарды құттықтау шарасы бұлар ойлағандай тартымды болып өтті. Әсіресе, Қанат жасаған «Қыз он беске толғанда...» шағын фильмі ерекше ұнады. Жасырын камера, тосын сәт, қызықты көрініс. Әдейі ұйымдастырылған әңгіме-сұхбат. «Сықси» әр қызға жеке-жеке тоқталып, оның мінез-құлқын сол қалпында тап басуға тырысқан.

Фильм біткенше сыныптың іші ара-тұра ду күлкі мен дабұр-дұбырға ұласып отырды. Сосын, бәрі риза кепте үйді-үйлеріне тарасты.

Ақ үлпек жағасы бар жеңіл тон киген Жауһар бесін ауа «Мыңжылдық» ойын-сауық орталығының алдына келді. Қарашығы оттай жанған көздері күлімдеп, төңірекке нұрын шаша қарады. Жан-жағындағы жұрттың бәрі шадыман күйде, 8-наурыз шаттығы барлығын масайратып жіберген.

Сөйткенінше көпшіліктің арасынан өзі іздеген адамының бейнесі көрінді. Қолында бір құшақ алқызыл голландия раушан гүлі бар тапалтақ бітімді қоңыр дубленкалы бала бұған ұмтылып келе жатты.

– Мерекеңмен!

• 
  О, қандай әдемі букет! – Қыз сыңғыр ете күлді де ілгері адымдады.
  

Үлкен алып ғимараттың шұбалған атшаптырым дәлізімен біраз жүріп барып, 3-ші қабатқа көтерілгенде алдарынан бүлдіршіндер жүгіріп шығып, Жауһарға гүл шоқтарын ұсынды.

– Ой, қандай ғажап! – Таңданыстан ішегін тартты. Енді бір қадам аттағанда холлда түрлі-түсті шамдар жарқырап, жеңіл әуен есіп ала жөнелді. Сұлу қыздың бота жанары одан сайын жәудіреп, алаулай берді.

– Ке-ре-мет!

Мырзан күлімдеп, құрбысының жүзіне ынтыға қарады.

Осы кезде қатарынан тізілген үш бірдей модельер алақанына салып, Жауһарға қарай әппақ әлденені алып келе жатты.

– Мынау саған жеке сыйым.

– Мен мұны алмаймын. – Досына ыңғайсыздана бұрылды.

– Киіп көр. Бұған дейінгі тігілген көйлектер – фирманыкі. Ал, мынау, талантты модель қыздың мерекесіне арналып, әдейі әзірленген бұйым. Мұны, бір жағынан, бүкіл біздің ұжым ұсынды деп ойла.

Бикелер қастарына таянып, көйлекті көрсетті. Өте шебер қолдан шыққан сиқырлы дүние қыздың ақыл-есін алды. Сол сәтте қолында шырағы бар періште кейпінде киінген 8-9 жасар қыз бала кеп, Жауһарды жетелей жөнелді. Әлгі, көйлекті алақанына салып үлбірете көтерген үш модельер соңдарынан ілесті.

Сәлден кейін әппақ «БМВ Х6» «Астана-Көкшетау» автомагистралымен ұшыртып кетіп бара жатты. Рульде – Мырзан, жанында Жауһар. Екеуі де бақыт пен шаттықтың ернеуінде қалқып, өмірдегі тәтті сәттердің шырынына малтыған еді. Оның үстіне машина панеліндегі мониторда бейнебаян әуенінің иірімдері көз бен сезімді баурайды.

Кешкілік бір топ ұл уәде бойынша Ләззаттың үйіне тартты. Барысымен әуелі Алмасты подъезге кіргізіп жіберіп, Қанат қызға телефон шалды.

– Сәлем, мерекең құтты болсын!

– Рахмет.

– Сыртқа шықпайсың ба, құттықтауға келіп ек...

• 
  Тағы да кино түсірейін деп жүрген жоқсыңдар ма?
  
• 
  Жо-оқ. – Қанат күлді.
  

Көп күттірмей пәтерінің есігі ашылып, сары қыздың төбесі көрінді.

– Мерекеңмен...

Тосын жайтқа қыз аңтарыла қарады да, күліп жіберді.

– О-о, Алмас!

Әкеген алқызыл шоқ гүлін қызға ұсынды.

– Жүр, терезеден тысқа қаралық. – Құрбысын баспалдаққа қарай бастады.

– Онда не бар?

– Сюрприз.

Қыздың көзі жайнап кетті.

– Сюр-приз-з!

– Қазір көресің. – Ізінше Қанатқа «маяк» тастады.

Бұл кезде көз байланып, төңіректі қараңғылық тұмшалаған еді. Әп-сәтте аулада жылт етіп, от жанды. От бір сызықтың бойымен жоғары өрледі. Адам бойындай биіктікке 25 градус көлбей жүрді де иіліп, төмен құлдады. Мына құпияға қыз таң-тамаша күйі, шұқшия қадалды. Міне қызық «Л» деген қаріп көзіне алау боп басылды. Ізінше от келесі сызықтың бойымен дөңгеленіп жүгіріп бара жатты. Қас пен көздің арасында жер бетінде «Л», ♥, «А» сұлбасы лапылдай жанды.

Ол алдын-ала асфальт алаңқайға төгілген бензиннің орны еді, бірер сәт маздаққа айналды. Мұны 10-шы қабаттан бақылау мүлде әсерлі болды. Қыздың жүрегі тайша тулап, алма жүзі алаулады. Көзі күлімдеп, үнсіз томсарды. Осы сәтте әуеге от шашу атылды. Ләззат енді балаша қуанды.

– Қандай тапқырсыңдар, кеше ол, қыздардың бәрі разы болып қайтты.

Екеуі біраз далаға еліте қарады. Сосын Алмас:

– Біз өзге де қыздардың үйіне баруымыз керек, – деді.

– Кімдер бар төменде?

– Жасын, Арқабай, Дидар. Жетеді... Акциямыз әлі біразға жалғасады.

• 
  Жолдарың болсын...
  

***

Мұны естігенде Жасынның онсыз да азап шеккен жүрегі ауырды. «Мүмкін емес...» Әлдекім қарау ниетпен осындай суық хабарды қасақана ойлап шығарғандай көрінді. Әйтпесе, кеше ғана асыр салып жүрген адамды бүгін өлді деу еш көңілге сыймады. Шын деп мойындауға дәті бармады, жүрегі дауаламады. Бірақ, «өлім жайлы ешкім жалған айтпайды ғой» деген ақиқат жеңе берді. Оның үстіне сыныптастарының бір-біріне жолдаған Жауһардың әртүрлі кезеңдегі суреттері де бұның телефонына түсіп жатыр. Әсіресе Дидардың жасаған постері қатты әсер етті: аялы көзі қарақаттай жайнаған ақ көйлекті Жауһардың суретінің астына «Шынымен жауһардай шашылып, жоқ болғаның ба?..» деп жазыпты.

Бейжайлық меңдеді. Ұзақ уақыт сүлесоқ отырып қалды. Сағаттың тілі сырт-сырт соғады...

Елдің аузындағы әңгіме әлпеті бойынша – Бурабай жаққа кетіп бара жатқанда көліктері оқыстан тайып, апатқа ұшыраған. Мырзан мен Жауһар артқы орындықта отырған екен. Рульде – ешқандай ішімдік ішпеген әрі бәленбай жылғы тәжірибесі бар кәнігі жүргізуші. Жазымға шара бар ма, осындай кеселге душар болып тұр.

Барлығы Жауһар туралы аһ ұра өкініш, қимастықпен сөз етеді. Мырзан жайында ешкім жақ ашпайды. Соған қарағанда ол жарақаттанғаны болмаса, тірі секілді.

Наурыздың оны күні мектепке келгендерінде кіре беріске Жауһардың үлкен суретін столдың үстіне қойып, қара лента тағыпты. Репродуктордан азалы марш ойнайды. Балалардың әшейіндегі жарқын жүзіне кіреуке түсіп, томсырайған кепте аяқтарын аңдай басады. Бақалы көлше шулап жататын кең дәліздер мен баспалдақтың бойында тырс еткен бөгде дыбыс жоқ. Мектеп-лицейдің ең бетке ұстар оқушыларының бірі әрі қалаға талантты жас модельер қыз ретінде таныла бастаған Жауһардың қазасы – орны толмас қайғылы жай.

Бұл аура 9-шы «Ә» сыныбынан ерекше білінді. Сыныптың төр жағынан Жауһарға арналған қаралы бұрыш жасалыпты. Оның әр кездердегі суреттері ілінген. Үлкен қаріптермен «Жауһар, сен біздің мәңгі жадымыздасың» деген сөз жазылыпты.

Ол күні мардымды сабақ өтпеді. Қай пән болса да әңгіменің тақырыбы қапыда қиылған қыршын жастың мінез-құлқы, тағдыры жайында естелікке ұласты. Қыздар үнсіз егіліп жылады, көздері қып-қызыл. Ұлдардың да ұнжырғасы салбырап кеткен. Барлығы Жасынға ұрланып, жанарының астымен қарайтын сияқты.

Неге екені белгісіз, сол күні Мәлік пен Сағила мектепке келмеді.

Алтыншы сабақтың соңына қарай Мырзанның ауруханада жатқаны туралы сөз шықты. Бірақ, бүгінгі басты борыш – қайғылы жағдайда көз жұмған сыныптастарын ертеңгі бақилық жолға шығарып салуға қамдану еді.

Ұл да, қыз да азалы істің ауыр қасіретін мойындарына артып, үйлеріне қайтты.
***

Оқушылардың республикалық «Дарын» ғылыми-практикалық орталығы нақты пәндер бойынша халықаралық олимпидаға баратын балаларды жинап, тиісті мәселелерді тәптіштеп, пысықтады. Республикадан іріктелген бес оқушыны екі күннен кейін ғылыми орталықтың қызметкері алып жүретін болды.

Оған дейін лицейдің директоры Жасынды физика пәні мұғалімімен бірге шақырып, дайындығы жөнінде кеңінен пікір алысты.

– Ештеңеге алаңдама, сұрақтар қойылып жатса, кәдімгі сыныбыңдағы сабақтардың бірі ретінде қабылдап, сасқалақтамай жауап бер. Біздің мектеп үшін, осындай халықаралық олимпиадаға оқушымыздың қатысқанының өзі үлкен жетістік. Ал, орын алып жатсаң, онда сөзсіз зор абырой болар еді. Олимпиададағы басты қағиданы білесің ғой? – Жасынға жымия күле қарады.

• 
  Басты қағида – қатысу.
  
• 
  Онда, жолың болсын!
  

• 
  Үміттеріңізді ақтауға тырысамын, ағай.
  

Швейцарияда өтіп жатқан олимпиада ірі оқиға ретінде қабылданады екен. Әлемнің түкпір-түкпірінен келген жеткіншектер асқақ арманын осы олимпиададан табуға бел байлағаны белгілі. Бірінші күні 32 оқушы баяндама жасайтын болып белгіленіпті. Олимпиаданың жұмыс кестесіне сәйкес Жасынды спикер ретінде оныншы кезекке қойыпты.

Бір кезде модератор «Қазақстан Республикасынан келген жас ізденімпаз оқушы Жасын Андызбайұлын ортаға шақырамыз» деп, саңқылдай жөнелді. «Тақырыбы – «Физикалық вакуумдағы таусылмас энергия-қуат көзі».

Сол сәтте LED экранда зерттеп жүрген еңбегінің атауы, оның қысқаша түсіндірмесі және модельдік сипаты ағылшынша көрсетіліп жатты.

Ұстазының сөзі көкейінде қалған Жасын тайша тулаған жүрегін сабырға жеңдіріп, салқынқандылықпен мінберге таянды.

– Good day, dear friends! Wish you success in your endeavors in the scientific field!⁶

Жұртшылық ду қол шапалақтады.

– Қазақстан 2017 жылы ЭКСПО халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізгелі отыр. Оның тақырыбы – «Болашақ энергиясы», яғни, орны толатын «жасыл» энергия. Қазірдің өзінде өндіріске «жасыл» инновациялар мен инновациялық технологияларды ендіруге қабілеттілер шоғырлануда.

Әлеуметтің жақсы тұрмыс кешуі энергияға байланысты екені мәлім. Сондықтан менің жұмысымда орны толатын энергия көзі ретінде вакуумдық кеңістік қаралған. Ондағы күшті және әлсіз әрекеттесуді үйлестіре отырып, жаңа амалмен энергия алуға болады.

LED экранда Жасынның тұлғасы толықтай көрсетілді. Ат шаптырым залды шапалақ үні кернеп әкетті.

– Табиғи кен көздері – мұнай-газ кеніштері енді жарты ғасырда сарқылуы мүмкін. Бірақ, адамзат өркениеті табиғи ресурстарға байланып қалмауы тиіс. Табиғатты сақтай отырып, оған залал тигізбейтін бейтарап амалдармен күн көргені жөн. Осы теория практикада жүзеге асатын болса, өмір сүру әлдеқайда қолайлы әрі жеңілдер еді. Бұл тұрғыда бос қалатын мұнай-газ тасымалдау құбырларын вакуум ретінде пайдаланып, толассыз энергия көзін алуға болады. Біздің ғалымдар осы тәжірибенің тұрмыста қолданылуы ықтимал екенін дәлелдеп отыр.

Ықыласпен дуылдата соғылған шапалақ Жасынның сөзін бөліп жіберді. Және бірнеше камера өзіне бағытталғанын бала білген жоқ. Тек сол сәт Отаны – Қазақстан елі көкейінде тұрды.

– Біз экологиялық тепе-теңдікті сақтай отырып, адамзат өркениетін тығырыққа тіремеуіміз тиіс. Табиғаттың қойнауына қол салмай, керісінше табиғат ананы мәпелей мәңгілік өмірге жол салуымыз қажет.

Жасынның сөзі көпшіліктің көкейінде жасындай ойнады. Ол мінберден кетіп бара жатқанда да қызу қол шапалақтап, әлемнің түкпір-түкпірінен келген құрбылары құлшына қолдау танытты.

Олимпиаданың жұмысына үзіліс жарияланып, холлға шыққанында өзі сияқты жеткіншектер Жасынды қоршап алды.

– Қазақстан қарқынды дамудың моделі, – деді бірі.

– Білімпаздардың мекені.

– Сіздердің Президент жастарға тамаша жол салып берген.

– Иә, Қазақ елі Мәңгі ел болуға бет алған, ол болашақ – «Мәңгелия».

– «Manhelіya»!

– О-о, қандай ғажап!..

Әп-сәтте бірнеше өзі сияқты құрбыларымен танысып, Facebook-қа логиндерін жазып үлгерді. Кенет, ондағы көптеген достарының арасынан Жауһардың да бейнесі көзіне оттай басылды. Бірақ ол offline болып тұр еді.

Баланың жүрегі оқыстан шым етті. Төңкеріліп кеткен ішкі әлемін білдіртпеуге тырысып, жаңа таныстарына күле қарады. Миында сапырылысқан ойдың бірі келіп, бірі кетіп жатты. Енді бір сәтте «атам тірі болып, осыны көргенде ғой...» деп, арман-қиялға берілді. Келесі кезекте Қазақстанның ұланы болғанына насаттанды... Осы бір сәт көңіл төрінен тағы бір жасын ой ұшқын атқан. «Білім. Білік. Бірлік. Міне, ғажап! Мәңгілік елдің формуласы – осы үш Б әрпінен құралғандай! Мәңгілік формуласы!» деп күбірлеп тұрғанын өзі де аңғармаған еді.
***

Жасынның олимпиададан алтын медаль алғаны жайлы жаңалық елге өзінен бұрын жетті. Орталық телеарналар көзінде бақыттың нұры ойнаған баланың сұхбатын беріп жатты.