Мектепте қиын балалармен, қолайсыз отбасылармен жұмыс жасауда сынып жетекшілерге әдістемелік көмек

Сұрақ. 1.Сынып жетекшісі осы жағдайда не істеу керек? Кіммен бірігіп жұмыстану керек? Қайдан көмек сұрау керек? Жұмысты неден бастау керек? Баламен қалай жұмыстану керек? Қандай әдістерді пайдалану қажет? Себебін қалай анықтау керек?

2 ситуация. Әсима толық емес отбасында тәрбиеленуде. Отбасында жалғыз бала. Ол анасы екеуі пәтер жалдап тұрады. Анасының жалақысы мардымсыз, не бары 50000 теңгені құрайды. Оның 25000 теңгесін пәтерге төлеп отыр. Отбасының материалдық жағдайы өте төмен, баланың сабақ оқуға үстелі, отыратын орындығы жоқ. Біреудің үйі болғасын жөндеу жұмыстары да жоқ. Сыныптастары сияқты туған күндерге де, жаңа жылға да бара алмайды. Себебі анасының жалақысы киім алуға , сыйлық алуға жетпейтін еді. Сынып жетекшісі оның барлығын түсініп, көбіне өзі көмектесіп келеді. Сыныптағы оқушылар арасында да кемсітушілік байқалып қалып жүреді. Сыныпқа жаңадан келген қыз Гаухар Әсимамен жақсы қарым қатынаста болып, достасып кетеді. Бір күні Гаухар Әсиманы үйіне қонаққа шақырады. Әсиманың анасы «бармайсың» деген сөзіне мән бермей, қызығушылық танытып анасы жұмыста болғанда Гаухардың үйіне барады. Гаухардың отбасылық жағдайы өте жақсы болады. Үйдің іші жылтырап, түрлі жиһазға толы, әр баланың өз бөлмесі жататын орны, ас бөлмесі, теледидар қарайтын демалатын орны барлығы керемет. Гаухардың бөлмесіне кіргенде Әсиманың көзі ілулі тұрған әдемі моншаққа түседі. Гаухардың көзін ала бере ол сол моншақты қалтасына салып алады. Бір сағат өткен соң Гаухар анасы жұмыстан келетінін айтып, Әсиманы шығарып салады. Әсима үйге келгендеанасы алдынан шығып қайда болғанын сұрайды. Әсима болса өтірік айтып мектепте болғанмын дейді. Содан соң Әсима өзгеріп шыға келеді. Моншақты қайда тығарын білмей отырғанда анасы байқап қалып, ұрлық жасағанын сезеді де, ұрып соға бастайды. Әсима үйден қашып шығып кетеді. Көршісінің қорасына кіріп тығылып қалады. Анасы іздемейді. Оны сезген Әсима анасына қатты ренжіп, өзінің ешкімге керек емес екенмін деп ойлап ауыл шетіндегі үлкен мосттан құлап өлуді ойлап келеді. Оны байқап қалған жолаушылар сыртынан бақылап тұра алмай жүгіріп барады. Әсима мосттан құлап қол аяғы сынады. Анасы болса өзін кінәлімін деп есептемейді. Қызының осындай ұрлыққа барғанына Гаухарды, мектептегі мұғалімдерді кінәлайды.

3 ситуация. Асқар мен Сәбит кішкентайынан дос. Асқар 9 сыныпты бітіріп қалаға оқуға кетеді. Ал Сәбит мектепте оқуын жалғастыруда. Асқар бірнеше ай өткен соң ауылға келіп Сәбиттен көмек сұрайды. Асқардың қаладағы жаңа достары ұрланған ұялы телефонды сатып беруін өтінген екен. Сәбитке бірнешеуін беріп, сатып ақшасын алып беруін өтінді. Бұрыннан достар бір бірінің сөзін жерге тастамай серттесіп, Асқар қалаға оқуына кетеді. Сәбит телефондарын рюкзакқа тығып қояды. Күнделікті сабаққа барғанда балаларға телефонды көрсетіп, сататынын айтады. Пән мұғалімі оның қолындағы бірнеше телефонды байқап қалып сынып жетекшісін шақыртады. Сәбит болса өтірік айтады. Ол телефондарды қаладағы әкесінің інісі сатуға бергенін, әкесі мен шешесі білетінін айтады. Сынып жетекшісі оқушының ондай заттарды мектепке әкелмеуін талап етумен шектеледі. Бұл бірнеше күн жалғасады. Сәбиттің 3сыныпта оқитын қарындасы ағасының сумкасынан қаламсап аламын деп телефондарды байқап қалып анасына айтады. Анасы біліп қойған соң әкесіне айтып, кешкісін сұрақ астына алып, өтірік айтқаны үшін әкесі шарт еткізіп ұрып жібереді. Анасы араша түсемін деп ортада ол да таяқ астынлда қалады. Оны көрген қарындасы шыңғырып жылап жібереді. Әкесі бала тәрбиесіне өзінің көп араласпайтындықтан барлық пәленің болуын анасынан көріп, ұрыс дау жанжал басталады. Әкесі ашу үстінде телефондарды суға лақтырып жібереді. Бірнеше күнге созылған реніш Сәбиттің үйден қашып кетуімен аяқталады. Сәбит қаладағы досы Асқарды іздеп барып, досының қаладағы достарымен танысады. Сәбит өкінеді. Досы оны алдағынын, достарының қандай адамдар екенін көріп, істеген істеріне өкінеді. Бірақ «артқа жол жоқ» деп қалада вокзалда жүріп, әркімнің сөмкесін көтерісіп, нан тауып жеп бір апта жүрген соң ата анасы іздеп келіп, үйіне алып келеді. Әкесі баласының осындай жағдайға тап болғанына анасы мен мектепті кінәлайды.

Сұрақ: Сынып жетекшісі дұрыс тәрбие бермеді деген ойда болады. Баламен, ата анамен қандай жұмыстар жүргізіледі. Бұл жерде мектептің қандай кемшін тұстары байқалады? Сынып жетекшісі ретінде осындай жағдай болса сыныпта қандай жұмыстар жүргізу керексің? Бұндай жағдай болмау үшін алдын алу мақсатында қандай жұмыстар жүргізер едің?

Проблема. Сәбиттің досы Асқар достарымен телефонды сұрап маза бермей жүр.

4 ситуация. 5 жасар Серік алғаш мектеп табалдырығын аттап, ата анасын қуанышқа бөледі. Ата әжесі де немересінің мектепке барғанын мақтан етті. Бірақ қуаныштары ұзаққа бармады. Мұғалімнің алғашқы ескертуін бірінші күннен алған Серік мектепке барғысы келмейтінін айтты. Себебі мұғалім маған тапсырманы көп береді, ескерту көп береді деп ренішін ата әжесіне, ата анасына айтады. Бала балабақшада болған кезде де сондай проблемалар болғаны анықталады. Бала бір орныда отыра алмайды. Айналасына кеселін тигізеді. Қыз баллардың шашынан тартып, ұрып соғады, ер балдарды аяқпен тебеді. Мұғалімге жаман сөздер айтып, жерге жатып алады. Балаларға бор лақтырып, бәрін бір бұрышқа тығып қоятынды шығарған. Дәліздегі басқа сыныптың балаларына да дөрекілік көрсетіп басқа сынып оқушыларымен де бір айдың ішінде араздасып үлгерген. Содан Серік сабаққа келгенінен келмегені көбейіп, ата анасы мұғалімді, мектепті кінәлай бастайды. Сабаққа келген күнде де тәртібімен көзге түсе берді. Бір күні сыныптағы терезенің үстіне мініп, терезені тарсылдатып, айқайлай бастайды. Мұғалімнің ескертпесіне мән бермей терезені сындырып, қолын жаралап алады. Қолындағы қанды көрген бала еңіреп жылап ешкімге көнбей мұғалімге қарсы шабады. Мұғалім қолын мәрлімен танып тастау керек екенін білгенмен бала ұстатпай сынып ішін қанға бояйды. Телефон шалып ата анасын шақыртқанда ата анасы келіп үлкен шу шығарады. Мұғалімнің сөзін тыңдамай, мектеп директорына барып арыздайды. Мектеп директоры баласының тәртібі мен мінезщін айтып тоқтатпақшы болғанымен жас ата аналар тыңдамай ұрыс керістерін жалғастырып, ешкімге көнбей баланы алып кетеді. Енді мектепке келмейтінін айтады. Сынып жетекшісі психологпен бірге барып баланы мектепке әкелуі керектігін айтпақшы болғанда, баланы әжесі баланың тәрбиесі дұрыс еместігін, ата анасы мен атасының еркелігі өтіп кеткенін, енді еккен дәннің дәмін көріп отырғанын сөз етіп айтты.

Сұрақ. Сынып жетекшісі ретінде қандай жұмыстар атқара едіңіз? Қандай мамандардан көмек сұрар едіңіз? Ата анамен қандай әдіс тәсілдер қолданып жұмыстанар едіңіз? Бұл қандай бала? Қиын, девиантты бала бола ма? Отбасын қандай отбасына жатқызар едіңіз?

Проблема. Бала сабаққа келмей қойды. Ата ана баласын жақтап отыр. Өздерін дұрыс деп есептейді.

Постер қорғалады.

Семинарға қатысып отырған сынып жеекшілерге рахмет айтамыз. Бүгінгі семинарымызда алған әдістемелік көмекті жұмыста пайдаланып, мектебімізде қолайсыз отбасылардың, қиын балалардың пайда болмауына атсалысамыз деп сенемін.