Металл материалдары
Конструкциялық көміртекті болаттар
жүктеу/скачать 6.13 Mb.
|
| 13.1 Конструкциялық көміртекті болаттар
Конструкциялық көміртекті болаттар сапасы кәдімгідей және сапалы болып өндірілді. 13.1.1 Сапасы кәдімгідей болаттар (МСТ 380-94) Сапасы кәдімгідей болаттар жалпы технологиялық шарт бойынша қорытылады. Құрамында зиянды металл емес кірмелермен ластанған күйінде алынады. Нормальдандырылып, әртүрлі дайындамалар (шыбық, табақ, итарқа т.б.) түрінде шығарылады. Өндіру әдісіне қарай сапасы кәдімгідей болат тынық, жартылай тынық, қайнаған болып ажыратылады. Тынық болатты өндіру кезінде оттегеннің зияндылығын жою үшін марганецпен, кремниймен және алюминиймен тотықсыздандырылады. Құрамында 0,3 % Sі, 0,0002 % О2 бар. Жартылай тынық болатта – 0,15% Sі, 0,001% О2 бар. Қайнаған болаттар тек марганецпен ғана тотықсыздандырылады. Құрамында 0,05% Sі, 0,02% О2, Fe + МСО↑ бар. Сапасы кәдімгідей көміртекті болаттар келесі маркалар бойынша өндіріледі. 5 – кесте. Сапасы кәдімгідей болаттарды маркалау (МСТ 380-94)
6 – кесте. МС ИСО 630 және МС ИСО 1052 бойынша «Ст» және «Fe» типті маркалы болаттарды салыстыру
«Ст» әріптері (сталь) болат деген мағынада, цифрлары - марканың шартты нөмірі. Сонымен қатар бұл МСТ бойынша марганецтің басым мөлшерін көрсететін (0,8 – 1,1% ) Ст3Гпс, Ст3Гсп, Ст5Гпс маркалары бекітілген. Маркадағы шартты нөмірлердің үлкеніне қарай болаттың беріктік шегі (в), аққыштығы (0,2) көтеріледі, созымталдығы (δ, ) төмендейді. Мысалы, қолданылуы кеңінен таралған Ст3сп болаттың қасиеті: в=380...490МПа, т=210...250МПа, δ=25...22% болса, Ст5сп болаттың қасиеті в=500...640МПа, т=240...280МПа, δ=20...17%. Илемделген болаттың қалыңдығы үлкейген сайын в, т, δ және төмендейді. Сапасы кәдімгідей көміртекті болаттар әр түрлі металл конструкцияларын, аз күш түсетін машина тетіктерін (біліктер, осьтер), темір жол доңғалақтарын, көбінесе құрылыс конструкцияларын жасауда қолданады. Жауапты пісірмелі конструкцияларда және төмен температураларда жұмыс атқаруға тынық болаттар қолданылады (Ст1сп, Ст2сп, Ст3сп). Көміртегінің мөлшері көп болса болаттың пісірілу қабілеті түсе бастайды. Сондықтан Ст5, Ст6 маркалы болаттар пісірілуді қажет етпейтін құрылыс конструкцияларының элементтері үшін жұмсалады. Сапасы кәдімгідей болаттар арнаулы қолданылуға (көпір және кеме жасауда, ауыл шаруашылығы машиналарын жасауда және т.б.) бейімделіп, техникалық шарты ерекшеленеді. 13.1.2.Сапалы көміртекті болат (МСТ 1050-88) Мұндай болатты қорытуда оның химиялық құрамына жоғары талап қойылады: зиянды кірмелер шектеулі - 0,03...0,04% S, 0,035…0,04% P, металл емес кірмелердің болмағаны дұрыс. Сапалы көміртекті болаттар 08, 10, 15, 20, ...60 цифрларымен маркаланады. Цифрлар болаттың құрамындағы көміртегінің жүзден бір бөлігін көрсетеді. Төмен көміртекті болаттар ( көміртегі < 0,25%) 05кп, 07кп, 08, 10, 10кп маркалы болаттардың беріктігі төмен, созымталдығы жоғары (7-кесте). Олар термиялық өңделмеген күйде аздаған күш түсетін тетіктерді жасауда қолданылады. 15, 15кп, 20, 25 маркалы болаттар нормальданғаннан кейін қолданылады. Төмен көміртекті сапалы болаттар жауапты пісірмелі конструкцияларда және цементтендірілетін машина тетіктерін жасауда қолданылады. 7 – кесте. Сапалы көміртекті ( машина жасауға арналған) болаттарды маркалау , МСТ 1050-88.
Орта көміртекті ( 0,3-0,5% C ) 30, 35, 40, 45, 50, 55 маркалы болаттар нормальдандырылып, жақсартылып және беттік шыңдалудан кейін машина жасау салаларының бәрінде әртүрлі тетіктерді жасауда қолданылады. Нормальданған болаттың төмен көміртекті болатпен салыстырғанда беріктігі жоғарылап, созымталдығы төмендейді. Жасытылған күйде кесіп өңделуі жақсарады. Жақсартылған 40, 45, 50 маркалы болаттардың механикалық қасиеттері: в =600...700 МПа, т = 400...600 МПа, = 50...40%, КСU = 0,4...0,5 МДж/м2. Қыздырылу тереңдігі шамалы болғандықтан, оны көтеру үшін марганецпен легірленеді ( 40Г, 50Г). Жоғары көміртекті болаттардың ( 0,6%-дан астам) беріктігі, тозуға төзімділігі және серпімділік қасиеттері жоғары. Шынықтырылып, босатылғаннан кейін тетіктердің үйкелістік және жоғары статикалық дірілдік жүктемелерінде жұмыс атқаруына пайдаланылады. Мұндай болаттардан серіппелер мен рессорлар, айналдырықтар, тығырықтар, илемдеуші пішімбілектер т.б.дайындалынады. жүктеу/скачать 6.13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||