Методические рекомендации по определению уровня готовности к школе нур-Султан 2020 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
БАЛАЛАРДЫҢ МЕКТЕПТЕ ОҚУҒА ДАЙЫНДЫҒЫН АНЫҚТАЙТЫН ДИАГНОСТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛ
жүктеу/скачать 164.14 Kb.
|
| 5. БАЛАЛАРДЫҢ МЕКТЕПТЕ ОҚУҒА ДАЙЫНДЫҒЫН АНЫҚТАЙТЫН ДИАГНОСТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛ
Мектепалды жасындағы балалармен жұмыс істеу үшін мынадай негізгі белгілері бойынша топтарға бөлінетін тесттерді білдіретін диагностикалық құралдар пайдаланылады: жеке және топтық (ұжымдық); вербальды және вербальды емес; сандық және сапалық; сатылы және балама; жалпы және арнайы. Жеке тесттер әрбір тәрбиеленушімен жеке жұмыс істеуге арналған, топтық тесттер бір уақытта бірнеше баланы тестілеуге мүмкіндік береді. Вербальды тесттер балалардың өз пікірлерін талдауға негізделген, вербальды емес тесттер жалпылау мен қорытынды жасау үшін сөйлеуден басқа белгілерді қолданады Сандық тесттер зерттелетін қасиеттің даму дәрежесінің сандық көрсеткіштерін алуға, ал сапалық тесттер оның жан-жақты сипаттамасын беруге мүмкіндік береді. Сатылы тесттер белгілі бір шкаланың көмегімен зерттелетін қасиеттің даму дәрежесін сандармен көрсетуге мүмкіндік береді; балама тек «иә» немесе «жоқ» сияқты екі ерекше тұжырымға мүмкіндік береді. Жалпы тесттер жалпы сипаттағы кез-келген психологиялық қасиетті, мысалы жалпы интеллектті зерттеуге арналған. Арнайы тесттер адамды басқа адамдардан ерекшелейтін белгілі бір қасиетті бағалайды, мысалы вербальды немесе вербальды емес ойлау. «Дайындықты» анықтау және балаларды іріктеу тәжірибесінде диагностикалық критерийлер ретінде тек реакция жылдамдығына көбейтілген ақпарат, білім, операционалдық біліктер қорын сипаттайтын көрсеткіштер кешені болмауы керек. Өз кезегінде әдістер тек қана «ғылымилықты» («оқығандық») ғана бағалап қоймауы тиіс. Мұндай әдістерді қолдану теріс нәтиже береді: ата-аналар мен тәрбиешілерді «белсенді жаттығуға» бағыттайды. Психологиялық-педагогикалық диагностика әдістері зерттеудің нақты міндеттеріне сәйкес келуі керек және ең алдымен жеке дамудың сапалық ерекшелігін саралауға, сонымен қатар дамудағы «тәуекел факторларын» анықтауға, ата-аналардың бақылау мәліметтерін салыстыру кезінде баланың дамуын жан-жақты бағалауға және тапсырмалар жиынтығын орындау кезінде баланың әрекетін талдауға бағытталуы керек. Зерттеулер ата-аналардың қатысуымен де жүргізілуі мүмкін. Зерттеу ерекшелігі – бұл баланың таңдауына, тіпті кездейсоқ әсер етуге болмайтын әдістер (мысалы, танымдық немесе ойын мотивінің үстемдігін анықтау). Басқа жағдайларда, тапсырмаларды орындау кезінде ата-аналардың қатысуы қажет. Бұл балаларға зор сенімділік береді, сонымен қатар ата-аналар балаларының қандай тапсырмаларды орындайтынын жеке көргенде, олар зерттеудің бұрмалануы мен жеткіліксіздігіне күмән келтірмейді. Қажет болған жағдайда ата-аналарға баланы мектепке дайындау үшін үйде қандай ойындар, жаттығулар, іс-шаралар өткізуге болатындығы туралы ұсыныстар беріледі. Психологиялық-педагогикалық диагностикалық әдістердің жиынтығы, мазмұны мен тәртібі 5-6 жастағы балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келуі тиіс. Баламен сабақ өткізу үшін қызықты материалды таңдап қана қоймай, сонымен бірге баланың оны қабылдауға, түсінуге дайын екендігін түсіну маңызды. Зерттеудің табыстылығы көбінесе зерттеушінің әдістемелік тапқырлығына, оның қойылған міндеттерге дәл сәйкес келетін әдістердің жиынтығын таңдау қабілетіне байланысты. Білім беру процесін жақсартуға қызмет ететін диагностика келесі мақсаттарға бағытталуы керек: оқу нәтижелерін дұрыс бағаламаған жағдайда ішкі және сыртқы түзету; оқытудағы олқылықтарды анықтау; оқытудың табысты нәтижелерін растау; оқу процесінің келесі кезеңдерін жоспарлау; оқытудағы жетістіктері үшін көтермелеу және келесі қадамдардың күрделілігін реттеу арқылы ынталандыру; оқу жағдайын жақсарту. Мектепке баратын балалардың ақыл-ой дамуын диагностикалау үшін арнайы психологиялық әдістерді қолдану кәсіби психологтың құзыреті болып табылады. Сонымен қатар, жеке тестілерді оларды жүргізудің күрделілігіне және алынған мәліметтерді түсіндіруге байланысты тек кәсіби біліктілігі жоғары психологтар қолдана алады. Сонымен қатар, тұлғалық тестілерді оларды жүргізудің күрделілігіне және алынған мәліметтерді түсіндіруге байланысты тек жоғары кәсіби психологтар қолдана алады. Педагогтер қарапайым әдістерге негізделген және баланың жетістіктерін тіркейтін педагогикалық диагностиканы жүзеге асыруы керек. Әр түрлі диагностикалық әдістерді қолдана отырып, көптеген әдістермен байланысты жас нормалары шексіз және өзгермейтін болып есептелмейді, барлық уақытта және барлық балалардың даму деңгейін бағалауға жарамды екенін есте ұстаған жөн. Нормалар әрдайым дерлік салыстырмалы және балалардың белгілі бір таңдауларын көрсетеді. Сонымен қатар, қоғам дамыған сайын балалардың зияткерлік, жеке және мінез-құлық дамуының орташа деңгейі өзгереді. Сондықтан, он жылдан астам уақыт бұрын белгіленген нормаларды пайдалану мүмкін емес, өйткені олар әр үш-бес жыл сайын міндетті түрде қайта тексеруді және түзетуді қажет етеді. Мектепалды жасындағы балалардың мектепте оқуға дайындығын зерттеу сапасына қатаң талаптар қойылатын ғылыми тексерілген зерттеу әдістерінің көмегімен өткізіледі. Тек нақты және сенімді әдістерді қолдану керек, өйткені жалған мәліметтер алу және тұжырымдарда қателіктер жіберудің зор қаупі бар. Қолданылатын әдістің сапасы үшін және оның көмегімен сенуге болатын осындай нәтижелерді алу үшін әдісті пайдаланушы жауапты болады. Балаларға диагностикалық тексерулер жүргізуге моральдық-этикалық сипаттағы бірқатар талаптар қойылады: диагностикалық тексеру нәтижелері балаға зиян келтіру үшін ешқандай жағдайда қолданылмауы керек; балалардың диагностикасы балалардың өздері мен олардың ата-аналарының келісімімен жасалып жүргізілуі мүмкін (медициналық немесе құқықтық практика саласындағы ерекше жағдайларды қоспағанда) ; ата-аналар, заң бойынша ата-ана құқығынан айырылғандарды қоспағанда, өз балаларын диагностикалық тексерудің нәтижелерін, сондай-ақ маманның олардың негізінде жасаған қорытындыларын біле алады; диагностикалық тексерудің нәтижелері көптеген басқа факторларды ескерместен және педагогтер мен ата-аналардың пікірін ескерусіз баланың тағдырын анықтауға және оны оқыту мен тәрбиелеу мүмкіндігі туралы қорытынды жасауға негіз бола алмайды; балалардың психодиагностикасы психолог, тәрбиеші және бастауыш сынып мұғалімімен тығыз ынтымақтастықта жүргізілуі тиіс. Топтық тексеру кезінде келесі ережелерді сақтау керек. 1. Егер жұмыс ассистентсіз жүргізілсе, топтағы балалар саны 10-12 адамнан аспауы тиіс. 2. Бір балаға арналған әр үстелде зерттеуге қажетті парақтар мен қарындаштар жиынтығы алдын-ала дайындалуы керек: қызыл, көк, жасыл, сары және қарапайым. 3. Балалар сыныпқа ата-анасыз шақырылады. Жұмыс осылайша жүргізілетіні туралы ата-аналарға алдын-ала ескерту қажет. 4. Жұмыс қысқаша түсіндіруден басталады: «Балалар, парақтар, қарындаштар дайындаңыз. Мен сізге тапсырмаларды рет-ретімен оқимын. Мұқият болыңыз. Бірінші тапсырманы тыңдаңыз». 5. Тапсырмалар қаттырақ, біркелкі және тыныш қарқынмен оқылады. Егер сіз балалар сізді түсінбегенін анық көрсеңіз, тапсырма мәтінін қайталай аласыз, бірақ мәтіннен ауытқуға болмайды. «Өзіңнен» деген сөздерді қосудың қажеті жоқ. 6. Әрбір тапсырманы орындауға орта есеппен 3 минуттан аспайтын уақыт бөлінеді. Келесі тапсырманы оқуға көшу балалардың көпшілігі алдыңғы тапсырманы аяқтаған кезде ғана болуы керек. Егер біреудің тапсырманы орындауға уақыты болмаса, осы баланы барлығымен бірге келесіні бастауға шақырыңыз. 7. Келесі тапсырманы оқуға өту кезінде балаларға бұл туралы ескерту керек: «Біз осы тапсырмамен жұмысты аяқтадық. Келесі тапсырманы тыңдаңыз». жүктеу/скачать 164.14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|