Методические рекомендации по определению уровня готовности к школе нур-Султан 2020 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 164.14 Kb.
|
| 2. МЕКТЕПТЕ ОҚУҒА ДАЙЫНДЫҚ ТҮСІНІГІ
Мектепке бару -бұл баланың өміріндегі маңызды оқиғалардың бірі. Мектепке бару кезінде баланың өмірінде көптеген өзгерістер болады: жаңа таныстар, жаңа қарым-қатынастар, жаңа міндеттер пайда болады. Бұл кезеңге ол жеткілікті түрде дайын болуы тиіс. «Мектепке дайындық» ұғымын қалай анықтауға болады? Қазіргі психологияда әлі күнге дейін «дайындық немесе мектепке баруға дайын болу»деген нақты түсінік жоқ. 6 жасында бала алғаш рет өзін қоғамның мүшесі ретінде, өзінің жеке маңыздылығын сезінеді, өзінің жеке қасиеттерін, қобалжу және кейбір психикалық процестерін біледі. А. Анастази мектепке баруға дайын болу ұғымын «мектеп бағдарламасын игерудің оңтайлы деңгейіне, мінез-құлық сипаттамаларына қажетті біліктерді, білімдерді, қабілеттерді, мотивацияны және басқаларды меңгеру» деп түсіндіреді. Л. И. Божович мектепте оқуға дайындық ақыл-ой жетілуінің белгілі бір деңгейінен, танымдық қызығушылығынан, танымдық әрекетін оқушының әлеуметтік позициясына ерікті түрде реттеуге дайын екенін көрсетеді. Осыған ұқсас көзқарастарды А. И. Запорожец мектепте оқуға дайын болу «баланың жеке тұлғасының өзара байланысты қасиеттерінің толық жүйесі, оның ішінде оның мотивациясының ерекшеліктері, танымдық, талдау-синтетикалық қызметінің даму деңгейі, әрекеттерді ерікті реттеу тетіктерінің қалыптасу дәрежесі және т. б.» деп атай отырып дамытты. Г. А. Орынтаева атап өткендей, өткен жылдар ішінде баланың психикасы айтарлықтай өзгерді. Бала ересек адамға толығымен тәуелді дәрменсіз тіршілік иесінен өзін-өзі бағалайтын, қуану, кінәлі сезіну мен ұялу эмоционалды процестердің кең спектрін бастан кешіретін, қоғамдағы моральдық нормалар мен мінез-құлық ережелерін саналы түрде орындайтын шынайы қызмет субъектісіне айналды. Мектепке дайындық-бұл баланың физикалық, физиологиялық және психикалық қасиеттерінің қалыптасу дәрежесі мектеп жасына дейін мектепке ауыртпалықсыз көшу және оның оқу тапсырмаларын табысты орындауы.Мектепке дайындық оқуға деген ынта, педагогті тыңдау, тапсырмаларды түсіну, зейін қоя білу, орнықтылық, орындай білу қабілеті ретінде көрінеді.Мектепке баруға дайын болу жеке тұлғалық сапаларымен айқындалады.Баланың мектепке дайындығы-мектепке дейінгі ұйымдар мен мектепалды даярлық сыныптарымен қамтамасыз етіледі. Баланың мектепке дайындығын мектепке дейінгі ұйымдар мен мектепалды даярлық сыныптары қамтамасыз етеді. Жалпы «баланың мектепке дайындығы» ұғымы болашақ бірінші сынып оқушысының өмірі мен әрекетінің барлық салаларын қамтиды, кешенді және жан-жақты болып қарастырылады, педагогикалық және психологиялық ұғымдарын бірден бөлу қажет. Мектепке педагогикалық дайындық Педагогикалық дайындық оқу, санау және жазу білігін білдіреді. Алайда, тек осы біліктер мен дағдылардың болуы баланың табысты үйренетіндігінің кепіліболып табылмайды. Мектепке психологиялық дайындық келесі компоненттерді: физиологиялық дайындық танымдық (зияткерлік ) дайындық эмоционалды-ерікті дайындық әлеуметтік дайындық мотивациялық дайындыты қамтиды. Ересек жастағы баланың психикалық дамуының маңызды ерекшелігі-оның мінез-құлықтың моральдық нормалары мен ережелерін меңгеруі, жүйелі оқытудың мақсаттары мен әдістерін игеруге дайындығы болып табылады. Мектеп жасына дейінгі баладағы жаңа өзгерістер (әлеуметтік маңызы бар және бағаланатын әрекетке қажеттілік, мотивтерге бағыну, өзінің мінез-құлқын ересектердің адамгершілік күтулерімен байланыстыру, моральдық нормаларды білу және т. б.) әрекеттің жаңа түріне – оқу әрекетіне дайындайды. Оқу әрекетін табысты орындау үшін баланың қажетті даму деңгейі болуы тиіс, ол баланың мектепке дайындығы ретінде анықталады.Қазіргі психологияда бұл тұжырымдаманың бірыңғай анықтамасы жоқ. Бірқатар шелдік авторлардың еңбектерінде «оқуға дайындық» туралы емес, «мектепте оқуға дайын болу» туралы айтылған Л. И. Божович мектепте оқуға дайындық ақыл-ой белсенділігінің даму деңгейімен, танымдық қызығушылығымен, танымдық әрекетін ерікті түрде реттеуге және оқушының әлеуметтік ұстанымымен анықталады деп атап өтті. Оқуға дайындықтың қандай қырларын бөлуге болатындығы туралы әртүрлі пікірлер бар. Кейде баланың мектепке дайындығының функционалды, педагогикалық және психологиялық аспектілері туралы айтылады. Сонымен қатар, функционалды дайындық дегеніміз ми құрылымдары мен нервтік-психикалық функциялардың жетілу деңгейін оқыту міндеттерін шешу үшін жеткілікті деп түсініледі. Егер баланың функционалды дайындығы төмен болса, онда ол жаттығу кезінде психикалық жүктемелерге байланысты қиындықтарға тап болуы мүмкін. Сонымен қатар, ол ақыл-ойдың, мотивтердің және т.б. дамуының жоғары деңгейіне ие болуы мүмкін, бірақ функционалды жағдайлардың болмауы психиканың осалдығына байланысты оқытуды тәуекелді етеді. Мектепке педагогикалық дайындық дегеніміз-мектепте оқуға қажетті арнайы білім, біліктер мен мен дағдылардың меңгеру деңгейі (тікелей және кері санау дағдылары, қарапайым математикалық операцияларды орындау, баспа әріптерін тану, әріптерді көшіру, мазмұнын айту, өлең оқу және т.б.). Мектепте оқуға психологиялық дайындық жалпы дайындықтың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады және оның бірқатар психологиялық сипаттамаларының даму деңгейін көрсетеді. Сонымен, Д.Б.Эльконин дайындықтың маңызды көрсеткіші әлеуметтік қатынастарды меңгеру деңгейі деп жобалайды. Психологиялық дайындықтың қолданыстағы анықтамалары көптеген параметрлерге сәйкес келеді. И.Ю.Кулагина мен В. Н. Колюцкийдің пікірінше, «мектепке психологиялық дайындық – бұл мотивациялық, зияткерлік және еркіндік салаларын дамытудың жоғары деңгейін қамтитын күрделі білім". Мектепке бару кезінде баланың дамыған оқу мотивациясы болуы керек. Мектепте оқу басталғанда ол жақсы эмоционалды тұрақтылыққа, эмоционалды саланың белгілі бір даму деңгейі қол жеткізуі тиіс. Осылайша, мектепке дайындық тұжырымдамасы күрделі және тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік - психологиялық дайындықты қамтиды. Дайындықтың барлық осы үш компоненті болған жағдайда ғана баланың мектепке дайын екендігі туралы айтуға болады. жүктеу/скачать 164.14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|