Мөлшер категориясының тарихи парадигмасы
жүктеу/скачать 5.92 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Модельдер (ай) ø +артуқы, анта /йа/ қғару, қа + тег (3) ол андан ісре, қырқ иылқа тегін, андан баса, соңда кел (4) андин кейин, андин нича, андин соң, аууалин уа ахрин, дин+соң (қырық йылдиң соң, нича замандин соң, үч күндин соң), ға+ча (сурғача, қийаматғача, тақийаматғача), дин+кейин (йылдин кейин, йети мың йылдин кейин, нича махалғача, ол уақытдин та бу уақытғача, 40 күндан соңра, 40 күндә дірә, аз күндан соңра, мундан соңра, қыйаматқа текин, миң йыл ичра, таңқа текин, айча артуқ, нічәгә тегрү, анчақа тәгі, қыйаматқа тегі (25) 1) сан есім + (уақыт, мезгіл атаулары) + (-дай/-дей, -тай/-тей) + уақыт (мерзім): бір жылдай уақыт, екі-үш ғасырдай уақыт, жарты жылдай мерзім т.б. 2) сан есім + (уақыт мезгіл атаулары) + шамасында + уақыт (мерзім): бір жыл шамасында уақыт т.б. 3) сан есім + (уақыт атаулары+(-ға/-ге))+ жуық уақыт: бір жылға жуық уақыт т.б. 4) (уақыт, мезгіл атаулары+ға)+шейін (дейін, салым, таман,): биылға дейін, жазға дейін, түске дейін (шейін), қазірге дейін (шейін), осыған дейін (шейін), көпке дейін (шейін), талайға дейін (шейін), біразға дейін (шейін), күзге салым, жазға таман т.б. 5) (сілтеу есімдігі+ған) + шейін: бұған дейін, осыған дейін, соған дейін, т.б. 6) -нан+бері: бұрыннан бері, ежелден бері, баяғыдан бері т.б. 7) (-дан)+(-ға)+шейін: былтырдан биылға шейін, азаннан кешке шейін т.б. 8) дан+ бұрын (соң, кейін, бері): ) бір ғасыр бұрын, бір ғасырдан кейін т.б. 9) (мезгіл үстеу+шығыс септік)+бері (бастап, кейін, соң): бұрыннан бері, баяғыдан бері, талайдан бері, өткеннен бері, ежелден бері т.б. (12 тәсіл) 44 Құрылымдар (конструкция) екі йүз йыл, еліг йыл (2) бір көш күдзгіл (1) елик уақыт намаз, йетмиш мың йылдық йол, қырық йыл, тоқуз йүз алтмыш йыл ’умур, үч кеча уа күндүзлик йол, үч са’ат, йүз алтмыш йыл, бір саʻаттег (8) 1) есептік сан есім + (уақыт, мезгіл атаулары): бір ғасыр, екі жыл; 2) болжалдық сан есім + (уақыт, мезгіл атаулары) бір-екі ғасыр, екі-үш жыл; 3) бөлшектік сан есім + (уақыт, мезгіл атаулары) + уақыт немесе мезгіл: жарты жыл уақыт; ширек ғасыр уақыт, сүт пісірім уақыт, шай қайнатым уақыт, бие сауым уақыт, ет асым уақыт т.б. (4) 15 36 30 155 17 215 450 |