Н. Е. Дабылтаева инвестицияны
Шетел капиталын тартуды жетілдіру жолдары
жүктеу/скачать 0.82 Mb. Pdf көрінісі
|
| 11.2. Шетел капиталын тартуды жетілдіру жолдары
Инвестицияны қаржыландыру көздері туралы мәселені қарастырған кезде және оған шетел инвестициясын тартуда, әрбір нақты жағдайда инвестициялық жобаға бәсекелік қабілеттік өнім шығаруды қамтамасыз ететін техникамен технологияларды қарастырып, қаржы салуды қажет етеді. Осы аспектте шетел инвестициясының айтарлықтай қызығушылығы оның соңғы нәтижесі болып табылады. Оларды ақылмен пайдалана отырып,салыстырмалы қысқа-мерзімде, қазіргі заманғы жоғары өнімділіктегі өндірісті алуға болады. Шетел капиталын тартуды жетілдіру де алдымен елдегі жүргізіліп отырған инвестициялық саясат пен жайлы инвестициялық климат өздерінің позитивтік әсерлерін тигізеді. Осымен бірге шетел капиталын ел экономикасына тартуда басқада (стратегиялық, тактикалық, техника-экономикалық) әдістемелер де жүзеге асырылады. Мысалы,шетел инвестициясын белсенді тартуды конценсиялық және компенсациялық келісімдер,лицензияны импорттау,венчурлық капитал және өзара пайдалылық жағдайымен алыс-жақын шетелдермен инвестициялық ауқымда бірлесіп жұмыс істеуді дамыту жолдарымен жүзеге асыруға болады. Бұлардың әрқайсысын жекелеп қарастырайық. Концессия дегеніміз не? Концессия – бұл мемлекеттің ұлттық экономиканы тұрақтандыру мен дамыту және табиғи байлықтарды игеру мақсатымен жекеше кәсіпқойларға,шетелдік заңды және жеке тұлғаларға өндіріс орындарын, жер телімдерін пайдалы қазбаларды өндіру мен әртүрлі нысандар құрылысын жүргізу құқығымен белгілі бір мезгілде пайдалануға беру туралы келісім-шарт болып табылады,содан соң осы келісім-шарт негізінде кәсіпорын құру құқығы беріледі. Бұл концессияда концессионарға жүктелінген жал ақыны есептеу тәртібі немесе мөлшері (концессионер – концессияны алған субъект), қоршаған ортаны сақтау және керек болған жағдайда қалпына келтіру міндеттері, жұмысшыларды жалдау тәртібі және басқада шарттар (мысалы,оның ішінде, несиелендірушілер мен басқа субъектілердің бұрынғы қарыздарын жою,еңбек ақы бойынша қарыздарды төлеу, т.б.) міндетті түрде қарастырулары тиісті. Қазақстан жағдайында концессиялық келісімінің нақты нысандары: түрлі табиғи ресурстар (мұнай, газ, алтын, түсті металдар өндіру орындары және т.б.) мелекеттік меншік формасындағы нысандар бойынша жекеленген шаруашылық қызмет түрлері болып табылады Концессиялық келісіммен қатар шетел капиталын тартудың бір формасы компенсациялық келісім болып табылады. Ол несиелер мен қызметтерді белгіленген жағдаймен және белгіленген мерзімде орнын толтырудағы сыртқы операциялық форма. Бұл жерде шетелдік несиелеушілер (банктер) белгіленген 74 кәсіпорынның дамуына мақсатты несиелер бөледі және бұл несиелер өнімді жеткізіп бергеннен кейін оны берушілерге қайтаруға тиісті. (Қазақстан жағдайында, мысалы, мұнай, мыс, цинк, т.б. жеткізіп берушілер) Компенсациялық келісім жағдайы бойынша шетелдік партнер өнеркәсіптік-өндірістік және басқада тағайындылықтағы түрлі нысандар құрылысын жүргізу үшін инвестициялық несие бере алады және осы несие есебінен жабдықтар,машиналар мен басқадай техникаларды жеткізіп беруі мүмкін (бұл байлаулы несие) болып табылады. Одан кейін осы нысанды пайдалануға енгізген соң партнер (несиелеуші) осы нысанда өндірілген өнімнің бір бөлігін сатып алады, бұл жерде сатып алу көлеміне берілген несие сомасы мен оның пайыздық ставкасын толықтай жабуын қамтамасыз етуі керек. Шетел капиталын тартудың тағы бір жолы лицензияны импорттау, оның көмегімен нарығы дамыған елдердің ең жақсы үлгілерін пайдалануға болады. Лицензияны импорттау – бұл патентпен қозғалған жаңалықты ойлап табады. Сол сияқты технологияларды, техникалық білімдерді, тәжірибиелерді, өндіріс құпияларын және т.б. пайдалану үшін шетелдік серіктестердің келісімін алу болып табылады. Мұндай лицензия, әлбетте оған сәйкес сыйақыға беріледі. Лицензияны беруші тұлға-лицензиар деп аталады, ал оны алушы тұлғаны- лицензиат дейді. Лицензиялық нәрсені (затты) беру лицензиялық келісім- шартпен қалыптастырылады. Бұндай келісім екі жаққа да тиімді, өйткені лицензиарға ғылыми-техникалық жұмыстарды жүргізуге,айтарлықтай қосымша шығындарсыз табыс әкеледі. Атқарылған ғылыми-техникалық жұмыстар, тек қана үйлесімді түрде жергілікті жағдайға «байлануы» қажет. Басқа жағынан алғанның өзінде, лицензиатқа өз күшіне сәйкес жұмыстарды атқарғанда да лицензия сатып алу анағұрлым арзанға түседі. Лицензия үш түрге бөлінеді : 1)жай-қарапайым; 2)ерекше және; 3)толық- толықтай. жүктеу/скачать 0.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|