Нормативтік сілтемелер Анықтамалар
«Әсем» түскиізін әзірлеу технологиясы
жүктеу/скачать 0.79 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.«Әсем» түскиізін әзірлеу технологиясы
2.1 Қазақ халқының жүннен бұйымдар жасау өнеріне шолу. Ғылым мен білім әлі өркен жая қоймаған қазақ жерінде сонау XVIII- XIXғасырларда-ақ қол өнері ұлттық дәстүр ала бастағаны халқымыздың өнер тарихынан аян-ашық түсті айшықты текеметтер, қара ала сырмақтар, қызылды, жасыл түскиіздер, алқызыл гүлдері құлпырған түкті кілемдер, «қошқармүйіз», «самаурынша», «құстаңдай», «жапырақша» өрнекті терме алашалар мен тоқылған сандық қап, асадал, аяққап, кесеқап немесе шекпен,шапан сияқты киім-кешектер о баста тұрмысқа қажеттіліктен туған. Айталық, жүнене иірілген жіп жылу ұстағыштығымен, күннің көзін өткізбейтіндігімен, бояу алғыштығыменжоғары бағаланған. Жүнен тоқылған киім қыртыстанбайды, әрі жеңіл келеді. Сондай-ақ киіз үйдің жабдықтары, ішкі әшкейлер түгелдейдерлік жүнен жасалған Ел ішінде әр істің қас шебері болған. Аты шыққан қолөнер шеберлері, кілемшелер және киіз басушылар, текеметке түрлі ою оятындар өз өнерлерін ұрпақтан-ұрпаққа мирас қалдырыпотырған. Сөйтіп өнердің осынау бір мәнгі өшпейтін түрі тұрмысымызда күні бүгінге дейін өз орнын алып келеді. Жасыратыны жоқ, жеңіл өнер кәсібіміздің өркендеп дамыған қазіргідегідей кезеңінің өзінде қолөнерінің туындыларына деген сұраныс артпаса кеміген жоқ. Фабрикалық кілем, алаша, синтетикалық төсеніш түрлерін кеңінен қолдана отырып, жұрткиіз, текемет, сырмақ, алашаны да аластатқан емес. Жиектелген, көздің жауын алатын әсемдей жеңіл сырмақ оюлы текемет, түскиіз, түкті де тақыр кілемдер, сан өрнекті алашалар әлі күнге тұрмыс сәні. Өзінің талай тайпалар өнеріне құралған, ата-бабаларының ғасырлар бойындағы дәстүрлерін бойына жиған қазақа халқы өз талғамына, өз талабына сай күнбе-күнгі тұрмыста қажет бұйымдарды өндіруді өрістеткен. Бұл алғашқы кезде рудың, елдің, үй ішінің керегіне, кейінірек сауда алмасу қажетіне өндірілетін болған. Көшпелі және жартылай көшпелі тұрмыс жағдайында, негізінде мал шаруашылығы өнімдері өңдеумен байланысты өнердің маңызы зор болды. Мысалы, әйелдер қой жүнінен жіп иірген; ол жіптен өрмек тоқып шекпен, шалбар сияқты сырт киімдер, қапшық, қоржын, киіз үйдің түрлі бауларын дайындаған. Қой жүнінен үйге жабатын түрлі-түрлі киіз басылды; киізді оюлап жақсы текемет басатын болды, бас киім, аяқ киім сияқты кейбір киімдер, тоқым сияқты дайындалды. Осы аталған қолөнердің бір қатары өте көп еңбек етуді қажет етеді. Бертін келе азамат қоғамы дамыған сайын, қолөнердің бірнешеуі жаңа әдіс тауып, жаңа ие болды, кейбірулері тұрмыс қажетіне жарамсыз болғандықтан, тіпті қолданылмады. Бұл айтылғандардан қолөнер халық тұрмысында ежелгі маңызын жойды, ендігі жерде онымен шұғылданудың керегі жоқ деген ұғым әсте тумайды. Қайта халық қолөнерінің бай мұраларын жинап, сұраптай отырып, заманымызға лайықты сапа, түр беру әдісімен оларды ілгері дамыта беру керек. 25 Қазақтың халық шеберлерінің тағы қатты көңіл бөліп, сәндеп безендірген бұйымдарының бірі түскиіз. Түскиізді де киіз үстіне ақ, қара, қызыл шұғадан өрнектеп дайындаған. Оның көлемі көп жағдайда тікбұрышты болып. Керегеге тұтастай тұтуға жетерлік болған. Түскиіз киіз үйдің жасауы ретінде сән берер жиһаз болғанымен, керегенден суық ұрмас үшін жылулық қасиеті қатты ескерілген. Сондықтан да оны да қалың киізден жасап үстінен әдімлеп, көркемдеп, мәнерлеп өрнек түсірген. Жүн сақтайтын бөлменің есік, терезесін ашып, міндетті түрде желдетіп тұру керек Жүнді ашық күн астында сақтауғ болмайды. Жүнді өңдеу Жүн таза қырқылып, рет-ретімен дұрыс сұрыпталуы керек. Қой қырқатын жердің талапқа сай болып, жүнге қоқым араласпауы, қой терісінің қырқындысы болмауы, маусымдық қырқым дер кезінде өткізілуі тиіс. Қой малдың жүні уақытында біркелкі көтеріліп, қырқуға ыңғайлы келеді. Арық малдың жүні керісінше, сабалақтанып өскен жүндері жетілмей жабағы көтерілмей қалады. Жүн сапасы алдымен күтіміне байланысты. Малдың күтімі талапқа сай болмаса, одан сапалы өнім күту мүмкін емесҒалымдадардың айтуынша, жүн сапасы оның табиғи түсі, жылтырлығы. Ал, керісінше, өнім сапасына нұқсан келтіретін жайт – сапасы әр түрлі жүннің араласып кетуі. Кейде осындай себептермен жүнді амалсыздан бояуға мәжбүр болады. Қазіргі кезде киіз бұйымдары нағыз қауырт өркендеу үстінде. Бұл икемді және пластикалық қасиеті бар материал іс жүзінде бүкіл әлемге танымал. Қазіргі шеберлер бұйым жасауда өте кең ауқымда киізді пайдаланады. Дәстүрлі өнеріміздің күнделікті тұрмыста қолданылатын саласымен қатар, жоғарғы деңгейдегі шығармашылық киіз картиналары өз дәрежесінде бағаланып,көпшіліктің сұранысына ие болатындығын Венгриядағы симпозиум дәлелдегендейКиіз келешектің өнері деген сөз жиі айтылады. Бүкіл дүние жүзі халқы қазақ қолөнеріне қызығып жатса,неге бізге өз ата кәсібімізді үйренбеске. Халықтың мәдени дәрежесі өскен сайын қолөнері де дамып отырады. Ата кәсіпті қайта дамыту,ата мұраны қалыптастыру, мәдени дамуымызға үлес қосу деп білеміз. Қазіргі заманғы әр түрлі технологиларды пайдалана отырып, сан түрлі фактуралар мен жүндерді, мата,мақта,тоқыма заттарды үйлестіре отырып, нағыз өнер жауқарларын жасап жүр. Киімге арналған киіз бижутерия мен аксесуарларды да кездестіруге болады. Олардың ішінде моншақ, сәнді түйме, шаш қыстырғыш, білезіктер, белдіктер мен сөмкелер,әмияндар мен ұялы телефондарға арналған қаптамалар, косметика қалталары мен құжаттар үшін мұқабалар. Қазіргі заманғы технологиялар киізді жылдың кез келген уағында, шағын орында және азғана шығын шығарып жасауға мүмкіндік береді. Киіз бұйымдарын дайындау тіпті балалардың да қолынан келеді,тек оған белгілі бір машық пен төзім керек. Киіз жасаудың дымқыл және құрғақ әдістері деп аталатын жолдарының бірнеше техникалық тәсілі барБірінші әдіс, сулап басу,атынан көрініп тұрғандай ,суды және киіз үдерісін жылдамдататын құралдарды қажет етеді. 26 «Өнер түрі елде мол, өнім сыры жерде мол» дегендей, өнер түрлері халықпен жасай береді. Қазіргі кезде де халық қолөнерінің бай мұраларына жаңаша түр, сипат беріп оларды жасаудың технологиялық әдістерін жетілдіріп, ел арасына таратып жүрген шеберлер көп. Киізден бұйымдар жасаудың өсіп келе жатқан жасөспірімге бере тәлім- тәрбиесі, пайдасы өте мол, сонымен қатар эстетикалық тәрбие бере отырып қолөнер шығармашылықтарын дамытады. Алтын көпірдей байланысты жалғау басты парызым деп түсініп, қолөнер саласын одан әрі дамыту болашақтағы міндетті ісімнің бірі деп ұғамын. жүктеу/скачать 0.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|