О каугабай p65
ЕЖЕЛГI ТЉРКIЛЕРДIЃ ХАНЫ ДIНМЏХАМЕД ПЕН
жүктеу/скачать 0.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| ЕЖЕЛГI ТЉРКIЛЕРДIЃ ХАНЫ ДIНМЏХАМЕД ПЕН
ДИМЕКЕЃНIЃ ЏЋСАСТЫЅЫ Бiрде Димекеѓнiѓ 90 жылдыћ мерейтойына байланы- сты ашылѕан мџражайда осындаѕы бiр ћызметкерден Аты- рау жаћта џлына Дiнмџхамед деп ат ћойѕан бiр адамныѓ баласы «пайѕамбар атты» к#тере алмай ауырѕаны ж#нiнде естiдiм. Дiнмџхамед деген сирек есiмде екiнiѓ бiрi сезе бермейтiн бiр тылсым рух бар сияћты. Сондыћтан Диме- кеѓ Дiнмџхамед деген киелi есiмдi ќдейi дабыратпай, жќй есiм «Димашпен» жљрудi ж#н к#рген. Бiр ерекше нќрсе – ћџдайсыз Кеѓес империясыныѓ «хатшы-патшалар» порт- рет тiзiмiнде (Саяси бюро мљшелерi) Дiнмџхамед аты сол ћалпында тџрды. Саяси бюро мљшелерiнiѓ суретiн к#рiп, аты-ж#ндерiн оћыѕанда, #зiм Дiнмџхамед деген айрыћша есiмге таѓданушы едiм. Димаш деген ол кiсiнiѓ жќй жана- ма аты екен. Џлы Шыѓѕыстыѓ џрпаѕы, Шыѕыс ќдебиетi мен тари- хыныѓ асћан бiлгiрi атаћты Ќбiлѕазы бањадљрдiѓ ќлемге ќйгiлi «Тљрiк шежiресiнде» Дiнмџхамед хан ж#нiнде к#п айтылады. Ћызылбастармен соѕысып, Мазандаран, Мерв арасында жортып, Иран шахы Тањмасыбты тќубесiне келтiрген Дiнмџхамед Мервте патшалыћ ћџрады. Дiнмџхамедтiѓ бойындаѕы ћасиеттердi Ќбiлѕазы бы- лай суреттейдi: «Дiнмџхамед хан Мервке барып, патша болды. ;зi жауѕа батыр, жомарт, дљние жинамайтын едi, н#керге мейiрбан, кiшiпейiл, баѕзы уаћыттардаѕы дуана- ларѕа џћсар едi, оныѓ ћылѕан iстерiн #з к#зiмен к#рмей, естiген кiсi нанбас едi». Ежелгi осы тљркi патшасы 320 Дiнмџхамедтiѓ бойындаѕы асыл ћасиеттердiѓ кейiнгi оны- мен аттас «патша» Димекеѓе ћалай айнымай дарыѕанына ћайран ћаласыз. Димекеѓнiѓ дљние жинамаѕаны, ћоластын- даѕыларѕа мейiрiмдi, дќруiштей таћуа-таза болѕаны к#зiнiѓ тiрiсiнде-аћ аѓызѕа айналѕан. Мыѓ жыл бџрын #ткен бiр патшаныѓ бойындаѕы џлы ћасиеттiѓ кейiнгi бiр патшаѕа айнымай ћонѕанын «аруаћ тылсымы» деп џћћан ж#н бо- лар. Таѕы бiр таѓћалдыратын «тарихи ћџбылыс» – баѕзы тљркi ханы Дiнмџхамед парсы шахы Тањмасыбпен сол за- манныѓ жаѕдайларына байланысты келiсiм-шарт жасасса, Димекеѓ (кейiнгi Дiнмџхамед) 1972 жылы Ћазаћстанѕа кел- ген Иран шахы Ризе Пехлевимен екi мемлекет арасындаѕы достыћ ћатынас ж#нiнде сџхбаттасады. Бџрынѕы Дiнмџхамедтiѓ ћџрметiне шах Тањмасыб Абиџрдты деген ћалада той жасаса, кейiнгi Дiнмџхамед Иран шахы Пех- левиге Алматыда ћонаћасы бередi. Бiрiншi Дiнмџхамед Иранѕа жаугершiлiк заманныѓ жаѕдайына байланысты келсе, екiншi осы аттас кiсi ќлемде тыныштыћ болса екен деп барады. Ежелгi тљрiк-ћазаћ ханы Дiнмџхамед жорыћтан келе жатћанда ел бар жерге жаћындаѕанда «менi туыстарым танысын» деп ќн салады екен. ;ткен патшаныѓ бџл #нерi ж#нiнде: «К#рдiшке келгенде, ол елде сџлтанныѓ ћазаћ- тарыныѓ бес-алтауы бар едi, сџлтанныѓ даусын танып, ћасына келдi» деп жазады Ќбiлѕазы атамыз. Ал Димекеѓнiѓ ретi келгенде топћа ћосылып, ћоѓыр дауысымен ќн сала- тынын ћасында жљрген ћаламгер кiтабында айтып кетедi. Димекеѓнiѓ «Едiл мен Жайыћ» ќнiн елтiп тыѓдаѕаны бiр хикая. Дiнмџхамед ханмен бџл кiсiнiѓ жан дљниесiндегi џћсастыћтар ерекше ћызыћ. Баѕзы заманныѓ патшасы к#бiне сыртта, #зге елде жљредi, Димекеѓ де шетелдiк iссапарда к#п болады. Ежелгi Љндi iлiм-танымы #лген кiсiнiѓ рухы ай #тiп, жыл #тiп не- месе араѕа ѕасыр салып #мiрге келетiн келесi адамѕа ћона- тыны ж#нiнде айтады. Ћазiр баспас#зде адамныѓ дљниеге келуiнiѓ небiр ѕажайып, тылсым сырлары дќлелденiп жа- зылып жљр ѕой. Ислам iлiмдерiнде, ќрине, бџлай емес, де- генмен ежелгi тљркi ханы Дiнмџхамед пен кеѓес дќуiрiндегi тљбi тљркi елаѕасы Дiнмџхамедтiѓ арасындаѕы рухтыѓ џћса- стыѕы ћайран ћалдырады. Соѓында Димекеѓнiѓ iнiсi Асћ- ар Ћонаевтыѓ џлы Дидардыѓ баласына Дiнмџхамед деп ат ћойылуы «рух ауысуын» сездiрiп тџрѕандай. |