Қолданбалы экология
Bryophyta бөлімі - мүктер
жүктеу/скачать 0.65 Mb. Pdf көрінісі
|
| Bryophyta бөлімі - мүктер. Қазба жұмысы кезінде 3 млрд жыл бұрын
тіршілік еткен көк-жасыл балдырлар табылған. Ал эукариоттық организмдер небары 1 млрд жылдан астам уақыт тіршілік етіп келеді. Құрлыққа бейімделген алғашқы организмдер, яғни қарапайым организмдер 420 млн жыл бұрын ғана пайда болған. Bryophyta бөлімі жердегі өсімдіктердің ішіндегі ең қарапайым түрі. 4.2 – кесте. Bryophyta негізгі белгілері жəне оның жүйесі. Bryophyta бөлімі Жалпы белгілері Гаметафитті ұрпақ басым болып келетін ұрпақ кезектілігі. Сым тəріздес ұлпасы болмайды Денесі таллом түрінде немесе аздаған жай «жапырақтары» мен «бұтақтары» бар. Нақты тамыры, бұтақтары, жапырақтары жоқ. Көлеңке, дымқыл жерлерде кездеседі. Hepaticae или Hepaticopsida класы (мүктер) Musci или Bryopsida класы (жапырақты мүктер) Гаметофит формасы талломдыдан (өте сирек) «жапырақтыға» дейін бұтақтары бар (түрлердің көбінде); ауыспалы формалары бар. Гаметофит «жапырақты», бұтақтары бар; «Жапырақтары» тығыз спираль түрінде орналасқан 30 «Жапырақтары» бұтақтың бойында үш қатармен орналасқан. Ризоидтары бір клеткалы Спораларын шашу үшін спорофит ора- масы төртке ашылады; спораларды шашуға арнайы элатерлері (пружинка) көмектеседі. Ризоидтары көп клеткалы. Спораларын шашу үшін спорофит орамасында күрделі механизм жүрді; ол құрғақ ауа райын қажет етеді; бұл механизмнің жұмыс істеуі үшін перистом тістері мен түтіктері көмектеседі; элатерлері жоқ. Мысалы: Pellia - талломды мүк Marchantia -талломды мүк Lophocolea - жапырақсыз мүк; əдетте шіріген ағаштарда кездеседі Мысалы: Funaria Mnium – қарапайым орман мүгі, сыртқы пішіні Funaria Sphagnum ұқсайды – торфтық балшық мүгі; дымқыл ащы ортада троф қабатын түзеді. 4.3 - кесте. Pteridophyta негізгі белгілері жəне оның жүйесі. Pteridophyta (папоротник тəріздес) бөлімі Жалпы белгілері Спорофитті ұрпақ басым болып келеді. Гаметофит ұсақ қоқымға дейін редуцирленген. Спорофиттің нағыз тамыры, бұтақтары, жапырақтары бар. Ұлпалары сым тəріздес. Lycopsida (плаун) класы - плаундар Класс Sphenopsida Класс Pteropsida - папоротник- тер Жапырақтары үлкен емес (микрофилдер), бұтақ айналасында спи- ралданып орналасқан. Спорангиялары түзу споралы жəне əр түрлі споралы пішінде. Жапырақтары үлкен емес (микрофилдер) Түзу споралы Спорангиялары айқын көрінеді. Жапырақтары салыстырмалы түрде ірі (макрофилдер), бұтақ айналасында спиралда- нып орналасқан. Вайя деп аталады. Түзу споралы Спорангиялары бұталанып жинақталған (сорустар) Мысалы: Selaginella-əр түрлі спо- ралы плаун Lycopodium – түзу спо- ралы плаун Мысалы: Equisetum (бүгінгі күнге дейін сақталған жалғыз түрі) Мысалы: Dryopteris filix-mas (еркек па- поротник) Pteridium (папорот- ник) 4.4 - кесте. Spermatophyta негізгі белгілері жəне оның жүйесі. 31 Spermatophyta (тұқымдас өсімдіктер) бөлімі Жалпы белгілері Əр түрлі споралы Ұрықталған қапшық (мегаспора) бүтіндей жабық тұрады (мегаспорангиялар); Спорофит басым; Жыныстық көбею үшін су қажет емес Сымдалған ұлпалар құрылымы бойынша тамырында, бұтақтарында жəне жапырақтары мен сабағында күрделі болып келген. Gymnospermae класы (қылқан жапырақтылар, саголар) Angiospermae класы (гүлді өсімдіктер) «Жалаң» тұқымдастар Əдетте торсықша түзеді, мұнда споран- гиялар мен споралар түзіледі. Жеміс түзілмейді Ксилемада тамыр болмайды, трахеидтер ғана болады, флоэмада клетка болмай- ды, тек альбуминді клеткалар болады. Ұрықтары көрінбей тығылған. Спорангиялар мен спора дамитын гүл түзеді. Ұрықтанғаннан кейін жеміс пайда болады. Ксилемасы тамырлардан тұрады; флоэмада клеткалар болады. Бұл бөлімге екі негізгі класс - Hepaticae жəне Musci (мүктер) жатады. Мүктəріздестер салыстырмалы түрде құрлықта тіршілік етуге онша бейімделмеген, сондықтан олар негізінен шикі, көлеңкелі орындарды мекендейді (4.2-кесте). жүктеу/скачать 0.65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|