Хор музыкасын дамытудағы Қазақстан композиторларының еңбегі. Кәсіби қазақ хорының тууы мен қалыптасуы

Қазақ халқының музыкалық фольклоры өте бай және көркем. Қазақ халық әндерінің мазмұны, тарихы кеңінен көрсетілген. Октябрь Революциясына дейін Қазақстанда музыкалық жазу сауаттылығы болмағандықтан ауызша сақталды.

Көпдауысты хор тек Ұлы Октябрь революциясынан кейін ғана қолға алынды.

1924 – 25 жылдар Петропавл қаласына білім беру бөлімі И. В. Коцыкты Пед. Техникумға және қазақ, орыс хорларының жетекшілігіне шақырып алды. Композитор И. В. Коцыктың арқасында хор көпшілікке танымал болып өз жеке концерттерін ұйымдастырды.

1928 жылы театр Алматыға көшіп келіп сол ұжымнан алғашқы хор құрылды.

1933 жылдан бастап театрда Д. Коцык басқарған музыкалық студия жұмыс жасады.

1932 жылы қазақ радиокомитеті болсын З. Ф. Писаренко жетекшілігімен әйелдер хоры дүниеге келді. Бұл әйелдер хорының көркемдік жетекшісі Б. Г. Ерзакович болды. Ол алғашқы рет 2 дауысты халық әндерін өңдеп хорға арнап жазады.

1935 жылы Радиокомитет жанындағы әйелдер хорын Л. Хамиди басқарады. Бұл кезде ерлер тобы жинақталған болатын. Қазақ Радиокомитет хоры қазақ музыкасын насихаттаушылардың бірі болды.

1933 жылы Қарағанды радиокомитеті Б. А. Орлов жетекшілігімен қазақ хоры құрылды. Бұнда музыка теориясы, сольфеджио, дауыс қою пәндері өтілді. Қарағанды радиокомитеті жанындағы хор біртіндеп қазақ әндері ғана емес орыс, шетел классикаларымен өз репертуарына енгізі білді. 1934 жылы Республика үкіметінің шешімімен Қазақ Мемелекеттік филармониясы құрылды, жетекшісі болып А. Жұбанов бекітілді. А. Жұбановтың айтуынша алғаш 16 адамнан тұратын кәсіби хордың жинақталуы Д. Мацуцин жетекшілігімен 1937 жылы бұл хор Қазақ Мемлекеттік хорына қосылды, оның жетекшісі болып Мәскеу консерваториясының түлегі Б. В. Лебедев бекітілді. Хордың негізгі репертуары қазақ халық әндері мен қазақстан композиторларының шығармалары болды.

Қазақ мемлекеттік капелласы Қазақстан мен Қырғызстанда өз өнерлерін көрсетті. Қазақстанның алдыңғы қатарлы композиторлары А. Жұбанов, Е. Брусиловский, Л. Хамиди, Д. Мацуцин, М. Төлебаев, Б. Ерзакович бұл капелламен тығыз шығармашылық байланыста болады. Соның нәтижесінде 4 дауысқа арналып жазылған шығармалар өмірге келеді. 1954 жылы капелланың жетекшілігіне Б. Виноградоваға бекітіледі.

Қазақ мемелекеттік капелласының кәсіби өсуіне қазақ ССРнің халық артисі А. В. Молодов көп еңбек етті. 20 жыл бойы капелланың дирижері болып Қаз.ССРнің еңбек сіңірген өнер қайраткері Г. А. Ахметова болды. Қазіргі уақытта капелла жетекшісі Б. Демеуов. Қазақстан хор өнерінің дамуын айтқанда кәсіби музыкалық білім туралы айтпасқа болмас. Ұлы Октябрь революциясына дейін Қазақсатанда бірде-бір музыкалық білім ордасы болған емес. Тек 1934 жылы ғана республикада 2 музыкалық училище, 2 музыкалық жетіжылдық мектеп болды.

Ал 1936 жылдан бастап музыкалық білім орындары көбейе бастады. 1944 жылы Алматыда 50 студенті бар, 5 кафедрадан құралған Құрманғазы атындағы консерваториясы құрылды. Хор дирижерларын дайындау мақсатын консерваторияда хор дирижерларының кафедрасы ашылады. 1967 жылдан кафедра меңгерушісі болып доцент В. М. Ляшко болып тағайындалады.

1998 жылы Астанада 3 сатылы білім беру жүйесі Қазақ Ұлттық Музыка Академиясы ашылды.

Хор мәдениеті халықтың рухани әлемінің дамып оянуына септігін тигізді. Бұл біріншіден хор жетекшілеріне оллардың кәсіби шеберлігіне мәдениеттілігіне, ұжымды дұрыс басқаруына үлкен сын болып табылады.

1. 
   Кирие – құдайым рақым ет;
   
2. 
   Глория - құдайым жақсылық ет;
   
3. 
   Кредо - бір құдайға сенемін;
   
4. 
   Санктус - қасиетті құдай Саваоф;
   
5. 
   Агнус Дей - Агнус құдайы – рақым ет бізге бейбіт өмір бер.
   

2 Асафьев Б. А. Хоровая литература – Русская музыка XIX и начала XX. – Ленинград, 1968. – Б.10 – 25

3 Аравин И. В., Ерзакович Б. Г. Қазақстанның музыка мәдениеті – Алматы, 1957. – Б. 4 – 68

4 Джердималиева Р. Р., Момбек А. А., Ахметова З. Р. Музыкальное образование в Казахстане. – Алматы, 2006. – Б. 12 – 46

5 Дукенбай Н. С. Музыка тәрбиесі әдістемесі және оның теориялық негізі. – Павлодар, 2003. – Б.3 – 63

6 Дүйсембінова Қ. Музыкалық білім беру педагогикасы. – Талдықорған, 2006. – Б. 86 – 164

7 Қыдырбаева К. Хор әдебиеті. – Алматы, 2003. – Б.13–92

8 Жакеев Б. К. Хор үйірмесімен жұмыс. – Алматы, 1988. – Б.12 – 46

1 Шетелдегі хормен ән айту өнері…………………………….....4

1.1 Ертедегі және орта ғасырдағы хор өнері ………………….....4

1.2 Қайта өрлеу дәуіріндегі ән айту өнері……………………......5

1.3 XVII – XVIII – XX ғасырдағы хор өнері…..............................7

2 Ресейдегі хор мәдениетінің дамуы ……………………….....12

2.1 XVII ғасыр…………………………………………………… 12

2.2 Россиядағы хор орындаушылық өнері және

кәсіби хор өнерінің қалыптасуы..............................................13

2.3 Орыс халқының хор музыкасы…………………………........15

2.4 Хорға өңделіп жазылған халық әндері ………………….......15

2.5 Орыстың опералық хор әдебиеті………………………….....18

2.6 Ресейдегі XX ғасырдағы хор мәдениеті………………..........28

3 Қазақ хор музыкасы………………………………………......29

3.1 Кәсіби ән шығармашылығының тууы және

Қалыптасуы (1935-1950)…………………………..................29

3.2 Қазақ композиторларының шығармаларындағы

хор жанрының қалыптасуы…..................................................31

3.3 Қазақстан композиторларының шығармларындағы

хор-опера жанры…………………………………...................35

3.4 Қазақтың мемлекеттік хор капелласы жайлы………............41

3.5 Хор музыкасын дамытудағы Қазақстан

композиторларының еңбегі………………………………......48

3.6 Хор сөздігі…………………………………………………......50