потенциальдық тосқауылмен

72
 
 
 «Бета-ыдырау»  термині  ядролық  түрленудің  үш  типін  белгілейді: 
электронды


  және  позитронды


ыдыраулар,  сондай-ақ  электронды 
қармау (басқа аты – 
е
- қармау немесе 
К -қармау). 
Түрленудің  алғашқы  екі  түрінде  ядро  электрон 
е
0
1

  (позитрон 
е
0
1

)  және 
электронды  антинейтрино 
е

~
0
0
  (электронды  нейтрино 
е

0
0
)  шығарады. 


электрондар ядроның ішінде ядродағы нуклонның бір түрінен басқа түріне 
–  нейтроннан  протонға  немесе  протоннан  нейтронға  –  түрленген  кезде  өтетін 
процестердің нәтижесінде туындайды. 
e
e
p
n

~
0
0
0
1
1
1
1
0




     (


- ыдырау) 
e
e
n
p

0
0
0
1
1
0
1
1




     (


- ыдырау) 
мұнда 
n
1
0
 және 
p
1
1
 – нейтрон мен протонның белгіленуі. 
Нейтронның  тыныштық  энгергиясы  сутегі  атомының  тыныштық 
энергиясынан 782 кэВ-қа артық.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 9 – Бета-ыдырау кезінде шығарылған электрондардың энергетикалық 
спектрінің графигі 
 
Осы  энергияның  есебінен  нейтронның  протонға  өздігінен  түрленуі  – 


- 
ыдырау және ядродан тыс түрленуі орын алады. Шынында да, 


электрондар 
еркін  нейтрондардың  радиоактивті  ыдырауы  кезінде  туады  және  782  кэВ 
энергияға ие. 
Еркін  протондар  үшін 


-  ыдырау  байқалмайды,  бірақ  та  ядрода 
байланған  протон  үшін  бөлшектердің  ядролық  әсерлесуінен,  бұл  реакция                      
энергетикалық тұрғыдан мүмкін болады 
Бета-ыдырау  кезінде  шығарылған  электрондардың  энергетикалық  спектрі 


спектр  энергиясының жоғарғы шекарасына 
max
Е
 дейін жойылатын үздіксіз 
болып  табылады.  Бета-ыдырау  кезінде  ядроның  жоғалтатын  толық  энергиясы 
барлық  уақытта 
max
Е
-ға  тең,  бірақ  ол  электрон  мен  антинейтрино  арасында 
әртүрлі  таралады.  Электрон  энергиясының  максимал  мәні 
max
Е
Е

                                                           
барлық  энергияны  электрон  алып  кететінін  білдіреді,  электрон  энергиясының 
нөлдік мәні барлық энергия антинейтриномен кететініне сәйкес келеді. 

73
 
 
Еркін нейтрондардың 


-радиоактивтілігі үшін 
кэВ
782
max

Е
. 
е
- қармау 
немесе 
К -қармау  жағдайында  протонның  нейтронға  түрленуі  мына  схема 
бойынша жүреді: 
e
n
e
p

0
0
1
0
0
1
1
1




 
 
Осы кезде ядроға жақын атомның 
К -қабатынан бір электрон жоғалады. 
Протон  нейтронға  түрленіп, 
К -электронды  «қармап»  алғандай  болады. 
Бета-ыдыраудың бұл  түрінің  ерекшелігі  ядродан  тек 
e

0
0
  антинейтрино  ұшып 
шығатынында. Атомның 
К -қабатынан бір электронның жоғалуы атомның ішкі 
электрондық 
қабықшаларынының 
арасында 
сипаттамалық 
рентген 
сәулеленумен бірге жүретін электрондық ауысуларға әкеледі. 
Гамма-сәулелену  энергиясы  ядролардың  қозған  энергетикалық  күйден 
негізгі  немесе  аздау  қоздырылған  күйге  өткен  кезде,  сондай-ақ  ядролық 
реакциялар  кезінде  шығарылатын  қатаң  электромагниттік  сәулелену  болып 
табылады.  
γ-сәулелену радиоактивтіліктің өздігінен шығарылмайтын түрі. Ол α- және 
β-ыдырауларда  ілесе  жүреді  және  ядролардың  заряды  мен  массалық  санының 
өзгеруін  тудырмайды.  γ-сәуле  тума  ядродан  (аналық  ядродан  емес) 
шығарылады және өзінің түзілу мезетінде қоздырылған күйде болады. Ядроның 
қоздырылған  күйінен  негізгіге  өтуі  шамамен 
с
10
10
14
13



  уақытта  өтеді,  бұл 
қоздырылған атомның өмір сүру уақытынан 
с)
10
(
8

 едәуір аз. 
γ-сәулелену  спектрі  сызықты  болып  табылады,  бұл  атом  ядроларының 
энергетикалық күйлерінің дискреттілігін дәлелдейді. 
γ-сәуле өте қысқа толқынды болғандықтан, оның толқындық қасиеті әлсіз 
байқалады, ал корпускулалық қасиеті айқын көрінеді. Сондықтан γ-сәулеленуді 

жүктеу/скачать 1.98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: