ТАҚЫРЫП: СУРЕТ САЛУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ

12 
2
. Сызықтар мен штрихтар 
Графикалық мәнерлі құралдар – сызық, дақ, нүкте, штрих, фон 
және бейненің контрасты. Көркем мәнерлілік пен материалдардың әр-
түрлі құралдарының көмегімен суретші бір бейнеге әртүрлі сипат немесе 
көңіл–күй бере алады. Мысалы, суреттегі ағаш бұтағының бейнесін 
нүктемен біз қандай да бір аяқталмаған, күтпеген, жұмсақтық, жарықтан-
дыру ретінде қабылдаймыз; штрихтің көмегімен кескін айқындылығы, 
динамикасы көрінеді; сызықтар ағымдылық пен сурет белсенділігінің 
сезімін тудырады. 
Нүкте – барлық бейнелеу құралдарының ең ұсақ. Суретті нүктемен 
немесе пунктирмен орындау-көп еңбекті қажет ететін процесс, бірақ 
көлемді беру кезінде көбірек мүмкіндіктер береді. Нүкте парақтың жа-
зықтығын толтыратын басқа нүктелердің үлкен тобында. Әр түрлі 
өлшемді нүктелерді пайдалана отырып, цилиндрлік және сферикалық 
беттердің иллюзиясын, жеңіл түтінді және мата қатпарларын жасауға 
болады.
Штрих – эмоциялық сызық. Штрих беттің тонын, фактурасын, 
кеңістікті білдіруге көп мүмкіндік береді. Винсент Ван Гогтың екі суретінің 
мысалында оларға қолданылатын штрихтердің үлкен әртүрлілігін көруге 
болады. Мысалы, суреттегі Пейзаж фактураны, материалды және 
қоршаған кеңістікті көрсетуге мүмкіндік беретін әртүрлі бағыттағы қысқа 
түзу штрихтар басымдықпен орындалуы мүмкін. 
Сызықтық сурет сызықты негізгі немесе жалғыз сурет ретінде пай-
далануды көздейді. Сызықтық сурет шартты түрде қысқа. Мысал үшін 
Лев Баксттің мифологиялық сюжетіне арналған кітап заставасын қара-
стырайық. Ол қалыңдығы бірдей жұқа жеңіл сызықтармен орындалған. 
Ұсақ бөлшектердің көп мөлшерде «ауа», көлденең элементтердің ажур-
лы колонналармен үйлесуі музыкалық әуен, жеңілдік және беймәлім 
әсер етеді. Бірнеше графикалық құралдар, мысалы, сызық, дақ және 
нүкте. 
Сурет салудың негізгі тәсілдерінің бірі – сызық жүргізу. Жіңішке 
сызықтар арқылы болашақ пішіннің нобайы жасалады. Осы сызықтармен 
негізгі пропорциялар белгіленіп, суреттің жеке бөліктері салынады. 
Сызық жүргізу арқылы сурет кейпі белгіленеді. 
Пішіннің түрі түсетін жарыққа қарай өзгергендіктен, сызықтың түрі 
де өзгереді. Мұндай сызық штрих сызық немесе кеңістік сызық деп 
аталады. 
Штрихтардың басқа сызықтардан (сызба сызықтарынан) айырма-
шылығы – мұның кеңістік сипаттары көбірек. Мәселең сызықтар деп 
өзіндік дербес мәні бар ұзын сызықтарды айтсақ,ал штрих – қысқа сы-
зық, әрі ол басқа штрихтарменбірлектікте ғана белгілі бір мәнге шеқара-
ларын белгілеп, олардың сұлбасын (контур) жасаса, ал штрихтар тобы 
пішінге рең беріледі. Сөйтіп, жеңіл көрінетін сызықтардың көмегімен 
болашақ жалпы пішін, қимыл-қозғалыс, кеңістік беріледі. 

13 
Штрихтарды оңға, солға немесе төмен (өзіңе қарай) сызуға болады, 
ал карындаштың ұшын жағары қарай (өзінен әрі қарай) жүргізуге бол-
майды. 
Егер штрих сызығы дұрыс жүргізілмеген болса, оны өшірмей-ақ дәл 
сол жанынан екінші сызық жүргізген дұрыс. Сонда жіңішке жүргізілген 
алғашқы дәл емес трих сызықтары суретке қарағанда көзге түспейді де, 
сурет салынып біткенде ол сызықтар көрінбей қалады. 
Сызықтар мен штрихтарды жүргізу 
Штрихтар мен нәрсенің түрін, жарық пен көлеңкені, нәрселердің 
рең-бояуындағы үйлесімін, қандай материалдардан жасалғанын, сурет-
тегі түрліше көнеңкелерді, түсер қатынасын қарындашпен бірқатар 
штрихтар жасау арқылы көрсетуге болады. 
Сонымен, штрих дегеніміз – суретке салынатын заттың объектісін, 
яғни, оның сурет салушыдан қанша қашықтықта тұрғандығын, қандай ма-
териалдан жасаалғандығын және сыртқы түсін белгілейтін сызық. 
Штрихтың қоюлылығы мен жиілігі, бағыты нәрсенің нендей мате-
риалдан істелгендігі мен оның бетінің өзіне тен ерекшелігін көрсететін-
дей болуы керек. 

жүктеу/скачать 4.33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: