ОҚУ-Әдістемелік материалдар семей – 2013 Мазмұны 1 Глоссарий Дәріс сабақтары 3 Тәжірибелік сабақтары 4 Студенттердің өздік жұмыстары 1 глоссарий

1. Пәннің мақсаты не?

2. Пәннің міндеттерін атаңыз.

3. Пән қандай ғылымдармен байланысты.

4. Педагогикалық мамандық қашан пайда болған?

5. Педагогикалық мамандықтың сипаттамасы.

1. 
   Әбиев Ж.Ә. Педагогика. -Алматы, 2004.- 443б.
   
2. 
   Педагогика :Курс лекций /Г.Т. Хайрулин, Н.Д. Хмель, В.В. Трифонов и др.-Алматы,2003.-366с.
   
3. 
   Хмель Н.Д. Біртұтас педагогикалық процесті жүзеге асырудың теориясы мен технологиясы :Оқу құралы.-Алматы,2003.-128 б.
   
4. 
   Зимняя И.А. Педагогическая психология: учебник для вузов. – 2-е изд., доп., испр. и перераб.. – Москва, 2004. – 383 с.
   
5. 
   Кукушин В.С. Введение в педагогическую деятельность :учеб. Пособие .-2-е изд.-Москва, 2005.-255с.
   
6. 
   Митин Л.М. Профессиональная деятельность и здаровье педагога.-Москва,2005.
   
7. 
   Никитина Н.Н. Введение в педагогическую деятельность: Теория и практика. - 4-е изд., стер. - Москва, 2008. - 224 с.
   

Педагогикалық іс- әрекет туралы жалпы түсінік. Педагогикалық іс-әрекеттің құрылымы, құралдары, тәсілдері және нәтижесі. Педагогикалық іс- әрекеттегі қарама-қайшылықтар.Мұғалім педагогикалық іс-әрекеттің субъектісі ретінде.

Педагогикалық іс-әрекетті тек педагогтар ғана атқармайды, оны ата – аналар, коғамдық ұйымдар, мекемелер, сонымен қатар белгілі бір мөлшерде бұқаралық ақпарат құралдары да жүзеге асырады. Педагогтардың іс-әрекетінде – ол кәсіби іс-әрекет, ал ата-ана, әр түрлі мекеме басшылары, өндіріс орындары және т.б. ол жалпы педагогикалық, онда әр адам өздігінен білім алу және өзін-өзі тәрбиелеумен айналыса отырып жүзеге асырады. Педагогикалық іс-әрекет кәсіби іс-әрекет ретінде арнайы білім беру мекемелерінде атқарылады: мектепке дейінгі ұйым, мектеп, училищелер, колледждер, арнайы орта және жоғары оқу орындары және т.б.

Педагогикалық іс-әрекеттің негізгі түрлері: тәрбиелеу, оқыту, білім беру және бұлар тұтас педагогикалық үдерісте жүзеге асырылады. Әлбетте, осы іс-әрекеттердің барлығы әлеуметтендіру міндеттерін шешеді.

Педагог тұлғасына қойылатын кәсіби талаптар педагогикалық іс-әрекетке кәсіби даярлық ретінде анықталады. Кәсіби даярлық құрылымына психологиялық, психофизиологиялық, дене, ғылыми-теориялық, тәжірибелік даярлықтары жатады.

• 
  мақсаттылық;
  
• 
  түрткі (мотив);
  
• 
  пәндік;
  
• 
  нәтижелік.
  

• 
  әңгіме;
  

• 
  шеберханадағы жұмыс;
  
• 
  сабақ;
  
• 
  лекция;
  
• 
  семинар;
  
• 
  сынақ;
  
• 
  практикум;
  
• 
  тренингтер және т.б.
  

Педагогикалық іс-әрекеттің пәндік мазмұны: мотивация; мақсат; пән; құралдар; тәсілдер; өнім; нәтиже.

- ғылыми (теориялық және эмпирикалық) білім, ғылыми білімнің көмегімен оқушылар тезаурусы қалыптастырылады;

- білімді «тасымалдаушы» ретінде оқулықтағы мәтіндер немесе пәннің ақиқат фактілерін, заңдылықтарын, қасиеттерін мұғалімнің ұйымдастырған бақылауы жағдайындағы (зертханалық, практика-лық сабақтарда, даладағы практика кезінде) оқушының жаңадан жасаған елестетулері;

Қосымша құралдарға жататын техникалық, компьютерлік, графикалық, т.б. құралдар.

2. Мұғалімнің кәсібилігі (профессионализм) проблемасы.

3. Мұғалімді психологиялық даярлау проблемасы.

4. Дамыта оқыту жүйесіне мұғалімді даярлау проблемасы.

5. Мұғалімнің кәсіби деңгейін көтеру проблемасы.

6. Мұғалімнің инновациялық процестерді жете ұғынуы проблемасы.

- кәсіби міндеттер динамикасы мен оны жүзеге асырудағы мұғалімнің ішкі даярлығы арасында;

- білім беру саясаты динамикасы мен мұғалімнің нақты және жүйелі позицияны ұстануға ұмтылысы арасында;

- шығармашылық өзін-өзі реттеудегі жеке тұлғалық қажеттілік пен оны қанағаттандыру мүмкіндіктері арасында;

- күнделікті өзекті ақпарат көлемі мен оны саралау, меңгеру, сақтау, тасымалдау қабілеттілігі арасында;

- қоғамның білім беру қызметіне қажеттілігі мен мұғалімнің жұмыс уақыты резервінің қысқаруы, сондай-ақ оқытушы кадрларының азаюы мен материалдық деңгейлерінің төмендігі арасында;

- әлеуметтік-кәсіби топтың көпшілігінің бос уақыттарының көбеюі мен педагогтардың уақыттары өзгерісінің тенденциясы арасында.

Өзін-өзі бақылауға сұрақтар:

1. Іс-әрекет дегеніміз не?

2. Педагогикалық іс-әрекет дегеніміз не?

3. педагогикалық іс-әрекеттің құралдарын сипаттаңыз.

4. Педагогикалық іс-әрекеттің тәсілдерін атаңыз.

5. педагогикалық іс-әрекеттегі қарама-қайшылықтарды нақтылаңыз.

1. 
   Әбиев Ж.Ә. Педагогика. -Алматы, 2004.- 443б.
   
2. 
   Педагогика :Курс лекций /Г.Т. Хайрулин, Н.Д. Хмель, В.В. Трифонов и др.-Алматы,2003.-366с.
   
3. 
   Хмель Н.Д. Біртұтас педагогикалық процесті жүзеге асырудың теориясы мен технологиясы :Оқу құралы.-Алматы,2003.-128 б.
   
4. 
   Зимняя И.А. Педагогическая психология: учебник для вузов. – 2-е изд., доп., испр. и перераб.. – Москва, 2004. – 383 с.
   
5. 
   Ростовцев Н.Н. О педагогической деятельности и методах преподавания: Мемуарные записи. - Омск., 2002, 248 с.
   
6. 
   Кукушин В.С. Введение в педагогическую деятельность :учеб. Пособие .-2-е изд.-Москва, 2005.-255с.
   
7. 
   Никитина Н.Н. Введение в педагогическую деятельность: Теория и практика. - 4-е изд., стер. - Москва, 2008. - 224 с.
   

Диагностика және экспертиза ұғымдары туралы жалпы түсінік. Диагностика және экспертиза ұғымдарының әртүрлі ғылым салаларында қолданылу ерекшеліктері және мазмұны. Диагностиканы жүргізуге қойылатын талаптар және кезеңдері.

 Мұғалімнің педагогикалық іс-тәжірибесін зерттеу төмендегі бағыттарды қамтиды:

1. 
   Мұғалімнің оқушылармен қарым-қатынасы.
   
2. 
   Таным заңдылықтарын терең түсінуі.
   
3. 
   Психо-педагогикалық біліктілігі мен әдістемелік шеберлігін тұрақты жетілдіріп отыруы.
   
4. 
   Өзінің педагогикалық қабілеттерін дамытуы.
   
5. 
   Педагогикалық техникасын арттыру бағытындағы жүйелі жұмысы.
   
6. 
   Жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі мен білім берудің жаңа технологияларынан хабардар болуы.
   
7. 
   Жеке оқушылар мен сынып ұжымдарын жүйелі зерттеп отыруы.
   
8. 
   Жаңа буын оқулықтары мен мемлекеттік бағдарламаларды оқып-үйренуі.
   
9. 
   Оқу - тәрбие салалары бойынша жылдық және тақырыптық жоспарлар жасай білуі.
   

11. Сабақ беруі мен оны (өз сабағын) талдай алуы.

12. Оқушылардың жазбаша жауаптары және орындаған тапсырмаларын талдай білуі.

13. Пән бойынша сыныптан тыс жұмыстар жүргізуі.

14. Сынып жетекшілік және тәрбиешілік жұмысы.

15. Педагогтың қоғамдық жұмысы.

Сонымен бірге, аудан педагогтарының арасында әр түрлі сауалнамалар жүргізіліп, аудан педагогтарының кәсіби біліктілігін арттырудың диагностикалық картасы жасалады. Мектептердегі әдістемелік жұмыстардың сапасы сол бойынша анықталады. Диагностикалық карта жыл бойы жасалады және бірнеше кезеңнен тұрады. Онда мына бағыттар қамтылған:

1. 
   Мұғалімдердің оқыту және сабақ беру қабілеттері.
   
2. 
   Педагогтардың кәсіби мүмкіндіктері мен педагогикалық мәдениеті.
   
3. 
   Ұстаздардың өз білімін жетілдіру жүйесі мен ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысу барысы.
   

1.Мұғалімнің кәсіби білімі (эрудициясы мен интеллект деңгейі, өз бетінше іздену барысы, ғылыми жұмыспен айналысуы, әдістемелік жұмыстарға қатысуы жақсы болуы, бағдарлама меңгеруі, жоспарлау барысы).

2.Мұғалімнің оқыту шеберлігі. Сөйлеу мәнері мен әдебі, көрнекілікпен тек құрал пайдалануы, тиімді оқыту әдіс – тәсілін меңгеруі, оқушылар іс-әрекетін ұйымдастыру дәрежесі. (Пән аралық байланысты қамтуы,) оқушылардың белсенділігі мен дербестігі, логикалық ойлауы мен шығармашылық қабілетін дамыту.

3. Мұғалімнің әдістемелік біліктілігі (өзара сабаққа енуі, шығармашылық есеп беруі, зертханалық тәжірибесі, байқаулар мен педоқуға қатысуы).

4. Оқушылардың білім сапасы (диктант, бақылау, тест нәтижесі, оқу, жазу, есептеу дағдылары, ғылыми зерттеулерге, апталықтарға, олимпиадаларға қатысуы, үлгерім дәрежесі, оқу және ойлау икемділіктері).

5. Мұғалімнің қоғамдың белсенділігі (кластан тыс жұмыс жүргізу, ата – анамен байланысы, берілген тапсырманы орындауы, қоғамдық жұмыстары, еңбекте, спорт пен өнерге жанашырлығы).

6. Мұғалімнің кәсіби біліктілігі (жеке оқушымен жұмыс, дәстүрлі емес сабақтар, жеке бағдарлама, сапалы сабақ талдау, ашық сабақ, эксперименттік жүйе).

7. Мұғалым туралы қосымша мәліметтер (курстан өтуі, атақ – дәреже, разряд, жүктеме).

1. Диагностика дегеніміз не?

2. Экспертиза ұғымына анықтама беріңіз.

3. Диагностиканы жүргізуге қойылатын талаптарды атаңыз.

4. Диагностиканы өткізу кезеңдерін сипаттаңыз.

Әдебиеттер:

1. Иванов Д.А. Экспертиза в образовании.- Москва, 2008.

2.Петрова Е.А.Визуальная диагностика личности в практической деятельности психолога.- Москва, 2007.

3. Митин Л.М. Профессиональная деятельность и здаровье педагога.-Москва,2005.

4. Ростовцев Н.Н. О педагогической деятельности и методах преподавания: Мемуарные записи. - Омск., 2002, 248 с.
Модуль 2.Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетінің диагностикасы мен экспертизасы

Тақырып 4. Мұғалімнің кәсіби және жеке бас қасиеттерінің диагностикасы

Негізгі ұғымдар: мұғалім, кәсіби қасиеттер, адамгершілік қасиеттер.

Мұғалімнің негізгі міндеттері мен қызметтері. Мұғалімнің кәсіби қасиеттері. Мұғалімнің адамгершілік қасиеттері. Мұғалімнің кәсіби және жеке бас қасиеттерінің диагностикасы.

Кәсіби даярлық мазмұны мамандықтың профессиограммасымен анықталады. Профессиограмма – педагогқа қойылатын кәсіби талаптар: жалпы адамзаттық қасиеттер, педагог мамандығының ерекшеліктерін анықтайтын қасиеттер, мамандығы бойынша арнайы білім, іскерлік және дағдылары. Профессиограмма құрылымынан педагогикалық қабілетте орын алуы керек. Профессиорграмма құру әр педагогқа өз ісіне сын көзбен қарауға мүмкіндік береді. Педагог тұлғасының құрылымында кәсіби- педагогикалық бағыттылықтың да орны ерекше, өйткені ол педагог тұлғасының негізгі маңызды қасиеттерінің жиынтығын сипаттайды.

Әр педагог кәсіби қырынан өзін-өзі тәрбиелеуді ұмытпағаны жөн.

Мұғалім – тәрбие жұмысын ұйымдастыру, реттеу, жетекшілік жасау және өткізумен айналысатын адам.

Мұғалімнің негізгі міндеттері:

- тәрбиелеуші және дамытушы іс-әрекеттерді ұйымдастыру;

- балалар ұжымын ұйымдастыру және дамыту;

- әр баланың жеке тұлғасының қалыптасуына көмектесу;

- әр баланың бейімділігі, қызығушылығы және қабілеті дамуы үшін жағдай жасау.

Мұғалімнің негізгі қызметтері:

- диагностикалық;

- коммуникативтік;

- тәрбиелеуші;

- болжаушы;

- ұйымдастыру - іс-әрекеттік;

- дамытушы;

- әдістемелік;

- ынталандырушы;

- бағалаушы;

- қорғаушы;

- түзетуші.

- жеке тұлғаның және балалар ұжымының даму ерекшеліктері туралы білімі;

- психо-педагогикалық білімі;

- жалпы білімі (адам өмірінің әр қырынан білімі).

- диагностикалық;

- болжаушылық;

- тәжірибелік;

- бағалаушылық.

Мұғалімнің қабілеті:

-дидактикалық қабілеті – балаларға оқу материалын түсінікті етіп жеткізуі, білім дәрежесін, іскерлігі мен дағдысын дұрыс анықтай білу, танымдық қызығушылығы мен белсенділігін дамыту;

-перцептивті қабілеті – баланың ішкі дүниесін тани білуі;

- ұйымдастырушылық қабілеті – балалар ұжымына дұрыс басшылық жасап, оны ұйымдастыра білу;

- коммуникативті қабілеті – балалармен дұрыс қарым – қатынас жасай білу;

- конструктивті қабілеті – оқу және тәрбие міндеттерін шешудің ең үйлесімді жолдарын іздестіру.

Педагогтың жеке тұлғасы өзінің дамуында жан-жақтылығымен, үйлесімділігімен және тұтастығымен ерекшеленуі тиіс.

- еңбек сүйгіштік;

- жұмысқа қабілеттілік;

- тәртіптілік;

- жауапкершілік;

- тұрақтылық;

- мақсат қоя білу және оған жету жолдарын таңдай білу іскерлігі;

- өзінің кәсіби деңгейін жүйелі жетілдіру;

- өз еңбегінің сапасын жақсартуға үнемі талпыну;

- психологиялық даярлығының болуы;

- кең мәдени ой өрісінің болуы;

- педагогикалық шеберлігі;

- педагогикалық тактісі;

- педагогикалық техникасы.

- адамгершілігі;

- қайырымдылығы;

- шыдамдылығы;

- адалдығы;

- кеңпейілділігі;

- басқаны сыйлай білуі;

- ұстамдылығы;

- мәдениеттілігі.

А.К.Маркова бойынша кәсіби сапалар:

- педагогикалық эрудиция (білімдарлық);

- ғылым салаларын терең меңгеру;

- педагогикалық мақсат қоя білушілік;

- педагогикалық (практикалық және диагностикалық) ойлау;

- педагогикалық интуиция (сезімталдық);

- педагогикалық импровизиация (суырып салмалық, жанынан жедел шығару, шешім қабылдау);

- педагогикалық байқағыштық;

- педагогикалық көрегендік.

Митина Л.М. бойынша кәсіби сапалар: әдептілік; сыпайылық; сезімталдық; тәрбиелілік; зейінділік; ізденімпаздық; шыдамдылық; адамгершілік; іскерлік; тәртіптілік; белсенділік; саяси сауаттылық; сыншылдық; патриоттық; болжағыштық; өзбеттілік; принципшілдік; батырлық; кешірімшілдік; кішіпейілдік; балаға деген сүйіспеншілік.

М.М. Мұқанов бойынша педагог мамандығына лайықты сапалар: педагогтың идеялық сенімі; педагогтың қабілеті; педагогтың ұстамдылығы; әділеттілік және абырой. Осының ең ортасы, өзегі, яғни жеке бас сапасының ядросы – бағыттылығы, бейімделушілігі, өзін-өзі бағалау, «Мен» бейнесі.
4. Мұғалімнің кәсіби және жеке бас қасиеттерінің диагностикасы

Мұғалімнің кәсіби және жеке бас қасиеттерінің диагностикасын өткізу үшін зерттеу әдістерін білу керек. Бақылау - зерттеу не тексеру әдісі.Бақылау арнайы жоспар бойыншажүргізіледі.Жоспардабақылаудың мақсаты мен міндеттері,объектісі (сабақ, саяхат, лабораториядағы, шеберханадағы,оқутәжірибе учаскесіндегі оқушылардың жұмыстары), жүргізу әдісі мен жолдары дұрыс көрсетілуі тиіс. Арнайы бақылау - бұл зерттелетін құбылыс суретін талдамалы түрде қарастыруға әкелетін әдіс. Ашық бақылау - зерттеушіге оны қызықтыратын барлық құбылыстар тараптарын қамтуға үлкен мүмкіндік береді, сонымен бірге зерттеуші қатысуының теріс әрекеттеріне көп ұшырайды. Ашық сауал - мұнда жауаптар сипаты мен саны, олардың түрлері мен формалары алдын ала қарастырылмаған. Дидактикалық бақылау - бақылау нысаны ретінде оқыту процесі тұтас енеді. Монографиялық бақылау - өзара байланысқан құбылыстардың әр түрлі өлшемдегі бірталай санын қамтиды, олардың дамуын, өзара ықпалын ерекшеліктерімен арақатынасын қарастырады. Педагогикалық бақылау - бұл педагогикалық үрдісті тану әдісі, ол ұзақ мақсатты түрде бағытталған жоспарлы қабылдау.

Мұғалімнің кәсіби қасиеттері:

Ұйымдастырушылық – ұйымдастырушылық, іскерлік, белсенділік, талап қойғыштық, өзіндік сын, т.б.

Коммуникативтік – зейінділік, қайырымдылық, ашықтық, мейір-бандық, қарапайымдылық, сезімталдық, әдептілік.

Экспрессивті-перцептивті – байқағыштық, креативтілік, интел-лектуалдық, белсенділік, зерттеушілік стилінің ерекшелігі, сын-шылдығы, икемділік.

Кәсіби қабілеттілігі

Дене және психикалық денсаулығы – эмоционалды – еріктік тонус-тың жоғарылығы, оптимистік, эмоционалдық төзімділік, елге-зектік.

Педагогтың субъективті қасиеттері (П.Ф.Каптерев бойынша):

Педагогтың субъективті қасиеттерін анықтаушы бағыттар (Роджерс бойынша):