ОҚу жылында қазақстан республикасының жалпы орта білім беретін ұйымдарында ғылым негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы

«Физика» пәнін 7-9-сыныптарда оқытудың мақсаты – функционалдық сауаттылықты дамыту негiзінде оқушылардың ғылыми дүниетаным негіздерін, танымдық қызығушылығын, сын тұрғысынан ойлауын, зияткерлік және шығармашылық қабілетін қалыптастыру.

• 
  қазіргі заманғы әлемнің физикалық бейнесінің негізін беретін физикалық құбылыстар, ұғымдар, заңдылықтар және теориялық қорытынды туралы білімдерді, табиғаттың ғылыми таным әдістері туралы білімдерді, құбылыстарды бақылау, эксперименттік тапсырмаларды орындау, болжау және жобалауды жүзеге асыру біліктілігін меңгерту;
  
• 
  физикалық экспериментті орындау дағдысын, зерттеушілік қабiлетін, өмірлік тәжірибеде мәні бар есептерді шешу үшін игерген білім және білігін қолдану үдерісінде танымдық қызығушылығын, зияткерлік және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
  
• 
  оқу және зерттеу жұмысына жауапкершілікпен қарау, қоршаған ортаны қорғау және табиғат құндылықтарын тиімді пайдалану, қоғам және адам өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
  
• 
  базалық білім негізінде экономикалық және саяси, әлеуметтік, мәдени қызметтерге ат салысу дағдысын тәрбиелеу.
  

7-9-сыныптарға арналған «Физика» пәнінің базалық оқу материалының мазмұны оқушылардың негізгі игерген білімдерін тәжірибеде көбірек қолдануға бағыттап және қазіргі қоғамда өмірлік жағдаяттарға бейімделуге негізделеді.

7- сыныптар үшін ұсынылатын жобалық жұмыстардың тақырыбы: «Қазіргі әлемдегі нанотехнология»; «Су құбыры»; «Су көлiгi»; «Ауада ұшу»; «Ең қуатты машиналар»; «Тiрi табиғаттағы қуат және жұмыс».

8-сыныптың оқу бағдарламасына енген жаңа тақырыптар: «Электр тогының жылулық әсері», «Электр тогының химиялық әсерi», «Электр тогының магниттік әсері» В.М. Ударцева және С.В. Ударцевтың авторлығымен шыққан «Физика және астрономия» жұмыс дәптерін қолданып тереңірек қарастыруды ұсынамыз.

8-сыныптар үшін ұсынылатын жобалық жұмыстың тақырыбы: «Табиғаттағы және техникадағы жылу берілу»; «Жылу берудегі конвекцияның орны»; «Жылу құбылысының тірі организмдегі рөлі»; «Суық кездегі адам»; «Жылу қозғалтқыштарының энергетиканың дамуындағы рөлi»; «Жылу қозғалтқыштары және оның адам өміріндегі маңызы»; «Жылу машиналары және табиғатты қорғау»; «Жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық мәселелер»; «Айдағы, Марстағы, Шолпандағы термодинамикалық жағдайлар»; «Көз – оптикалық жүйе»; «Көздiң көру кемістігі және олардың түзету әдiстері»; «Оптикалық аспаптар».

9-сыныптар үшін жобалық жұмыстың тақырыбы: «К.Э. Циолковскийдің ғылыми еңбектерінің маңызы»; «Зымырандар»; «Ғарыш саласының қазіргі жетістіг»і; «Күн мен жұлдыздардың энергиясы»; «Радиактивтi изотоптар»; «Радиактивтi изотоптарды қолдану»; «адиактивті сәулелерден қорғану».

7-9-сыныпта мұғалiм физика кабинетіндегі оқу жабдықтары, құрылғылар және электрондық оқу құралдарының мүмкіндігіне қарай өзі практикалық және зертханалық жұмыстарды, физикалық практикумды таңдауға құқығы бар. Лабораториялық жұмыстар мен физикалық практикум жұмыстарын (зертханалық жұмыстарға арналған дәптерлерде) өткізу барысында сыныптың барлық оқушыларын бағалау міндетті болып табылады. Практикалық жұмыстар өткізу барысында (жұмыс дәптерлерінде) сыныптың барлық оқушыларын бағалау міндетті емес.

TIMSS, PISA халықаралық салыстырмалы зерттеуіне қатысатын Қазақстандық жалпы білім беретін мектеп оқушыларының ғылыми жаратылыстану сауаттылығының нәтижесін жақсарту және физика пәнінен білім сапасын арттыру мақсатында физика сабағында меңгерген білім, біліктілігін тәжірибеде және күнделiктi өмiрде пайдалана білуге негізделген практикаға бағдарланған тапсырмаларды пайдалану ұсынылады.

Бұл тапсырмаларды әзiрлеу және қолдану кезінде PISA, TIMSS халықаралық салыстырмалы зерттеулердiң тапсырмаларының жүйесіне негіздеу керек. Осы тұрғыда мұғалімдерге көмек ретінде «PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылықтарын дамыту», «PISA-2015 халықаралық зерттеуге дайындықты әдістемелік және ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету» әдістемелік құралы әзірленіп, Академия сайтында орналастырылған (www.nao.kz). Бұл әдістемелік құралда PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылығын дамыту бойынша әдістемелік ұсыныстар берілген. Оқушылардың білім жетістіктерін зерттеуде қолданылған тапсырмалардың үлгілері көрсетілген.

«Физика» пәнінен үй жұмысы – оқу үдерісінің қажетті элементтердің бірі. Дұрыс ұйымдастырылған жағдайда ол сабақ кезінде алынған білімді бекітуге және тереңдетуге ықпал етеді.

Үй жұмысын ұйымдастыруда төмендегілер ескерілуі қажет:

1. 
   «Физика» пәнінен үй жұмысын тек оқулық параграфтарын жаттау мен есептерді орындау арқылы шектеуге болмайды. Шығармашылық, эксперименттік сипаттағы және проблемалық элементтері бар тапсырмаларды көбірек қолдану қажет;
   
2. 
   үй жұмысына оқушыларды өз іс-әрекетінің нәтижелерін өздері талдауға бағыттайтын элементтерді қосу қажет;
   
3. 
   мазмұны мен орындау формасы бойынша көптүрлілігімен ерекшеленетін үй жұмыстарын қолдану қажет;
   
4. 
   үй жұмысының мазмұны мен көлемін анықтауда оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты жекелей ерекшеліктерін ескеру қажет.
   

7-сыныпта аптасына – 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

8-сыныпта аптасына – 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

9-сыныпта аптасына – 2 сағат, оқу жылында 68 сағат.

«Химия» оқу пәні ретінде оқушыларды күнделікті өмірге, өндірістік іс-әрекеттерге, білім алуды жалғастыруға, қоршаған ортада мінез-құлық ережелері тәртібін ұстауына қажетті химиялық білімдермен қаруландыруға міндетті.

Химиялық білім беруді жүзеге асыруда келесі қағидаларды пайдалану ескерілген:

• 
  химиялық білім беруді ізгілендіру, экоцентрлік білім беруді, оның тәрбиелік және әлеуметтендіргіш әлеуетін күшейту;
  
• 
  химиялық білім беру мазмұнының жаратылыстану ғылымының басқа пәндерімен мазмұндық тұтастығы және сабақтастығы;
  
• 
  оқытудың ақпараттық-коммуникациялық технологияларын, мультимедиалық және сандық білім беру ресурстарын пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, функционалдық сауаттылығын және өздігінен білім алу дағдыларын дамыту;
  
• 
  білім беруді саралау және даралау, бағдарлы оқыту жүйесінде оқушылардың өзіндік білім алу траекторияларын қалыптастыру;
  
• 
  химиялық білім беру мазмұнының практикалық және қолданбалы бағыттылығын арттыру арқылы оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту;
  
• 
  іргелі білімдердің ғылымилық, көрнекілік, қолжетімділік, жүйелілік дидактикалық қағидаларының практикалық-бейімделген және қолданбалы аспектісімен тиімді арақатынасын сақтау.
  

Оқыту міндеттері:

• 
  әлемнің химиялық ғылыми-жаратылыстану сипатының түсініктері, заңдары туралы білімді меңгеру және олардың функцияларын (танымдық, кіріктірілген, түсіндірмелі, болжамдық) қолдану;
  
• 
  заттардың құрамы, құрылысы, қасиеттері және қолданылуы арасындағы себеп-салдар байланыстарын оқушылардың түсінуі;
  
• 
  химиялық терминологияны, химиялық элементтердің таңбаларын, заттардың формулаларын сауатты пайдалануды қалыптастыру;
  
• 
  заттарды танудың химиялық әдістерін меңгеру;
  
• 
  заттардың сандық және сапалық құрамын және қасиеттерін оқып-үйрену бойынша химиялық тәжірибелер жүргізу кезінде қауіпсіздік техникасының талаптарын сақтай отырып, әмбебап дағдылары мен зерттеушілік біліктерін дамыту;
  
• 
  адамзаттың экологиялық, азық-түліктік, өндірістік, энергетикалық мәселелерін шешуде химияның гуманистік рөлі мен өскелең мәнін ашып көрсету;
  
• 
  өмірлік және экологиялық мәселелерді шешу кезінде білім мен дағдыны қолдану арқылы функционалдық қабілеттіліктерін дамыту;
  
• 
  мультимедиалық сандық білім беру ресурстарын қолдануда коммуникативті-ақпараттық білік пен дағдыларын дамыту;
  
• 
  бұдан былайғы оқу бағдарын жауаптылықпен таңдауында негізгі мектеп түлегінің оқу уәжі мен дайындығын қалыптастыру;
  

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға, олардың өздігінен оқу-танымдық іс-әрекеттерін ұйымдастыруға, оқудағы және өмірдегі әр-түрлі жағдайларда алған білімдері мен меңгерген іс-әрекет тәсілдерін пайдалана білу дағдыларын дамытуға ерекше көңіл бөлінеді. Осыған байланысты зертханалық және практикалық жұмыстарды, химиялық эксперименттерді жүргізу, ғылыми жобаларды орындау оқушылардың жаңа білім алуларына, танымдық мәселелерді шешуде және практикалық дағдыларға ие болуда, химияны оқыту уәжін дамытуда кеңінен қолданылуы тиіс. Оқушылардың дербестігін, белсенділігін, ой өрісін және практикалық дағдыларын, олардың химияға қызығушылықтарын дамытатын оқытудың проблемалық-ізденушілік, интерактивтік, коммуникативтік, ойын әдістерін, жобалау әдістерін қолдану ұсынылады. Өздігінен орындалған оқушылардың жобаларын таныстыру, оқу жетістіктерін әрбір тоқсан аяғында бағалау түрі ретінде өткізіп тұру ұсынылады.

Химия пәнінен білім беру үрдісін ұйымдастыруда төмендегі әдістемелік амалдарды қолданған тиімді:

• 
  оқытудың жүйелі-іс-әрекеттік, практикалық-бейімделген амалдары;
  
• 
  химиялық эксперименттің, жобалау-зерттеушілік іс-әрекеттің рөлі мен алатын орнын күшейту;
  
• 
  қазақстандық және аймақтық компоненттерді ұлғайту;
  
• 
  оқыту-іс-әрекетінің репродуктивті формаларынан өзіндік, ізденушілік-зерттеушілік жұмыс түрлеріне, талдаушылық іс-әрекеттерге басымдықты аударуға, осыған байланысты оқушылардың бойында талдаушылық қабілеттерді, түйінді құзыреттіліктерді қалыптастыруға ерекше көңіл бөлу;
  
• 
  оқытудың интерактивті түрлерін, заманауи ақпараттық-коммуникативтік технологияларды пайдалану.
  

Химия бойынша үйрету мақсатындағы жазбаша орындалатын жұмыс түрлеріне тапсырмалар, тестер, есептер, презентациялар, конспект- жоспарлар, тірек сызбалар, талдау және қорытындылау кестелері, зертханалық тәжірибелер, практикалық және бақылау жұмыстары жатады.

Оқытатын жұмыстардың түрлерін, мазмұнын және көлемін, сонымен қатар оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарының тапсырмаларын оқу бағдарламасының негізінде және Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптарын есепке ала отырып мұғалім анықтайды.

Оқушыларда 3 дәптер болуы тиіс (сынып, үй жұмыстары және зертханалық тәжірибелерге арналған дәптер; практикалық жұмысқа арналған дәптер; бақылау жұмыстарына арналған дәптер).

Сынып журналына барлық демонстрациялар мен зертханалық тәжірибелер оқылатын тақырыппен бірге жазылады (Оттекті алу, №3 демонст., №4 зерт.т.) және мұғалім таңдауы бойынша оқушылардың жұмыстарын тексеріп, бағалайды. Практикалық жұмыстар (№_ пр. ж. «Тақырып») және бақылау жұмыстары (№_ бақылау жұмысы) барлық оқушылардың жұмыстарын толық бағалау арқылы журналға жазылады.

Практикалық және бақылау жұмыстарына арналған дәптерлер оқу жылы бойы сақталады және тиісті жұмыстарды орындау үшін оқушыларға беріліп отырады.

Бақылау жұмыстарын талдауды оқушылар бақылау жұмысынан кейін (сынып журналына жазылмайды) сабақта орындайды, сонымен қатар практикалық жұмыстарды талдау мұғалімнің қалауы бойынша және қажет болған жағдайда тиісті дәптерде оқыту жұмыстарынан кейін орындалады.

Білім алушылардың зерттеушілік мәдениеті мен танымдық-ойлау белсенділігін дамыту мақсатында белгілі бір бөлімді оқып-үйренуді аяқтағаннан кейін, шағын жобаларды қорғау, шығармашылық жұмыс байқауларын өткізу формасында дәстүрлі емес қорытынды сабақтарды іске асыру ұсынылады.

Зертханалық тәжірибелер мен демонстрацияларды орындау кезінде білімді қолданудың практикалық дағдыларын дамыту үшін видео- тәжірибелермен қоса мультимедиалық құралдарды қолдану ұсынылады.

8, 9-сыныптардағы алғашқы химия сабағында сынып журналында тіркей отырып, «Техникалық қауіпсіздік ережесі бойынша кіріспе нұсқау беру» сабағы өткізіледі.

Типтік оқу жоспарының вариативтік компоненті арқылы қолданбалы курстар,факультатив сабақтары өткізу ұсынылады.

Сабақтан тыс жұмыстарды келесідей формалар арқылы ұсынуға болады:

• 
  зерттеу жобаларын дайындау және қорғау;
  
• 
  олимпиадалар, байқаулар, тақырыптық кештерді өткізу;
  
• 
  он-лайн және қашықтықтан оқыту сабақтарын, олимпиадаларын, және байқауларын ұйымдастыру және қатысу;
  
• 
  химиялық ғылым мен өндіріс нысандарына таным-жорықтар ұйымдастыру.
  

Осы тұрғыда мұғалімдерге көмекші ретінде «PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылықтарын дамыту», « Халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша әдістемелік ұсыныстар және нұсқаулар: халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша практикум», «PISA-2015 халықаралық зерттеуге дайындықты әдістемелік және ғылыми- әдістемелік қамтамасыз ету» әдістемелік құралы әзірленіп, Академия сайтында орналастырылған (www.nao.kz). Әдістемелік құралда PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылығын дамыту бойынша әдістемелік ұсыныстар берілген және оқушылардың білім жетістіктерін зерттеуде қолданылған тапсырмалардың және олардың нұсқаларының үлгілері көрсетілген.

8-сыныпта – аптасына 2 сағаттан, оқу жылында барлығы 68 сағат;

9-сыныпта – аптасына 2 сағаттан, оқу жылында барлығы 68 сағат.

4.4 «Адам және қоғам» білім саласы
Қазақстан тарихы

«Қазақстан тарихы» пәнін оқытудың мақсаты – оқушылардың білімі мен дайындық деңгейін, жас ерекшеліктерін ескере отырып, Қазақстан тарихының ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі нақты тарихы бойынша білім беру.

Оқу пәнін оқытудың міндеттері, базалық мазмұны, оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген пәннің оқу бағдарламасында анықталған.

Пәнді оқытуда Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы

«Қазақстан – 2050» қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» сратегиясының негізгі бағыттарын, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты 2014 жылғы

Оқу пәнінің базалық білім мазмұнына Елбасының 2014 жылғы

Осыған орай, пәнді оқыту барысында «Ұлы Отан соғысы қаһармандарының естеліктеріндегі отты жылдар жаңғырығы», «Ата заң – болашақ кепілі», «Ұлт бірлігі және ұрпақтар сабақтастығы» тақырыптарына ерекше назар аудару керек.

5-сыныпта аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

6-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

7-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

8-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

9-сыныпта аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат.

Пәнді оқытуда бастапқы кезең пропедевтикалық, яғни кіріспе курс маңызды рөл атқарады. Тарихқа кіріспе ретінде берілетін бұл курстың мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктері мен психологиялық деңгейіне сәйкес болу керек.

Пропедевтикалық курстың негізгі міндеттері:

• 
  оқушы бойында тарих туралы қарапайым ұғымдар мен түсініктерді қалыптастыру;
  
• 
  Отан тарихына деген қызығушылықты ояту, отандық және әлемдік тарихтың маңызды оқиғаларымен және құбылыстарымен таныстыру;
  
• 
  танымдық қызметтің қарапайым тәсілдерін игеру, тарихтың жүйелі курсын қабылдау мен игеруге оқушыларды дайындау.
  

Тарихтың пропедевтикалық курсын оқыту процесінде оқиғалардың хронологиясын жасау, кезеңдестіру, тарихи оқиғалардың сабақтастығы мен ұзақтығын анықтау, әңгімеде қосымша материалдарды қолдану, салыстыру және ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтау біліктері қалыптасады.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы
26 қаңтардағы №32 бұйрығын орындау мақсатында 5-9-сыныптарға арналған «Қазақстан тарихы» пәнінен үлгілік оқу бағдарламасының «Оқу пәнінің
5-сынып базалық білім мазмұны» бөліміне өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

6-сынып. «Ежелгі Қазақстан тарихы»

Негізгі орта білім деңгейінде тарихтың жүйелі курсы тарихи білім беру құрылымы мен мазмұнына сәйкес 6-сыныптан бастап оқытылады.

Ежелгі Қазақстан жеріндегі алғашқы адамдардың қоршаған ортасы, қола және ерте темір дәуіріндегі шаруашылықта, қоғамдық-мәдени өміріндегі өзгерістер, көшпелі мал шаруашылығының пайда болуы, ежелгі адамдардың антропологиялық бейнесі туралы түсініктер беріледі. Оқушылар бұл сыныпта тарихи таным негіздері, негізгі ұғымдар, категориялар, тарихи үдерістің заңдары туралы түсініктерімен танысады. Оқыту барысында тарихи мәтіннің қысқаша жоспарларын жасауы, басты мәселені анықтау және тарихи картадан ертедегі адамдар мекендеген аймақтарды, олардың қоныстанған орындарын көрсете білу дағдылары қалыптасады.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы

8-сыныпта оқушыларың саяси тарихтағы өзгерістерді талдауына, тарихи құбылыстар арасындағы себеп-салдарлық байланысты анықтауына, хронологиялық, синхронды кестелер жасауына, тұлғалар мен тарихи оқиғаларға өздігінен сипаттама бере алуына ерекше назар аударылады.