Оқу құралы Қарағанды 2011 (02) ббк 81. 2 Англ я 7 у 57 рецензенттер

Есімшенің 2 түрі бар: Participle I және Participle II.

Мысалы: going - Participle I, went - Participle II.

Participle І is an Active form, Participle II is a Passive form.

Есімшенің шақ және етіс формасы бар:

Participle І сөйлемде 2 түрлі қызмет атқарады:

1. 
   Анықтауыш. Boiling water – қайнап жатқан су.
   
2. 
   Пысықтауыш. Walking in the park I met my friends. – Паркте қыдырып жүріп достарымды кездестердім.
   

generally speaking – жалпы айтқанда,

roughly speaking – дөрекі айтқанда,

strictly speaking – қатал айтқанда,

granting it to be true – шындық деп санағанда

Participle І to go, to come, to lie, to sit, to stand, to drink етістіктерінен кейін етістік қызметін атқарады.

Participle ІІ дұрыс етістікке – ed жалғануы арқылы жасалады. Мысалы: open – opened, close – closed. Ал бұрыс етістік болса, кестеден 3-інші бағананы қарау керек. Мысалы: write – wrote – written.

Participle ІI сөйлемде 2 түрлі қызмет атқарады:

1. 
   Анықтауыш. written letter – жазылған хат.
   
2. 
   Пысықтауыш. She didn’t say a word shocked by his proposal. – Оның ұсынысына таң қалған ол еш нәрсе айта алмады.
   

1. The girl standing at the window is my sister.

2. Having been sent to the wrong address the letter didn’t rich him.

3. He sat in the arm-chair thinking.

4. She came up to us breathing heavily.

5. The hall was full of laughing people.

6. The singing girl was about fourteen.

7. Having read the book I gave it to Pete.

8. The large building being built in our street is a new school – house.

9. Having finished the experiment the students left the laboratory.

10. Being busy, he postponed his trip.
Жаттығу №2

Жақшаны ашып, осы шақтағы есімшені ырықты және ырықсыз формаға қойыңыз.

1. (To impress) by the film, they kept silent.

2. (To lose) the book, the student couldn’t remember the topic.

3. He spent the whole day (to read) a book.

4. (To travel) around America for a month, she returned to England.

5. He watched Mike (to go) out of the door and (to cross) the street.

6. The question (to discuss) now is very important.

7. (To pack) in the beautiful box the flowers looked very lovely.

8. (To descent) the mountains, they heard a man calling for help.

9. (To reject) by everybody he became a monk.

10. (To show) the wrong direction, the travelers soon lost their way.
Жаттығу №3

Жақшаны ашып, Indefinite немесе Perfect Participle I қолданыңыз. Аударыңыз.

1. (To write) out all the words, I started to learn them.

2. (To buy) food, they left supermarket.

3. (to bark) dog doesn’t bite.

4. She entered the room (to smile).

5. (To drink) coffee she was talking to her friend.

6. (To find) the keys, we were able to open the door.

7. (To make) the report, Tom left the room.

8. (To see) her he raised his hat.

9. My task (to finish), I went to bed.

10. While (to learn) the pronunciation of the words we learned their meaning.
Жаттығу №4

Есімшеге I-ге көңіл аудара отырып қазақ тіліне аударыңыз:

1. He doesn’t like boiled milk.

2. I remember well his words said at the meeting.

3. We don’t like the book bought last week.

4. The stolen things were returned to the owner.

5. Asked about this event, he replied nothing.

6. The explanation given was not complete.

7. When burnt, coal produces heat.

8. The results received were of great importance for the further work.

9. When reconstructed the theatre looked more beautiful than before.

10. She showed us a list of the newly published books.
Жаттығу №5

Жақшаны ашып, өткен шақтағы есімшеге қойыңыз.

1. The letter (to write) by him was very long.

2. We are interested in the goods (to produce) by this factory.

3. She didn’t understand the word (to say) by him.

4. He didn’t see the things (to keep) in her box.

5. I don’t like the video (to buy) yesterday.

6. This is the house (to build) many years ago.

7. The question (to put) to the professor was important.

8. When (to offer) to work abroad, he refused.

9. The article on agriculture (to publish) in this magazine was written by Smith.

10. You can get the book (to recommend) by our teacher in the library.
Жаттығу №6

Есімшенің қажетті формасын қолданып, ағылшын тіліне аударыңыз.

1. Төсекте жатып оқыма.

2. Бөлмеде жалғыз қалып қойған қыз жылап жіберді.

3. Қазір талқыланып жатқан кітап – осы жазушының соңғы шығармасы.

4. Сіздің офис үшін жіберілген жаңа журналдар міне.

5. Қағаз бен қалам алып бала жаза бастады.

6. Теннис ойнап жатып бала қолын жаралап алды.

7. Мынау баяндама соңғы жиналыс кезінде талқыланған баяндама.

8. Туристер тамақтанып алып, өздерінің саяхаттарын жалғастырды.

9. Билетке төлеп біз залға асықтық.

10. Жолды өтіп жатып абай бол.
Герундий

The Gerund

Герундий – бір уақытта болып жатқан процесті көрсететін етістіктің бір формасы. Оған етістіктің қасиеті және зат есімнің қасиеті тән. Етістіктің түбіріне – ing жалғануы арқылы жасалады.

Мысалы: to read – reading.

We like sleeping. – Біз ұйықтағанды жақсы көреміз.

Герундий арқылы көрсетілетін іс-әрекет адам немесе затқа ара қатынасын білдіреді. Қазақ және орыс тілдерінде герундий жоқ. Мағынасы жағынан оған оглаголенные зат есімдер сәйкес келеді, мысалы, оқу (чтение), күту (ожидание) және т.б.

Ол сөйлемде зат есім және етістік қызметін атқарады. Бұл екі қасиеттерді герундий жиі атқарады. Етістік сияқты герундий де үстеумен анықталып, өзінен кейін тура толықтауышты қажет етеді:

Ал зат есім сияқты демеуліктермен қолданылып, тәуелсіздік есімдіктермен немесе зат есімнің тәуелсіз формасымен анықталады.

Мысалы: He denied having done it. - Ол оны істегенін мойындамады.

I. Сөйлемдегі қызметі

1) Subject (бастауыш): Going in for sport is useful.- Спортпен шұғылдану пайдалы.

2) Predicative (баяндауыш): My hobby is reading books. – Менің хоббиім кітап оқу.

3) Object (толықтауыш):

a) non- prepositional object (предлогсыз тура толықтауыш): I like reading books.- Маған кітап оқыған ұнайды.

b) prepositional object (предлог бар жанама толықтауыш): I am found of reading. - Мен кітап оқығанды ұнатамын.

4) attribute (анықтауыш)- of, for, in предлогтары қолданылады. I have pleasure of reading books. – Мен кітап оқығаннан лаззат аламын.

5) adverbial modifier (пысықтауыш) мынадай предлогтардан кейін қолданылады:

а) adverbial modifier of manner: by, without: You can’t take your skirt tighter by taking in a little at one seams. -Сен юбкаңды 1 тігіспен біріктіріп тіге алмайсың.

b) of time (уақыт пысықтауыш): on, upon, after, before бұл предлогтардан кейін герундийдің I nd формасы: After reading I went for a walk – Оқып болғаннан кейін қыдыруға шықтым.

с) of reason (себеп-салдар пысықтауыш): through, because – of: We were ashamed because of coming so early. – Біз соншама ерте келгеніміз үшін ұялдық.

d) of concession (уступки): in spite of: In spite of being diligent pupil this time he couldn’t cope with the task. - Ол ұқыпты оқушы бола тұра бұл жолы бұл тапсырманы орындай алмады.

е) of circumstances (сопутствие): without: She crossed the room without looking at us. - Ол бізге қарамастан, бөлмені кесіп өтті.

6) Complex verbal predicate (күрделі баяндауыш): He stopped reading.- Ол оқуды тоқтатты.

Модальдық етістіктерден кейін герундий қолданылмайды.

to finish, to beep on, to go on, to stop, to give up, to leave off – бәр нәрсе істеуді тоқтау

to burst out – қатты айту

to continue- жалғастыру

to begin, to start – бастау

to result in – нәтижесі болу

to spend in – уақытын кетіру

to succeed in – табысқа қол жеткізу

to look forward to – сүйсіне күту

to be engaged in – шұғылдану

to be interested in – бір нәрсеге әуес болу

to be in danger of – қауіпті жағдайда болу

to accuse of smth – айып тағу

to approve of (disapprove of) – бір нәрсені мақұлдау (мақұлдамау)

to believe in – бір нәрсеге сену

to suspect in – бір нәрседен күдіктену

to think of – бір нәрсені ойлау

to be afraid of – бір нәрседен қорқу

to be capable (incapable) of – бір нәрсе істеуге жағдайы болу

to take to – байлану, үйрену

to be found of – қатты жақсы көру

to be pround of – тәккаппарлану, мақтан ету

to count on (upon) – бір нәрсеге сену, санау

to depend on (upon) – тәуелді болу

to complain of – шағымдану

to insist on – дегенінде тұру

to object to – бір нәрсеге қарсы болу

to get used to – бір нәрсеге үйрену

to put up with – достасу, шыдау

to be in the habit of – бір нәрсе істеуге дағдылану

can’t (could’t) stand – шыдау

It’s no use – пайдасыз

It looks like – ұқсас

a) төмендегі етістіктерден кейін тұра толықтауыш демеуліксіз қолданылады:

to appreciate – бағалау

to consider – санау, шешу

to defer, to delay –кейінге қалдыру

to deny – мойындамау

to detest – жек көру

to dislike – ұнатпау

to endure – шыдау

to enjoy – лаззят алу

to escape – қашу

to excuse, to forgive, to pardon – кешіру

to forbid – тыйым салу

to imagine – елестету

to postpone – кейінге қалдыру

to practice – жаттығу

to understand - түсіну

to be disappointed at – көңілі қалу

to be surprised at – таң қалу

to be responsible for – жауапты болу

to see to – бақылау, қамына кірісу

to prevent from - бір нәрсе істеуге жол бермеу, сақтандыру

to agree to – келісу

to be (get) tired of – шаршау

1. Герундийдан кейін үстеу қолданылуы мүмкін: He likes reading books aloud. – Ол кітапты дауыстап оқығанды ұнатады.

2. Герундийдан кейін тура толықтауыш қолданылуы мүмкін. – He likes reading books.

3. Герундийда шақ және етіс айырмашылықтары болуы мүмкін.

to want, to need, to deserve, to require етістіктерінен кейін және It’s worth, Can’t stand, Can’t bear тіркестерінен кейін герундий Passive формасында ешқашан қолданылмайды.

My shoes need repairing. – Менің аяқ киімім жөндеуді қажет етеді.

Бекіту жаттығулары

Жаттығу №1

Герундийге назар аудара отырып, қазақ тіліне аударыңыз.

1. Repairing cars is his business. 2. It goes without saying. 3. Living in little stuffy rooms means breathing poisonous air. 4. Iron is found by digging in the earth. 5. There are two ways of getting sugar: one from beet and the other from sugarcane. 6. Jane Eyre was fond of reading. 7. Miss Trotwood was in the habit of asking Mr. Dick his opinion. 8. Have you finished writing? 9. Taking a cold shower in the morning is very useful. 10. I like skiing, but my sister prefers skating.

E.g. She thought she would go to the country for the weekend.

She thought of going to the country for the weekend.

1. I thought I would come and see you tomorrow. 2. I am thinking that I shall go out to the country tomorrow to see my mother. 3. What do you think you will do tomorrow? – I don’t know now; I thought I would go to the zoo, but the weather is so bad that probably I shan’t go. 4. I hear there are some English books at our institute bookstall now. – So you are thinking that you will buy some, aren’t you? 5. I thought I would work in the library this evening, but as you have come, I won’t go to the library.

1. Сөйлесуді доғарыңыз. 2. Біз бұл мәселе бойынша жұмыс істеуді тоқтаттық. 3. Ән айтуды жалғастырыңыздар. 4. Сіз менің терезені ашуыма қарсы емессіз бе? 5. Ол өзінің қылмысқа қатысты екенін мойындамады. 6. Мен сурет салғанды жақсы көремін. 7. Біз жүзуден ляззат алдық. 8. Мен онымен келіспеуіме болмады. 9. Ол қатты күліп жіберді. 10. Ол шылым тартуды тастады..

1. He was always ready for (to help). 2. He was very glad of (to help) in his difficulty. 3. On (to allow) to leave the room, the children immediately ran out into the year and began (to play). 4. In (to make) this experiment, they came across some very interesting phenomena. 5. The results of the experiment must be checked and rechecked before (to publish). 6. David was tired of (to scold) all the time. 7. The watch requires (to repair). 8. The problem is not worth (to discuss). 9. Jane Eyre remember (to lock) up in the red room for (to contradict) Mrs. Reed. 10. Why do you avoid (to speak) to me?

Examples: I enjoy walking (walk) in the ram. Would you like to have (have) something to eat?

1. I want _______ (see) a film on TV this evening.

2. I hope _______ (hear) from you soon. Best wishes, Peter.

3. When did you finish _______ (paint) the kitchen?

4. I began _________ (learn) English when I was seven.

5. Some people like ____________ (have) breakfast in bed, but I don't.

6. Don't forget _______________ (post) my letter!

7. We've decided ____________ (get) married in the spring.

8. When she saw how I was dressed, she started ___________ (laugh).

9. What do you want ________ (do) tonight?

10. I'd like ________________ (go) to the theatre.

1. As I was walking to the shops I saw my old friend Peter, so I stopped (talk) ________ to him.

2. Martin stopped (read) _______ turned off the light and went to sleep.

3. Managed (learn) ________ English, but she found it too difficult and gave up.

4. If you’ve got a headache, you should try (take) _______ an aspirin.

5. If you see Susan, can you remember (ask) ________ her to come and see me?

6. I can remember (write) ______ the letter yesterday, but I can't remember (post) _______ it.

7. I’m sorry, but I’m so busy that I can’t help you (do) _______ the washing up at the moment.

8. I can't help (laugh) __________ whenever I see a Charlie Chaplin film.
Шартты сөйлемдер

Conditional sentences

Етістіктің шартты райы қимылдың, іс-әрекеттің болу болмау, іске асу-аспау мүмкіндігінің шартын білдіреді. Қазақ тілінде шартты рай етістіктің негізгі және туынды түбіріне, етіс және болымсыз етістік тұлғаларына –са, -се жұрнағы жалғануы арқылы жасалады. Мысалы: бар-са, айт-са, кел-се. Ал ағылшын тілінде шартты сөйлемдердің мынадай түрлері бар: I типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер, II типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер, III типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер, аралас шартты бағыныңқы сөйлемдер және жалғаулықсыз шартты бағыныңқы сөйлемдер.

I типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер, яғни нақты шартты сөйлемдер осы кезеңге немесе болашаққа қатысты орындаларлық жағдайды көрсетеді. Басыңқы сөйлемнің баяндауышы келер шақта, ал бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы осы шақта қолданылады. Екеуі де қазақ тіліне келер шақпен аударылады.

If we hurry we’ll get there on time. - Егер біз асықсақ, біз онда өз уақытында боламыз.

Unless we hurry we’ll be late. - Егер біз асықпасақ, онда біз кешігеміз.
II типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер

II типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер немесе нақсыз шартты сөйлемдер осы кезеңге немесе болашаққа қатысты орындалуы мүмкін емес жағдайды көрсетеді. Бұндай жағдайда бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы өткен шақта, ал басыңқы сөйлемде баяндауыш алдында should, would (could, might) және инфинитив to–сіз қолданылады.

III типтегі шартты бағыныңқы сөйлемдер өткен кезеңге қатысты орындалуы мүмкін емес жағдайды көрсетеді. Бұнда бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы аяқталған өткен шақта (Past Perfect), ал басыңқы сөйлемде баяндауыш алдында should, would (could, might) және перфекті инфинитив қолданылады. Бұндай сөйлемдерді қазақ тіліне аударғанда екінші типтегі сөйлемдерге ұқсас аударылады.