Информатика орта мектептегi оқу пəні

48
отандық ғалымдар қарсы пiкiр айтып, бұл жолдың жалғыз жəне дау-
сыз еместігіне назар аударды [18, 19]. Мəселе қорытындылай келген-
де мынада: жалпы білім беретін жаңа білімде жалпы білім беретін 
мектеп үшiн жеке оқу пəнiн құрайтындар көп пе немесе барлық мек-
теп пəндерiнiң мазмұны мен оқыту технологиясымен үздіксіз байла-
ныста болатындар көп пе? 
Бұл сұраққа жауап беру үшін В. С. Леднев жасаған [20, 14] жалпы 
орта білім беру мазмұнын дамыту мəселесiнің жалпыдидактикалық 
талдауына жүгінейік. Өткен ғасырдың, тіпті, 60-жылдардың ба-
сында басталған ұзақ теориялық жəне эксперименттік зерттеулер 
нəтижесінде кибернетикалық білімнің iргелi негізі жалпы мектептiк 
білім беру мазмұнының құрамдас бөлігі болуы тиіс екендігі 
анықталып, бұл мəселенi шешу үшін мектеп пəндері жүйесіне жеке 
оқу курсын енгізу қажет болды. Жаңа бiлiмнiң жалпы кибернетика-
лық табиғатына сүйене отырып, В. С. Леднев өз зерттеуінің басынан-
ақ жаңа мектеп пəнін атау үшiн «кибернетика» терминін пайдалан-
ды, бірақ бұл жағдай аталмыш қарастырылым үшін маңызды емес 
деп санауға болады. Осы мəселенiң мəнін толығырақ ашайық [21-
23].
Кибернетиканың басқарудың ақпараттық үдерістерінің ортақ 
заңдылықтарын қарастыратын ғылым ретінде пайда болуы 
қоршаған ортаны тануда маңызды қадам болып табылды. А. П. Ер-
шов айтқандай, «зат пен энергия бірлігінің табиғаты анықталғаннан 
кейін ақпараттың бірыңғай табиғатын түсіну əлемнің материалдық 
бірлігін ұғынуға деген маңызды қадам болды» [24, 30-б.]. Осы сияқты 
материалдық жүйелерді ұйымдастырудың – физикалық (заттық-
энергетикалық) жəне кибернетикалық (антиэнтропиялық) екi түрi 
туралы жалпы ғылыми түсініктерге сүйене отырып, В. С. Леднев 
ғылымның екi қатарын талдайды [14, 85-б.]:
– материяның заттық-энергиялық ұйымдастырылуын (құрылы-
мын) зерттейтін ғылымдар (химия, космология, физика);
– материяның кибернетикалық (антиэнтропиялық) ұйымдасты-
рылуын (құрылымын) зерттейтін ғылымдар (кибернетика, биология, 
антропологиялық ғылымдар кешенi, қоғамтану, техникатану).
Бұл ретте, физика мен кибернетика (əрқайсысы өз тобында) 
ақиқатты зерттеудiң мейлiнше жалпы заңдылықтарын, сəйкесiнше, 
заттық-энергетикалық жəне кибернетикалық тəсілдерін зерттейтiн 
аспектiлi ғылым саласына жатады. Осы негiзде жалпы орта бiлiм 

49
беру мазмұны құрылымының тұжырымдамасы да қалыптасады. 
Осы тұжырымдама бойынша, дербес жағдайда, қоршаған əлемді 
ұйымдастыратын екi негізгі аспектіні зерттейтiн жалпы бiлiм 
беретiн оқу пəндерiнiң заттық-энергетикалық жəне кибернетикалық-
ақпараттық екi тобы ерекшеленеді. Бұл пəндер тобының əрқайсысы 
өз жүйе құрушы элементтерiмен тұтас бір жүйе болып табылады. 
Заттық-энергетикалық аспекті жағдайында жүйе құраушы пəн фи-
зика, ал кибернетикалық-ақпараттық аспекті жағдайында жүйе 
құраушы пəн кибернетика (информатика) болып табылады. Əлемнiң 
кибернетика-ақпараттық суреттемесі, іс жүзінде, мектептегi барлық 
пəндермен қалыптастырылады, бірақ тек кибернетика (информати-
ка) курсы ғана оқушылардың алған бiлiмдерiн қорытындылап жал-
пылай алады, яғни жүйе құраушы фактор ретiнде көріне алады [21].
Сонымен, 
жоғарыда 
сипатталған 
əлемнiң 
ғылыми 
суреттемесінiң тұжырымдамасына сүйене отырып жəне мiндеттi 
оқу пəндерiнiң жиынтығы екi фактормен – iс-əрекеттiң жалпыла-
ма құрылымы мен зерттеу объектiсiнiң құрылымы арқылы болжа-
на анықталатындығынан [14, 108-109 б.]. В. С. Леднев құрамына 
кибернетикада енетiн жалпы білім беретін оқу пəндерінің мiндеттi 
тiзiмi туралы негізделген қорытынды жасайды. Бұл кезде жоғарыда 
көрсетілген екi фактор жалпы орта бiлiм беру құрылымының 
тұрақтылығын түсiндiретiн объективті сипатқа ие болады. Бұл 
құрылымда жаңа орнықты пəндердiң пайда болуы əлемнiң ғылыми 
суреттемесіндегі елеулі өзгерiстер мен iс-əрекеттiң үстем (басыңқы) 
түрінің ауысуы салдарынан болуы мүмкін. Ең есте каларлығы, ки-
бернетика (информатика) курсы – XX ғ. туған жалғыз ғана жалпы 
білім беретін жаңа оқу пəні, ал қалған оқу пəндері жалпы білім беру 
саласы үшiн XIX ғасырдың жемiсi болып табылады.
Қарастырылып отырған проблемадағы маңызды мəселе – ин-
форматиканы жалпы білім беретiн мектепте қалай оқыту мəселесі: 
бұрыннан бар курстардың құрамына пəн ретiнде енгiзiп, жеке 
курс ретiнде ме, əлде информатиканың оқу материалын бiрқатар 
оқу пəндерiнде тарата бөлiп оқытқан жөн бе? Осы мəселенi 
кибернетиканың жалпы бiлiм беретiн курсына қарастыра келе, 
В.С.Леднев жеке пəн пайдасына келесі дəйектерді келтіреді [14, 
213-б.].
«Егер кибернетика бойынша оқу материалдарын əртүрлі оқу 
курстарына бөлiп беретiн болсақ, онда пəнi басқа ғылымдардың 

50
құрамды бөлiгiне енбейтiн кибернетиканың зерттеу аймағы тура-
лы мəліметтер ғылымда жүйеленетіндей негізгі белгілер бойын-
ша жүйеленбей, басқа оқу курсының логикасында мазмұндалатын 
болғандықтан қосалқы түрде беріледі. Бұл оқушыларда кибернетика 
зерттейтін ақиқаттық облысы туралы толық емес, тіпті, бұрмаланған 
жаңсақ түсініктердің қалыптасуына сөзсіз əкеп тірейді. Оның үстіне, 
мұндай жол ұғымдарды қалыптастырудың ұтымды дидактикалық 
құралы болып табылатын, осы ғылыммен анықталған негiзгi ұғымдық 
жəне əдiстемелiк аппарат шеңбері мен логикасында кибернетиканың 
негізгі, іргелі ұғымдарын қалыптастыру мүмкіндігін жоққа 
шығарады. Басқа оқу пəндерi логикасында оқылатын кибернетика 
ұғымдары, өздерінің ұғымдық жүйесiнде бөгде бола, оқушылармен 
елеулі мəні шамалы, қосалқы нəрсе ретiнде қабылданатын бола-
ды. Сол себептен, орта мектепте кибернетиканы оқытудың 

жүктеу/скачать 4.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: