Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

81 
Қорытынды мақсаттар жиынтығы – оқу соңында маманнан 
шешуді қажет ететін міндеттер тізімі, маман модельдері 
(профильдері) деп атқа ие болды.
Маман моделі ӛзінен ӛзі психолого-педагогикалық модель 
болып табылмайды. Оның мазмұнының негізіне қандай да бір 
қызмет атқаратын қызметкерге қойылатын талаптар жүйесінде 
тіркелетін біліктілік сипаттамалары жатады. Онда берілген 
қызметтегі тағайындау, қызметкердің қызметінің негізгі сипаты, 
оның не білу, істей алу керектігі, қандай тұлғалық қасиеттерінің 
болу керектігі тізбектеліп кӛрініс табады.
Маман моделінен оны даярлау моделіне кӛшудің бірінші 
қадамы болашақ кәсіби қызметінің ол шешуі тиіс типтік міндеттері 
бӛлу және толық бейнелеуді қажет етеді. Типтік міндеттер 
иерархияны құрайды, ол бір уақытта жоғары білім берудің 
мақсаттарының иерархиясын құрайды.
1. Бұл сатылықтың жоғарғысын – нақты мамандықтан немесе 
ӛмір сҥріп жатқан елінен тәуелсіз барлық мамандар шеше алатын 
міндеттер құрайды. Олар осы тарихи дәуірдің сипатын анықтайды 
және ғасырдың міндеттері деп шартты түрде аталуы мүмкін. Қазіргі 
уақытта бұл міндеттерге мыналарды жатқызуға болады:
Экологиялық міндеттер (адамдардың ӛндірістік және басқа 
әрекетінің табиғатқа кері әсерін азайту және т.б.) 
Ҥздіксіз жоғары білім беруден кейінгі міндеттер (тиімді іздеу, 
ақпаратты талдау және сақтау, оларды кәсіби мәселелерді шешуге 
қосу және т.б.) 
Қазіргі қызметтердің кӛпшілігінің ҧжымжық сипатынан 
шығатын міндеттер (ұжымның басқа мүшелерімен байланыс 
орнату, біріккен іс-әрекетті жоспарлау және ұйымдастыру, 
жұмыстардың нәтижелерін болжауда «адами факторды» ескеру 
және т.б.)
2. Екінші деңгей – берілген мемлекетке бағытталған арнайы 
міндеттер. Біздің елімізде қазір нарықтық қатынастарды дамытуға 
байланысты міндеттер ӛзектілікке ие (жобаларды экономикалық 
негіздеу, сенімді серіктестер мен қаржылық кӛздерді іздеу, шетел 
нарығына шығу және т.б.)
Маңыздылығы жағынан тағы бір міндеттер ҧлтаралық қарым 
қатынас мәселелерімен байланысты (ұлттық дәстүрлер мен 
салттарлы ескеру, ұлттық сезімдерге құрметпен қарау, ұлтшылдық 
пен шовинизмнің кез келген кӛрінісіне бара-бар қарау). Ең 

82 
соңғысы, қазіргі маман демократия, ашықтық, және діни тӛзімділік 
жағдайында ӛндірістік, басқару және экономикалық міндеттерді 
шеше алу қажет.
3. Үшінші деңгей - кәсіби міндеттер; ол шешілетін міндеттер 
кӛлемі мен түрлері бойынша ең ауқымдысы болып табылады.
Жалпылай түрде бұл міндеттер кез келген мамандық үшін үш 
түрге бӛлінеді:

Зерттеуші міндеттер (білімнің сол немесе басқа саласында 
зерттеушілік іс-әрекетті жоспарлау және жүргізуді іскерлігін талап 
етеді);

Практикалық міндеттер (болашақ кәсіби қызметінде нақты 
нәтиже алуға бағытталады) 

Педагогикалық міндеттер (сәйкес пәннен оқу орнында не 
ӛндірістік оқыту жағдайында сабақ беру). 
Үшінші деңгейдің міндеттерінің әрқайсысын суреттеу үшін 
арнайы кәсіби білімді талап етеді.
Міндеттердің барлық түрлерін талдау және қайталанатын 
элементтерді алып тастау негізінде маман қызметінің моделі 
құрылады. Бірақ, егер студенттерді осы модельге бағдарлап 
даярласа, онда ЖОО бітірер кезде бұл модель ескіріп қалады.
Міндеттер сипатының ӛзгеру тенденциясын анықтау және 
маман қызметінің болжамды моделін құру бойынша ӛте күрделі 
жұмыстарды жүргізу қажеттілігі туындайды. Ол жоғары білікті 
мамандардың қатысуымен арнайы зерттеулерді талап етеді. 
Сондықтанда тек болжамды модель негізінде маман даярлаудың 
моделін ӛңдеуге батыл кірісуге болады. Соңғысы толық дайын 
болған 
кезде 
оқу 
жоспарына 
және 
жеке 
пәндердің 
бағдарламаларына енгізіледі.
Педагогтің кәсібі қызметінің сапасы мәселелерін, кәсібилілігін, 
педагогикалық қабілеттері мен педагогқа қойлатың талаптарды 
зерттей отырып, белгілі рессейлік ғалым И.В. Кузьмина еңбектің 
нәтижелілігіне әсер ететін педагогикалық қызметкерлердің 
маңызды сипаттамасы қатарына олардың кәсіби құзыреттіліктерін 
жатқызады.
Педагогикалық құзыреттіліктің негізгі элементтері ретінде ол 
мыналарды бӛліп қарастырады: оқытылатын пән саласындағы 
арнайы құзыреттілік; білім алушылардың білім, білік, дағдыларын 
қалыптастыру тәсілердері саласындағы әдістемелік құзыреттілік; 
оқыту сферасындағы психолого-педагогикалық құзыреттілік; 

83 
мотивтер, қабілеттер және оқушылардың бағыттары саласындағы 
дифференциалды-педагогикалық 
құзыреттілік 
және 
аутопсихологиялық құзыреттілік.

жүктеу/скачать 2.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: