а
б
в
ж
7.2-сурет Тербелмелі жүйесі бар уақыт шамалары
а-маятниктік: А - маятник осі, S — маятниктің ауырлық ортасы; ф —бұрылу бұрышы; б —
айналмалы: 1 - мойынтірек осі; 2 - теңестіруге арналған бұранда; 3 - спиральдық серіппе; 4 -
тербелмелі сақина; в - тербелмелі контур; г - кварцтік генератор: Q — кварцтік осциллятор; V
— күшейткіш;
К - резонанстық контур; С - кері байланыс конденсаторы
мұнда L — катушканың индуктивтілігі; C — конденсатордың
сыйымдылығы; R — катушка пен сымдардың омдық кедергісі.
Электрлік тербелістер сөнеді. Олар электрондық сұлбалар
арқылы энергияны сырттан беру жолымен ұсталады.
Кварцтік генераторларда (7.2, г сурет) кварцтің немесе
турмалиннің кристаллдарының механикалық деформациясы кезінде
электрлік зарядтар туындайды жəне керісінше, электрлік өрістің
əсерімен олардың механикалық деформациясы жүреді (тікелей жəне
кері пьезоэлектрлік əсер). Кристаллға мерзім сайын өзгеретін
электрлік өрісті қою кезінде кристалл қоздырушы өрістің
жиілігімен тербеле бастайды, егер оның өзіндік тербелс жиілігі
онымен сəйкес келетін болса. өзіндік тербелістердің амплитудасы
кристалдың құрылымына, оның мөлшері мен температурасына
байланысты болады.
7.3.3.
Тербелмелі жүйесі жоқ уақыт
шамалары
Уақыттың механикалық шамалары Су немесе құм
сағаттарда уақыттың шамасы ретінде ағатын (енетін) судың немесе
құмның массасы (көлемі) қолданылады. Ағын массасы шығыс
тесіктің диаметріне жəне тесіктен шығудағы қысымға байланысты
болады. Механотермиялық сағаттарда уақыт шамасы ретінде майлы
шамдардың, майшамдардың, жағатын шнурлардың, білтелердің
жану процессі пайдаланылуы мүмкін.
Жану процессінің ұзақтығы жанатын заттың химиялық
құрамына, оттегінің бағытына жəне жанарғының құрылымына
байланысты болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
