Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

Г. Н. ФЕДОРОВА
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН 
ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ 
БАСҚАРУ 
ОҚУЛЫҚ
 
«Білім беруді дамытудың федералды институты» Федералды 
мемлекеттік қазынашылық институты «Компьютерлік жүйелердегі 
бағдарламалау» мамандығы бойынша орта кәсіптік білім беру 
бағдарламаларын іске асыратын білім беру мекемелерінің оқу 
үрдісінде қолдануға арналған оқулық ретінде 
 ҰCЫНҒАН 
Пікірдің тіркеу нӛмірі 122 09 сәуір 2015 ж.
Ф
МАМ
«
БДФИ»
 
Мәскеу
«Академия» баспа орталығы 
2015
КӘСІБИ БІЛІМ БЕРУ
 

ӘОЖ 004(075.32)
КБЖ 32.973-018.2я723 
Ф333
Бҧл кітап Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі және 
«Кәсіпқор» холдингі» КЕАҚ арасында жасалған шартқа сәйкес «ТжКБ жҥйесі ҥшін 
шетел әдебиетін сатып алуды және аударуды ҧйымдастыру жӛніндегі қызметтер» 
мемлекеттік тапсырмасын орындау аясында қазақ тіліне аударылды. Аталған 
кітаптың орыс тіліндегі нҧсқасы Ресей Федерациясының білім беру ҥдерісіне 
қойылатын талаптардың ескерілуімен жасалды. 
Қазақстан Республикасының техникалық және кәсіптік білім беру жҥйесіндегі білім беру 
ҧйымдарының осы жағдайды ескеруі және оқу ҥдерісінде мазмҧнды бӛлімді 
(технология, материалдар және қажетті ақпарат) қолдануы қажет. 
Аударманы «Delta Consulting Group» ЖШС жҥзеге асырды, заңды мекенжайы: Астана қ., 
Иманов кӛш., 19, «Алма-Ата» БО, 809С , телефоны: 8 (7172) 78 79 29, эл. поштасы: 
info@dcg.kz 
П і к і р б е р у ш і —
Уфа әуе техникумының оқытушысы ФГБОУ ВПО «УГАТУ», 
физика математика ғылымдарының кандитаты 
Э.Р.Тимашева
Федорова Г.Н.
 
Ф333 Деректер қорын әзірлеу және басқару: орта кәсіби білім беру 
мекемесінің студенттеріне арналған оқулық. — М. : 
«Академия», баспа орталығы 2015. — 320 бет.
ISBN 978-601-333-333-5 (каз.) 
ISBN 978-5-4468-1584-5 (рус.) 
Оқу қҧралы «Компьютерлік жҥйелердегі бағдарламалау» мамандығы бойынша 
мамандандырылған орта кәсіптік білім берудің Федералдық мемлекеттік білім беру 
стандарты бойынша қҧрылды. ПМ. 02 «Деректер базаларын әзірлеу және басқару». 
Деректерді логикалық ҧйымдастырудың типтік ҥлгілері, деректер қорын 
жобалау механизмдері, деректерді қорғаудың негізгі әдістері мен қҧралдары, SQL 
тілінің дерекқорлармен жҧмыс істеу мҥмкіндіктері қарастырылады. Деректердің 
тҧтастығын қамтамасыз ету, компьютерлік желілерде деректердің алмасу 
қағидаттары мен технологиялары қарастырылған. 
Орта кәсіптік білім беру мекемелерінің студенттеріне арналған..
ӘОЖ 004(075.32) 
КБЖ 32.973-018.2я723
ISBN978-5-4468-1584-5 (рус.)
© Федорова Г.Н., 2015
© «Академия» білім беру баспа орталығы, 2015 
© Ресімдеу. «Академия» баспа орталығы, 2015 
ISBN 978-601-333-333-5 (каз.) 

Қҧрметті оқырман!
Бҧл 
оқулық 
«Компьютерлік 
жҥйелердегі 
бағдарламалау» 
мамандығы бойынша оқу-әдістемелік кешендердің бір бӛлігі болып 
табылады. 
Оқулық кәсіби «Деректер базасын дамыту мен басқару» модульін 
зерттеуге арналған.
Жаңа буын оқу-әдістемелік жинағы жалпы және кәсіби пәндер 
және кәсіби модульдерін зерттеуді қамтамасыз ету ҥшін дәстҥрлі және 
инновациялық білім беру материалдарын қамтиды. Әрбір жинақта 
жҧмыс берушінің талаптарын ескере отырып, жалпы және кәсіби 
қҧзыреттілікті меңгеруге қажетті оқулықтар мен оқу қҧралдары, оқыту 
және мониторинг қҧралдары бар. 
Оқу басылымдары электронды білім беру ресурстарымен 
толықтырылады. Электрондық ресурстарда интерактивті жаттығулар 
мен тренажерлар, мультимедиялық нысандар, интернетте қосымша 
материалдар мен ресурстарға сілтемелері бар теориялық және 
практикалық модульдер бар. Оларға терминологиялық сӛздік және оқу 
ҥрдісінің негізгі параметрлері белгіленетін электронды журнал кіреді: 
жҧмыс уақыты, бақылау және практикалық тапсырмалардың нәтижесі. 
Электронды ресурстар оқу ҥдерісіне оңай енеді және әртҥрлі оқу 
бағдарламаларына бейімделуі мҥмкін.

Алғы сӛз
Ҧсынылған оқулықтың мақсаты - студенттердің деректер 
базасының модельдері мен қҧрылымы туралы жҥйеленген білімдерін 
қалыптастыру, дерекқорды дамытудың негізгі принциптері мен 
технологиялары, сондай-ақ компьютерлік желілерде деректермен 
алмасудың заманауи технологиялары.
6 тараудан тҧратын «Инфокоммуникациялық жҥйелер мен желілер» 
оқулықтарының 
бірінші 
бӛлімі 
компьютерлік 
желілер 
архитектурасының негізгі аспектілерін, желілік ӛзара әрекеттесу 
технологиясын - сымды, сымсыз жергілікті және ғаламдық желілерді, 
олардың техникалық және бағдарламалық қамтамасыз етуін жҥйелі 
тҥрде сипаттайды, желі қызметтері мен қызмет кӛрсету жҥйесін 
сипаттайды.
Бірінші тарауда компьютерлік желілерді ҧйымдастырудың жалпы 
мәселелерімен байланысты, негізгі тҥсініктер мен элементтерді, 
желілерді жіктеуді, желілік шешімдердің топологиясын кӛрсетеді. 
Кабельді байланыс каналдарының техникалық сипаттамалары 
келтірілген. Компьютерлік желілерге қойылатын негізгі талаптар 
ҧсынылады.
Екінші тарауда компьютерлік желілерде деректерді беру және 
алмасу ҥшін технологиялар ашылады. Компьютерлік желілердің 
хаттамалары мен стандарттары сипатталады, желідегі тҥйіндерді шешу 
қағидаттары тҥсіндіріледі.
Үшінші тарау жергілікті желілердің негізгі технологияларын 
сипаттайды, барлық негізгі технологияларды - дәстҥрлі Ethernet, 
TokinRing, FDDI және FastEthernet жоғары жылдамдықпен ж9мыс 
жасайтын, GigabitEthernet кӛрсетеді.
Тӛртінші 
тарауда 
компьютерлік 
желілердің 
техникалық 
қҧралдары - қҧрылымдалған кабельдік жҥйе, желілік адаптерлер, 
хабтар, трансиверлер, желілік кӛпірлер, желілік қосқыштар, 
маршрутизаторлар және желі шлюздері туралы сипатталады.
Бесінші тарау сымсыз технологияларға арналған, ол желілік 
жабдықтар мен стандарттарды сипаттайды, бҧл кабель ӛткізгіштерін 
пайдаланбай компьютерлік желілерді қҧруға мҥмкіндік береді.
 
Алтыншы тарауда желінің операциялық жҥйелерінің қҧрылысы 
мен ерекшеліктері қарастырылады, желіде бӛлінген сервердің 
тҧжырымдамасын 
анықтайды. 
«Клиент-сервер» 
кӛп 
деңгейлі 
архитектурасының бағдарламасы мен техникалық іске асырылуы 
ашылады. 
«Желілік 
қызмет», 
«Желілік 
қызмет», 
«Желілік 
бағдарламалық қамтамасыз ету» тҥсініктері сипатталады.