Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»
СИНУСОИДТЫ ТОҚТЫҢ ЭЛЕКТР ТІЗБЕГІНІҢ
жүктеу/скачать 5.26 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.6.
СИНУСОИДТЫ ТОҚТЫҢ ЭЛЕКТР ТІЗБЕГІНІҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ Синусоидалық тоқтың электр тізбегінде тұрақты тоқ тізбегінің функционалдық ұқсас құрылғыларының міндетіне сəйкес келетін электротехникалық құрылғылармен қатар (энергия көздері, өлшегіш аспаптар, коммутациялық аппараттар жəне т.б.), синусоидалық тоқ тізбектеріне ғана тəн аспаптар кіреді. Трансформаторлар, конденсаторлар, индуктивтілік катушкалары жəне басқалары. Айнымалы тоқ параметрлері (белсенді кедергі R, индуктивтілік L L жəне сыйымдылық C) айнымалы кернеу кезінде тізбекте пайда болатын айнымалы тоқтың мəніне жəне бастапқы фазасына əсер етеді. Белсенді кедергісі бар тізбектің элементтерінде электр энергиясы жылуға түрлендіріледі. Индуктивтілігі жəне сыйымдылығы бар тізбек элементтерінде энергия жылу түрінде шығарылмайды. Мезгілді түрде магниттік жəне электр өрістерінде жинақталады, содан кейін электр энергиясының көзіне қайта оралады. Тізбектің осындай элементтері реактивті деп аталады. Осындай элементтердің айнымалы тоққа əсері реактивті деп аталатын кедергілермен ескеріледі. Айнымалы тоқтың электр тізбегінің кейбір параметрлерін кейбір жағдайларда ескермеуге болады. Мысалы, қыздыру шамдары, резисторлар, қыздырғыш аспаптар əдетте белсенді кедергімен R, жүктелмеген трансформаторлар — индуктивтілікпен L, ал жүктемесі жоқ кəбіл желілері — сыйымдылықпен С сипатталады. Кедергісі БАР тізбек. Қандай да R кедергісі бар тізбек (2.5, а-сурет) кернеуі синусоидалық өзгеретін қуат көзіне жалғнған делік. 2.5 -сурет. Белсенді кедергісі бар электр тізбегі: а — схема; б — тоқ пен кернеудің уақыт диаграммасы; в — векторлық диаграмма 28 𝑈 𝑃 = 𝑈 𝐼 = 𝐼 2 𝑅 = Белсенді кедергісі бар тізбектегі кернеу мен тоқ фаза бойынша сəйкес келеді (ф = 0). Кернеу мен тоқ графиктері жəне кедергісі бар тізбектің векторлық диаграммасы 2.5, б, В -суретте көрсетілген: 𝐼 = 𝑈 𝑎 𝑅 (2.1) (2.1) формуласы Ом заңының кедергісі бар тізбекке арналған математикалық өрнегі болып табылады, оның тұрақты тоқ формуласынан еш айырмашылығы жоқ. Бірақ (2.1) формулаға айнымалы тоқ пен кернеудің тұрақты емес, ғымды мəндері кіреді. Период ішіндегі орташа қуатты белсенді деп атайды жəне Р а деп белгілейді. Белсенді кедергісі бар тізбектегі белсенді қуат лезде қуаттың тұрақты қосылғышына тең: 2 𝑎 𝑎 𝑎 𝑅 (2.2) (2.2) формуласы тұрақты тоқ тізбегіндегі қуатты есептеу формуласынан еш ерекшеленбейді. СИ жүйесіндегі белсенді қуат бірлігі — ватт (Вт). Одан ірілеу бірліктер: 1 МВт = 10 6 Вт; 1кВт = = 10 3 Вт. жүктеу/скачать 5.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|