Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi а. Бектаев, Т. Турткулбаева
жүктеу/скачать 1.27 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Неге менi жылатуға құмар бұл?! Бұрын аңғаррылмаған құбылыстаодың айтылмаған тiркес-теңеулермен қиналыссыз, iркiлiссiз төгiлуi акын жаныныңи алғаусыз ашықтығыннан, сезiм әлемiнiң қарпайым көркемдiгiнен хабар бередi. Е.Раушанов өлендерiнде контрастылық диi колданылады. Қарам-қарсы ұғымдам мен сезiмдердi шендестiре пайдалану әсерлiлiгiн ерекше арттырады. Ақын пайдаланатын контрастар кейде қатар тұрып та күрделi ұғымды ашуға қызмет етедi: Түн Түн Адыс дүние едi жарық неткен, Келем әзiр көзi сау ғарiп боп мен. Дағдылы саналатын контрастардың өзi ақын қолданысында тың ой, тосын шешiмдердi туындатады. Қарама-қарсы ұғымдардың көп жағдайда өлеңнiң түйiндеушi соңғы сөзi болып келетiнi сондықтан: …Шындықты көрдiм-ащы екен, Өтiрiгiң бар ма-әкелшi! …Бiр мылқау. Бiр шешеннiң арасында Барады өмiр өтiп, 21 есiл Өмiр. …Сүюдiң ызғары да жылы екенiн Мен айттым ғой, сен де айтшы, айналайын… Туған тiлiмiздi табиғатына тән дыбыс үйлесiмi сөз әуездiлiгi көне дәуiрлерден бастау алады. Дыбыс үйлесiмiмен қатар сөз үндестiгiн де автор шебер пайдаланған. Сөз әсерлiгiн күшейтетiн басты көркемдi әдiстердiң бiрi-қайталау десек, ақын өлеңдерi бұл орайда да ұтымды қолданыстармен ерекшеленедiю. …Шолақ қунан, шолақ дүние. Айкайлағың келедi кек қысып… …Сары шалдың өзi емес, көзi қапты, Сөзi қалса жарар ед Сары баланың… Терең мазмұн мен тұнық көркемдiк иән Есенғали ақын поэзмясының құрылымдық өрнегi көп қырлы боп келедi. Қазақ өлеңiнiң ең көне үлгiсi- жетi буынды жыр өлшемi ақын өлеңдерiнде ерекше жиi қолданылады. Автордың үдете бейнелеу, төкпелеп айту, тұжыра сөйлей мәнерiне өлшемнiң осы түрi көбiрек қолайлы келген сынңайлы. Салыстырмалы түрде сиректеу қолданылғанымен, сегiз буынды өлшемнiң де автор шығармашылығында өзiк орны бар («Тентек өзiне», «Еркек», «Экология. Аяқталмаған ертегi», «Түйiп ескен шылбырымды»). Қазақ поэзиясында сирек қолданылатын он буынды өлшеммен ақынның «Махаббат», «Биылғы қыс», «Мәңгi ұйықтап қалған….» атты өлеңдерi жазылды. «Малайсары тауы», «Тұған үй», «Өлiара», «Адам» секiлдi байсалды мазмұнды, байыпты ойға құрылған өлеңдер ог үш дуынды өлшеммен өрнектелсе, «Қара бауыр қасқалдақ», «Молдыбай бизнесменге» тәрiздi бiр қатар өлеңдер он төрт буынмен жазылған. «Е.Раушанов шығармашылығы-ғасырлар тоғысындағы қазақ әдебиетiнiң аса қызғылықты құбылысы. Шығыстың классик шайырларындай әр шумақты сазды сурет құруын, әр өлеңнiң өзiнен-өзi жырлап тұруын қамдайтын, әр теңеудiң, әр бейнелеудiң дәл , орынды шығуын, өлеңнiң тiлi де пiшiнi де, уазiнi де сондағы ойға, сезiмге сай келуiн құнттайтын бұл қаламгердiң өлең алдындағы жауапкершiлiгi жанкештiлiкпен барабар». Ақынның бiрнеше жинақтарынан мынадай бiр жинағы назар аударарлықтай, яғни «Шолпан жұлдыз туғанша» атты жинағы. Бұл кiтап ақынның өзiндiк бет-бағыты қалыптасып, әр дауысы айқындалған шабытты шағының жемiсi: Талқан болды жолыңдағы талай шаң, Жаңа үшiн жаның салдың жарайсың! Бәрiн, бәрiн сынап алдың, ал ендi, Сенiң өзiң сыналуға қалайсың? …Бiздiң ұрпақ, мiнбеге шық, сөзiңдi айт! Астана жұрттағы дүбiрлi ортамен бiрге тыныстай бастаған ақын өлеңдерiнде астарлы оймен әдiптелген әлеуметтiк сарын күшейген. Ақын арсеналы кеңiп, ол сомдаған кейiпкерлердiң iшкi психологизмi тереңдей 22 түскен Тұспалдау, шендестiру, кейiптеу ақынның ара қолтаңбасын танытар негiзгi шығармашылық әдiстер ретiнде қалыптасқан: жүктеу/скачать 1.27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|