П 15 Пікір жазғандар
№6 практикалық сабақ тақырыбы
жүктеу/скачать 0.97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың жоспары: 1.Композиция мен сюжет 2.Мазмұн мен форма Бақылау сұрақтары
- Тапсырмалар
| №6 практикалық сабақ тақырыбы: Композиция мен сюжет, мазмұн мен форма
Сабақтың мақсаты: Көркем шығарманың басты компоненті композиция мен сюжет, мазмұн мен пішін мәселесін қарастыру. Сабақтың жоспары: 1.Композиция мен сюжет 2.Мазмұн мен форма Бақылау сұрақтары: 1.Мазмұн мен форма 2.Сюжет пен композиция бірлігі Тапсырмалар: 1.«Мазмұн мен пішін» тақырыбына З.Қабдоловтың «Сөз өнері» оқулығынан конспект жасап кел. 2.Композициялық құрылымның әрқайсысына жеке-жеке тоқталып, жазбаша схема түрінде сызып бер. Глоссарий: Сюжет (французша sujet – зат) – көркем шығарманың мазмұнын ашып, мазмұнды пішінге көшірудің негізгі түрі, жолы немесе тәсілі. Фабула – көркем шығармада суреттелген оқиғаны рет-ретімен жүйелеу, мазмұндау. Тартыс (латынша conflictus-қақтығыс, айқас; кейде collisio-ала ауыздық, талас) – өмірдегі қайшылықтардың өнердегі көрінісі, адам тіршілігіндегі түрліше қарама-қарсылықтардың, адамға тән әр алуан көзқарастағы, идеядағы, сезімдегі, нанымдағы, іс-әрекеттегі, мақсат- мүддедегі кереғар құбылыстардың өнер туындысындағы жинақталуы, суреттелуі.Өнердегі тартыс-ойдан шығарылған не қолдан жасалған әлдене емес, ақиқат шындығы ала ауыз әлеуметтік күштердің айқасы, «драмаға толы, ұлы һәм күлкілі қайшылықтарға толы өмірдің» (Горкий) өз арпаласы. Композиция (латынша composito – құрастыру, қиыстыру) бірер сөзбен айтқанда, көркем шығарманың құрылысы, оның үлкен – кішілі бөлім – бөлшектерінің бір-бірімен қисынды түрде қиюластырылып, әр түрлі тәсілмен байланыстырылған тұтастық – бірлігі. Сюжеттің басталуы (латынша exspositio – дәйектеме). Оның кіріспесі іспеттес; мұнда әдеби қаһарамандар өзара қарым-қатынасқа көшпес бұрынғы хал-жағдайды, тіршілік, қоғамдық орта, болашақ қақтығыстар алаңы, оқиғалар орны суреттеледі. Сюжеттік байланыс – адамдар арасындағы әрекеттің басы, тартыстың басталуы іспеттес, шығарма арқауындағы негізгі оқиғаның әуелгі туындау себебі. Сюжеттік даму адамдардың өзара қарым-қатынасынан, қимыл-әрекетінен туған түрліше жағдайларға шиеленістерге байланысты.Шығарманың фабуласы да бірінен-бірі туатын әр алуан ситуациядан, интригадан құралады. Бұлар жоқ жерде сюжеттік даму да, фабулалық оқиға да жоқ. Шарықтау шегі (латынша - шың) – сюжеттік дамудың ең жоғарғы сатысы; адамдар арасындағы қимыл-әрекеттің мейлінше күшейіп, өрбіп жеткен жері; шығармадағы драмалық тартыстың өрістеп шыққан биігі. Шешім (развязка) – суреткердің өзі суреттеп отырған өмір шындығына шығарған «үкімі»; адамдар арасындағы қарама-қарсы тайталастардың, күрделі күрестердің бітуі; түрліше тағдырлар тартысынан туған нақты нәтиже; оқиғаға қатысушылардың ең ақырғы хал-күйі; күллі құбылыс-көріністердің соңғы сахнасы. Сонымен, сюжеттік дамудың кезең-кезеңдерін тәртіпке салып, реттеп, қиыннан қиысиырып тұратын нәрсе – шығарманың композициясы. Ал композициялық шеберлік – шығармадағы барлық бөлшекті бір ғана бүтінге тұтастыру, бәрін бір ғана нәрсеге – негізгі идеяға - бағындыру. жүктеу/скачать 0.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|