Мұнай және мұнай-газ кен орындарын игерудің техникалық-экономикалық көрсеткіштері мен нұсқалары

95. Жылдық көрсеткіштер пайдалану объектісін жайғастыру кезеңдерімен байланыстырылады. Ол төрт кезеңге бөлінеді: бірінші - негізгі қорды бұрғылау ұлғайту және мұнай өндірудің өсуі; екінші - мұнайды өндіруді тұрақтандыру; үшінші - мұнайды өндірудің кенет құлдырауы; төртінші - ұзақ уақыт кезеңі ішінде аз мөлшерде бәсең төмендетумен мұнайды аз өндіру.

96. Пайдалану объектісін және кен орнын игеруге арналған жобалық құжаттарда тұтас алғанда игеру жылдары бойынша техникалық-экономикалық көрсеткіштердің үш нұсқасы қарастырылады.

Бірінші (негізгі) нұсқа қат энергиясының қуатты пайдаланудың табиғи режимі арқылы игеру болып табылады. Келесі жобалық құжаттарда бірінші нұсқа болып алғашқы жобалық құжат арқылы қолданылатын, бұрын тиімді, геологиялық құрылымның және мұнайлық қаттардың өнімділігі жөніндегі жаңа мәліметтер және технология мен экономикалық жағдайға байланысты жаңа мағлұматтарға сәйкес қайта есептелген нұсқа қабылданады.

Екінші нұсқасы игерудің негізгі элементтерін жетілдіру арқылы ұсынылатын игерудің тиімді нұсқасы.

Үшінші нұсқасы ұсынылған игерудің ұтымды нұсқасынан айырмашылығы, техникалық әрекеттерді іске асыру қарқынында және тәжірибелік сынақтау ұтымды жүріп жатқан тиімді технологияларды қолданудың айтарлықтай тәуелділігімен ерекшеленеді.

97. Қажет болған жағдайда есептелетін нұсқалар саны үшеуден артық болуы мүмкін. Қағидаттық мәнге әртүрлі қарқынды бұрғылау және әртүрлі күрделі қаржыландыру нұсқалары ие болады.

2.2.1.6. Өндіру және айдамалау ұңғымаларының конструкциясы және бұрғылау, қаттарды ашу

99. Ұңғымаларды салуды жобалау мына ережелерге негізделеді:

100. Мынадай:

101. Ұңғымаларды салу жобалары құзыретті орган бекітетін ұңғымаларды салу жобаларын жасау жөніндегі арнаулы талаптар ескеріліп әзірленедi. Ұңғымаларды салу жобалары қауіпсіздік жөніндегі құзыретті органмен келісуге жатады.

102. Ұңғымаларды салу кезінде тиісті нормативтер, оның ішінде талаптары қазақстандықтан төмен болмаса және оларға қайшы келмесе шетелдік нормативтер де пайдаланылады.

103. Ұңғымаларды салу бойынша барлық операциялар режимдік-технологиялық құжаттардың талаптарына, олардың жобалық жағдайларындағы ұңғымалардың сағалары мен забойларын орналастырудың нақты нүктелерінің сәйкестігін қамтамасыз ететін маркшейдерлік-геофизикалық жұмыстардың барлық кешенін міндетті өткізумен толық сәйкестікте жүргізіледі.

104. Бұрғылау тәсілдері және оларға сәйкес бұрғылау құбырлары, қашаулар, бұрғылау режимі, бұрғылау ерітіндісінің түрі және құрамы техникалық регламенттердің талаптарына сай келуі тиіс.

105. Игерілетін кен орындарында әртүрлі қаттық қысымдарда қаттық түзілімдерді бұрғылаумен ашу тәсілдері көзделеді және негізделеді.

106. Өнеркәсіптік игеру жобасында бұрғылау технологиясы алдын ала келтіріледі және ұңғымаларды салудың жеке немесе топтық жобаларында егжей-тегжейлі қарастырылады.

107. Запастағы бұрғылау ерітіндісінің көлемі техникалық жобада анықталады.

108. Жоғары газ факторымен және ауытқымалы жоғары қаттық қысыммен мұнай, газ және газконденсаттық ұңғымаларды бұрғылауға арналған айналымдық жүйе - арнайы жабдықтарды пайдаланумен бұрғылау ерітіндісін үздіксіз газсыздандыру мүмкіндігін көздейді.

109. Құрамында күкіртті сутек мөлшері жоғары, қимасында тұздың, ауытқымалы жоғары қаттық қысымдардың және жоғары температуралардың болуымен кен орындарында және теңіз кен орындарында ұңғымаларды салу ерекшеліктері:

110. Ұңғымалардың конструкциялары қажетті диаметрлермен және ұзындықтармен, цементтелген бағаналық кеңістіктермен, өнімді қаттар саласындағы ұңғымалық жабдықпен және ұңғымалар сағасының жабдықтарымен белгіленген шеген құбыр тізбегін құрайды.

111. Ұңғыма құрылымы оны бұрғылау және пайдалану кезінде тұрақтылықты, технологиялықты және қауіпсіздікті, оның ішінде:

ұңғымаларды пайдалану кезінде қолданылатын құбырдың ұтымды диаметрі және түбінің құрылымы есебінен объект өнімділігін барынша толық пайдалануды;

жобаланған әдістерді қаттарға қолдану немесе жер бетінің табиғи режимін пайдалану жағдайында ұңғымаларды пайдаланудың ұтымды тәсілдері мен режиміне арналған жабдықтарды тиімді пайдалану мүмкіндігін;

ұңғымалар құрылысы және пайдаланудың барлық кезеңінде жұмысты қауіпсіз және күрделенусіз жүргізуді;

ашылатын қимаға қажет тау-кендік-геологиялық мәліметтерді алуды;

Бірінші кезекте ұңғымалардың бекітілуінің беріктігі және ұзақ мерзімге төзімділігі, бекіту құбырларының және сұйықтық қатының бір-бірінен және жер бетінен оқшаулануы үшін олармен қоршалып тұрған шеңберлі кеңістіктің тығыздығы есебінен қоршаған ортаны қорғауды;

ұңғыма діңі және бекіту құбырларының мөлшерін барынша жетілдіруді;

ұңғымаларды пайдалану кезінде жөндеу және зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін жағдайлар жасауды;

бөлу клапандарын, пакерлік және басқа құрылымдарды қондыру мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті.

112. Газлифтік тәсілмен игеруге бағытталған ұңғымалардың құрылымы, газдық ұңғымалардың құрылымына қойылатын талаптарға сәйкес болуы міндетті.

113. Ыстық су, бу және газ айдайтын құбырлардың құрылымы игерудің жобалық құжаттарында және ұңғыманы құру жобасында негізделеді.

114. Өнімділігі дәлелденген мұнай, газ және газконденсат кен орындарындағы барлау ұңғымаларының құрылымы оларды пайдалану талаптарына сай болуы тиіс.

115. Ұңғымалардың діңі ұңғымалардың мақсатына, бұрғылаудың геологиялық-техникалық мүмкіндіктеріне, жер беті және күзет аумағына байланысты жобаланады.

116. Өнімді қатта тік діңді жайпақталған көлбеу ұңғымалары қолданылады.

117. Діңі көлбеу ұңғымалар, оларды пайдалану мақсатына және бұрғылаудың нақты геологиялық-техникалық жағдайларына байланысты жобаланады.

118. Ұңғыманың көлбеу бағытталған діңі, бұрғылау құбырларының соңы, бұрғылау режимінің көрсеткіштері, ұңғыма діңін тереңдету қарқыны және басқа шаралар жиынтығы мына мәліметтерді қамтамасыз етеді:

119. Өнімді қаттардағы жайпақ ұңғымалардың діңі, кен орындарын жайпақ ұңғымалармен игеру жобаларына негізделеді.

120. Діңі жайпақ, еңкіш ұңғымаларды бұрғылау барлық геофизикалық зерттеулер кешенін атқаруды қамтамасыз ететін жеке техникалық жобаға сәйкес жүргізіледі.

121. Жер бетіндегі құрылымдар және ұңғыма сағасының жабдықтары ұңғыма құрылысын салу кезінде нақты геологиялық-техникалық жағдайларға сәйкес бұрғылау жағдайларымен байланыстырылады.

122. Бұрғылау кондырғысын таңдау, бұрғылау құбырларының немесе бекіту құбырлары мен оның секцияларының ауадағы едәуір ауыр салмағының ілмекке түсірілетін жұмыстық салмағына сәйкес таңдалынады. Ілмекке түсетін салмақтың мүмкін болатын шегінің ауырлығы едәуір ауыр бұрғылау құбырларының ауадағы салмағынан кем дегенде 40 пайыз артық болуы керек.

123. Бұрғылау ертіндісін механикалық тазалаусыз ұңғымаларды бұрғылауға тыйым салынады.

124. Жетекші және аралық құбырларды қондырғаннан кейін, егер оларды мына төмен құбырларды қондырғанға дейін газдық, газконденсаттық, сонымен қоса мұнайлық немесе сулық деңгейлер ашылу мүмкіндігі болса, ұңғыма сағасы превенторлық қондырғылармен жабдықталады.

125. Превенторлық қондырғыларды, манифольдарды (дроссельдік сызықтар және тұншықтырғыштар), гидробасқару станцияларын, дроссельдеу пульттерін және траптық-факельдік қондырғыларды таңдау нақты тау-кендік геологиялық жағдайларға тәуелді мына технологиялық операцияларды атқаруда қолданылады:

126. Өте үлкен қысымды газдық, мұнайлық және сулық деңгейлерді ашу кезінде, сонымен қоса күкірт сутегі болғанда (алты пайызға дейін) ұңғыма сағасына үш, сонымен қоса бір әмбебап превентор қондырылады.

127. Өте жоғары қысымды қаттарды ашқанда және күкірт сутегі мөлшері алты пайыздан артық болған жағдайда кемінде төрт превентор, оның ішінде бір кеспелі плашкасы бар және бір әмбебап превентор қондырылады.

128. Мұнайды өндіру, әзірлеу, сақтау және көмірсутек шикізатын өндіру және сақтау орнынан магистралдық құбырға немен басқа көлік түріне ауыстыру орнына дейін қажет өндірістік объектілер мен басқа инфрақұрылымдарды салу қажеттілігі белгіленген тәртіп бойынша бекітілетін жобалық құжаттарға сәйкес жүргізіледі.

129. Бұрғылау кезеңінде өнімді қаттарды ашу түп аумағының табиғи жағдайын барынша сақтауды қамтамасыз етуі тиіс.

130. Ұңғыма құрылысының техникалық жобасында қаттарды ашуға арналған бұрғылау ерітіндісінің түрі мен параметрлері геологиялық-физикалық құрылым ерекшеліктеріне, қаттардың коллекторлық және сүзгілік сипаттамаларына сәйкес, бұрғылау кезеңінде жүргізілетін зерттеулердің әдістері мен мақсатына сәйкес негізделеді. Бұрғылау ертіндісі ретінде коллекторлардың табиғи өтімділігін және мұнайлылығын барынша сақтауға ыңғайлы жүйелер, сонымен қатар қажетті геофизикалық зерттеулерді жүргізу мүмкіндігі қолданылады.

131. Өнімді қаттарды ашудың сапасына бақылау тапсырыс беруші мен мердігердің технологиялық және геологиялық қызметтерімен жүзеге асырылады.

132. Бекіту құбырларын цементтеу жұмыстарын жүргізгенде, кеуек және кеуектік жарықшақтың, құбырлардың табиғи өнімділігін сақтау мақсатында аз сүзгіленетін және жалпы минералданатын, осы деңгейді ашуда пайдаланылатын бұрғылау ерітіндісінің минералдануына жақын тампонажды ерітінділер қолданылады.

133. Құрамында күкірт сутегі және көмірқышқыл газ және басқа арынды қоспалар бар кен орындарында коррозияға төзімді құбырлар және тампонаждық цементтер қолданылады.

134. Бекіту құбырларының цементтелуінің және қаттарды оқшаулаудың сапасы арнайы геофизикалық зерттеулермен бақыланады.

135. Геофизикалық зерттеулер мыналарды қамтамасыз етуге міндетті:

бекіту құбырларының қабырғасының қалыңдығын және нақты диаметрін бақылау және тіркеу;

түсірілген құбырларының технологиялық жабдықталуының бөлшектерінің нақты жағдайын бақылау және тіркеу;

құбыр сыртындағы цементтің таралуы жөнінде мәліметтер алу;

цементті тас пен құбыр, цементті тас пен тау жыныстары арасында қуыстардың және ағымдардың болуын анықтау;

құбыр сыртындағы қуыста газдың және сұйықтың болуын анықтау.

Бекіту құбырларын цементтеу жұмыстары ұңғыма құрылымының тұйықтығын тексерумен аяқталады.

136. Өнімді қаттың ұңғыма діңімен байланысы цементтелген құбырды тескілеу, сүзгіні цементтеусіз қою немесе түпті ашық тастау арқылы жүзеге асырылады.

137. Өнімді қатты тескілеу арқылы ашу кең таралған тәсіл болып табылады.

138. Игерімдік құбырды тескілеуден бұрын ұңғыма сағасы, ұңғыма құрудың техникалық жобасына және бекітілген сызбаға сәйкес тескілеушілік жапқышпен жабдықталады, ал ұңғыма коллектордың табиғи мұнайлығын және өнімділігін барынша сақтауды қамтамасыз ететін, мұнай-газ бөлектеуіне жол бермейтін тығыздықтығы, құрамында берік фазалар ең төмен бұрғылау ерітіндісімен толтырылады.

139. Қатты ашу тәсілі мен тескілеу аралығын тапсырыс берушіұйымның геологиялық қызметі құбырды түсіруден бұрын атқарылған геофизикалық зерттеулердің материалдарын алғаннан кейін бір тәулік аралығында атқарады.

140. Тескілеудің тәсілі, түрі және тығыздығы объектілердің геологиялық-кәсіптік сипаттамаларын есепке ала отырып, тескілеу тәсілдерінің қолдануы жағдайларына және салаларына сәйкес таңдалады және бекіту құбырларында және цементтік таста қосымша бүлінуді болдыруға жол бермеуі қажет.

141. Оқталған перфораторды ұңғымаға түсіруден бұрын тескілеу аумағындағы және құбырдағы қысымды анықтау және аспаптардың өту мүмкіндігін тексеру үшін ұңғымаға тереңдік манометрмен шаблон түсіріледі.

142. Тескілеу кезінде ұңғыма сағасындағы сұйықтың деңгейіне бақылау жасалады. Оның төмендеуіне жол берілмеуі керек.

143. Шапшымалық арматура ұңғыма ернеуіне орнатылудан бұрын сынақтық қысым мөлшеріне сығымдалуы қажет, ал орнатылғаннан кейін қолданылатын құбырдың қысымына тең қысымға сығымдалуы керек.

144. Өндіру ұңғымаларын игеру көміртек шикізатының өнеркәсіптік ағымын алу мақсатында қолданылады және ол бұрғылау процесінің негізгі бөлігі болып табылады.

145. Ұңғымаларды игеру жұмыстарын ұңғыма құрылысының жобасында қаралған технологиялық жағдайлар сақталғанда және техникалық жабдықтар әрі материалдармен қамтамасыз еткенде ғана бастайды.

146. Ұңғымаларды игеру қаттардың гидродинамикалық сипаттамаларын, пайдаланудың ұтымды режимін анықтау мақсатында типтік және жеке жоспарларға сәйкес атқарылады.

147. Ұңғыманы игерудің кешендік жұмыстары мына мәселелерді қамтамасыз етуі қажет:

Қаттың түп маңын шаю сұйықтарымен барынша тазалау;

түп маңындағы аумақта қаттың қаңқасын сақтау;

табандық судың және газ бүркемесінен газдың жарып шығуына жол бермеу;

қаттың сандық және сапалық сипаты мен геофизикалық параметрін анықтау мақсатында термодинамикалық зерттеулер жүргізу;

газ, су, мұнай байқалуы мен ашық субұрқақтардың бақыланбауын болдырмау;

пайдалану діңінің деформациялануын болдырмау;

жер қойнауы мен қоршаған ортаны қорғау.

148. Күрделі геологиялық жағдайлардағы қаттарды ашқан ұңғымаларды (өте жоғары қаттың қысымы, күкірт сутегі және басқа қышқыл газдар, жоғарғы температура және мол газ факторы) игеру үшін жеке жоспар жасалады.

149. Ұңғымаларды игеру кезінде термобарлық және гидродинамикалық зерттеулер кешені жүргізіледі, қаттың сұйықтық сынамасы алынып тексеріледі, өнімнің сулануы анықталады.

150. Егер жүргізілген жұмыстар нәтижесінде қаттың өнімділігі анықталса және осы объектіге тән сұйық ағымы алынса, ұңғыма игерілген деп есептеледі. Техникалық жобаның нормалары мен талаптарына сай бұрғыланған және игерілген ұңғымалардың кері нәтижелері алынса, олардың себептері анықталады және болашақ жұмыстар жоспары бекітіледі.

151. Қажет болған жағдайда шоғырдың геологиялық-физикалық қасиеттеріне байланысты ұңғыманың өнімділігі қатты қайталап тескілеу немесе түп маңын тазалау арқылы қалпына келтіріледі.

152. Пайдалану тәсілін таңдау, ұңғымалық жабдықтарды орнату, іріктеу, сонымен қоса өндірілетін ұңғымалардың өнімділігін арттыру жұмыстары және су айдамалау ұңғымаларын пайдалану жер қойнауын пайдаланушылармен шоғырдың геологиялық құрылымының ерекшеліктеріне және кен орнын игерудің ағымдық жағдайына байланысты, игерудің жобалық құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады.

153. Ұңғыма құрылысы, егер оның құрылысы үшін жасалған техникалық жобаға және игеру жоспарына сәйкес барлық жұмыстары орындалса, аяқталған болып есептеледі.

154. Құрылысы аяқталған ұңғыманы мердігерден тапсырыс берушіге өткізу араларында жасалған мердігерлік шартпен реттеледі.

155. Құрылысы аяқталған ұңғымалар бойынша бұрғылау ұйымы тапсырыс берушіге (жер қойнауын пайдаланушыға) белгіленген нысан бойынша жұмыстарды қабылдау-тапсыру актілерімен рәсімделген мынадай құжаттарды ұсынады:

ұңғыманы бастау туралы акті;

ұңғыманы бұрғылау жобасы (типтік геологиялық-техникалық наряд);

ұңғыманы бұрғылауды бастау және аяқтау туралы акті;

бекіту құбырларының сағасының альтитудасын өлшеу туралы акті;

барлық геофизикалық зерттеулердің құжаттары және олардың тұжырымдамалары;

бекіту құбырларының есептемелері, олардың параметрлері, диаметрі, қабырғасының қалыңдығы, болаттың маркасы және бейметалл құбырлардың басқа да қажет сипаттамалары;

бекіту құбырларын цементтеу актісі, цементтеу есептемелері, цементтеу кезінде цементтік ертіндінің сапасын сараптау және оның тығыздығын өлшеу нәтижелері, цемент ертіндісінің сағаға шығуы жөніндегі мәліметтер (цементтеу диаграммасы), құбырды өлшеу актісі, құбырларды жинақтау, ұңғыманы цементтеу алдындағы ұңғымадағы бұрғылау ерітіндісінің тығыздығы;

барлық бекіту құбырларының тұйықтығын сынау актісі;

әрбір объектіні сынамалау және игеру жұмыстарының жоспары;

бекіту құбырларын тескілеу актісі, тескілеу аралығы, тескілеу тәсілі және тесіктер саны;

әрбір ұңғыманы игеру актісі, сонымен қоса зерттеу мәліметтері (дебиті, қысымы, өнімділігі, мұнайдың, судың, газдың жіктелуі);

сорғы-қысымды құбырлардың өлшемі және түрі, сонымен қоса, қосу клапандарын орналастыру тереңдігі (тесіктері) көрсетілген жабдықтар;

бұрғылаудың және ұңғыманы игерудің барлық кезеңінің геологиялық журналы;

тасбаған сипаттамасы;

бұрғылау кезеңі және мұнай-газдың байқалуы мен құрылым жөнінде мәліметтері бар ұңғыма паспорты;

ұңғыманың сағасын жабдықтау актісі;

ұңғыма жөніндегі геологиялық құжаттарды тапсыру актісі;

жер телімін рекультивациялау актісі.

156. Егер қатты сынағанда мұнай мен газдың өнеркәсіптік ағымы алынса, бірақ алаң жайғастырылмаған және игеруге дайындалмаған болса, ұңғыманы уақытша консервациялайды. Консервациялау тәсілін консервациялау мерзімінің ұзақтығына және қат қысымының жоғарылық коэффициентіне сәйкес таңдайды.

157. Қандай да бір жағдайларға байланысты қолданылуы тиімсіз болып табылатын ұңғымалар Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен жер қойнауы объектілерін консервациялау және жою ережелеріне сәйкес пайдалану қорынан алынады.

158. Өз міндетін атқарған, алдағы уақытта пайдалануға тиімсіз деп табылған ұңғымалар тиісті тәртіп бойынша жойылуға жатады.

159. Барлау ұңғымаларын сынау кезінде өнеркәсіптік маңыздағы ағым бірде-бір объектіден алынбаған болса, бекітілген тәртіппен жойылу жүргізіледі.

160. Ұңғымалар геологиялық себептермен, сондай-ақ, ұңғымаларды жою нормативтері мен нұсқаулықтары бойынша техникалық себептермен жойылуы мүмкін.

161. Жойылуға жататын ұңғымаларда қатаралық ағымдар, құбыраралық түзелімдер, қайталама газдық жарылымдарды туындататын көздер жойылады.