Паразиты рыб Казахстанского Прииртышья 03. 00. 19 паразитология
жүктеу/скачать 0.6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу әдістері мен әдістемесі.
- Зерттеу нәтижелері мен оларды талқылау.
- Өндіріске енгізу дәрежесі.
- Қолдану аясы.
- SUMMARY The object of the research.
- Research novelty of the work.
- Material and methods of investigation.
- Level of implementation in practice.
- Area of application.
ТҮЙІН Зерттеу нысаны. Диссертация Ертіс өзені бассейнінің суқоймаларындағы балықтардың паразитофаунасын, паразиттер қауымдастығының түзілуін, олардың маусымдық, биотоптық және жыныстық жастық ерекшеліктерін зерттеуге арналған. Зерттеу мақсаты. Ертіс өзені бассейнінің суқоймаларындағы балықтардың паразиттерін, олардың популяциялық-экологиялық ерекшеліктерін, сонымен қатар паразиттердің қауымдастық түзуі мен олардың экожүйедегі өзара қарым-қатынасы заңдылықтарын кешенді зерттеу болып табылады. Зерттеу міндеттері. 1) Ертіс өзені бассейні суқоймаларындағы балық паразиттерінің түр құрамын зерттеу, паразитофаунаның таксономиялық және экологиялық сараптамасы; 2) Балық паразитофаунасының сапалық және сандық құрамын қалыптастыратын экофизиологиялық факторлардың сараптамасы (маусым, суқойманың гидрологиялық ерекшеліктері, иесінің жынысы мен жасы, түрдің қректену спектрі); паразитофаунаның түзілу заңдылықтарын анықтау; 3) Балықтардың паразиттік қоғамдастықтарының биоәртүрлілігін жалпыға мәлім сандық көрсеткіштер мен индекстер көмегімен зерттеу; 4) Иесінің популяциясында паразиттердің эмпирикалық таралуын белгілі теориялық модельдердің көмегімен модельдеу. Паразиттердің кеңістіктік және трофикалық орнының өлшемдерін дифференциациялау; 5) Балықпен байланысы бар зоонозның табиғи ошақтарындағы халықтың ауыруының динамикасы. Описторхоз бен дифиллоботриоз ошақтарында халықтың ақпаратқа ие болуы және әлеуметтік мінез-құлықтық стереотиптері; 6) Гельминтологиялық материалмен жұмыстың жаңа тәсілдерін жасау және игеру. Ғылыми жаңалық. Қазақстан бойындағы Ертіс өзені суқоймаларындағы балықтың 15 түрінің паразитофаунасы кеңінен және жүйелі түрде алғаш зерттеліп, паразиттердің табылған түрлеріне таксономиялық және фауналық сараптама жасалып, паразиттердің түр құрамы толықтырылып, паразиттердің жеке түрлері үшін иелерінің шеңбері кеңейіп, миксоспоридияның жаңа түрі тіркелді. Тұщы су балықтары паразиттерінің паразитофаунасының сандық және сапалық құрамының қалыптасуының экофизиологиялық факторлары аса бай фактілі материал негізінде сарапталды; паразитофаунаның қалыптасуының принциптері мен заңдылықтары анықталды. Қазақстанда алғаш рет балық паразиттері компоненттік қоғамдастықтарының биоәртүрлілігіне жалпыға мәлім сандық көрсеткіштердің көмегімен сараптама жасалды. Қазақстанда алғаш рет белгілі математикалық модельдер көмегімен балық гельминттерініңің фондық дернәсілі формаларының таралуын модельдеу жүргізіліп, нег-биномға қанағаттанарлық сәйкестік алынды. Балық паразиттерінің тіршілік цикліндегі әртүрлі кезеңдеріне байланысты уақыттық, кеңістіктік және трофикалық орнының дифференциациясы жүргізілді. Қазақстанда алғаш рет описторхоздың табиғи ошақтарында халықтың ақпаратқа ие болуы және мінез-құлықтық стереотиптеріне анкеталау және әңгімелесу арқылы әлеуметтік-психологиялық зерттеулер жүргізілді. Паразитологиялық материалдарды консервациялау және фиксацияланған биологиялық объектілерді формалиннен шаюдың жаңа тәсілдері физикалық-химиялық деңгейде жасалып, негізделді. Зерттеу әдістері мен әдістемесі. Осы материалдар 2003-2008 жж. Ертіс өзенінің әртүрлі суқоймаларынан жиналды. Толық паразитологиялық сою тәсілі арқылы балықтардың 3930 данасы зерттелді. Зерттеу нәтижелері мен оларды талқылау. Барлығы 9 тұқымдасқа жататын балықтардың 15 түрі зерттелді. Қазақстандағы Ертіс өзені бассейніндегі балық паразиттерінің таксономиялық әртүрлілігі 8 тип, 11 класс, 25 отряд, 44 тұқымдас, 68 туыс, 143 түрден құралады, оның ішінде бірклеткалылар – 38 түр, моногенеялар – 34, цестодалар – 16, нематодалар – 10, скребнилер – 3, сүліктер – 3, шаянтәрізділердің – 6 түрі бар. Тура циклмен дамитын паразиттер жалпы фаунаның 60,1 % (86 түр), күрделі циклмен дамитын паразиттер - 39,9 % (57 түр) құрайды. Эндопаразиттер жалпы паразитофаунаның (82 түр) 57,3% құрайды, соның ішінде ұлпалық локализациялы паразиттерге қарағанда қуыстық локализациялы паразиттердің саны көп (64,6 %). Гельминтофаунаның сандық және сапалық құрамы суқойма режиміне байланысты болады. Ірі және ұсақ көптеген өзендер құятын үлкен көлдер аса үлкен түрлік әртүрлілікпен ерекшеленеді (соның ішінде Зайсан көлі, мұнда паразиттердің 62 түрі байқалған). Мұндай көлдердің паразитофаунасы – құрамалы, ол осы көлге құятын өзендерден келетін балықтардың паразиттерінен қалыптасып, өздерінің қауымдастығын түзеді. Ағынды суқоймалардағы балықтардың паразитофаунасы орташа түрлік әртүрлілікпен ерекшеленеді: ол көптеген өзендер құятын ірі көлдерге қарағанда кедейлеу, бірақ шектелген, ағынсыз далалық көлдерге қарағанда аса бай. Ертіс өзенінде паразиттердің 37 түрі табылды. Ағыны қатты өзендерде трематодалардың түрлік құрамының кедейленуі және олардың санының азаюынан бауыраяқты моллюскалардың трематодалармен зарарлануының төмен көрсеткіштері байқалады. Антропогенді әсері бар суқоймаларада балықтардың көпетеген дернәсілдік формалармен зарарлануы көрсеткіштерінің бірнеше мәрте ұлғаюы паразиттердің концентрациясын тудыратын қандай да бір фактордың әсер ету сигналы болып табылады, ал бұл – трофикалық тізбектің қандай да бір учаскесіндегі тепе-теңдіктің ығысуының нәтижесі. Антропогенді әсері бар суқоймаларада балықтардың паразиттерінің компонентті қауымдастығы әдетте түр құрамы бойынша бай, соның нәтижесінде паразиттердің жеке түрлерінің доминанттылығы төмендейді. Орта ендіктегі балық паразиттерінің түрлік құрамы мен санының маусымдық динамикасы температураның жылдық динамикасы және мұз қату ұзақтығымен анықталады. Балық паразиттерінің түр құрамы жазға қарағанда көктемде кедейленеді, және аз түр құрамы аясында паразиттердің жеке түрлерінің доминанттылығы катты байқалады. Балықтардың көптеген гельминттермен, әсіресе аллогенді түрлермен, зарарлануы, суқоймалар мұздан босаған қарсыз кезеңде өтеді. Көктемнің басында балықтардың әрбір түрінің паразиттік қауымдастығы түзіле бастайды, паразиттердің жазғы қауымдастығын ересектерге жатқызуға болады. Күзге таман аралық иелермен қоректенгенде балықтардың ішіне түскен гельминттердің кейбір түрлерінің жинақталуы басталады. Диплостоматид дернәсілдерімен зарарлану көктемнен жазға қарай ұлғаяды, ал күзде аса инвазияланған балықтардың балықжегіш құстар арқылы элиминациясы әсерінен төмендейді.
ZHUMABEKOVA BIBIGUL KABYLBEKOVNA Тhe Parasites of Fishes in Kazakhstan Irtysh River Area 03.00.19 – Parasitology Thesis for the Degree of the Doctor of Biological Sciences SUMMARY The object of the research. The dissertation is devoted to the studying of the Irtysh River basin fish parasitofauna, parasites communities formations, their seasonal, biotopic and sex-age features. The research purpose is complex studying of the Irtysh River fish parasitofauna, their population-ecological peculiarities, and rules of parasites society formation and their interaction in ecosystems. The tasks investigation. 1) Study the species composition of parasites of fish ponds basin Irtysh, taxonomic and ecological analysis of the parasite. 2) Analysis of ecophysiological factors that form the qualitative and quantitative composition of fish parasite (season, hydrological features of the reservoir, sex and age of the hosts, the range of food types), identification of patterns of formation of the parasite. 3) Study of biodiversity of parasitic fish communities with generally accepted quantitative indicators and indices. 4) Modeling of the empirical distribution of parasites in host populations with known theoretical models. Differentiation of measuring the spatial and trophic niche of the parasite. 5) The dynamics of morbidity in natural foci of nosology associated with fish. Awareness of social and behavioral patterns of the population in foci of opisthorchiasis and bothriocephaliasis. 6) Development and testing of new ways of working with helminthological material. Research novelty of the work. 1) For the first time there were conducted an extensive and systematic study of parasitic fauna of 15 species of fish ponds basin Irtysh within Kazakhstan, taxonomic and faunistic analysis of the detected species of parasites, supplemented by the species composition of parasites, expanded the range of hosts for certain types of parasites, registered a new kind of Myxosporea. 2) For the first time the ecophysiological factors in forming the quantitative and qualitative composition of the parasite of freshwater fish were analyzed at a wealth of factual material; principles and laws of formation of the parasite were revealed. 3) For the first time in Kazakhstan, the analysis of biodiversity component communities of fish parasites with standard quantitative indicators were carried out. 4) For the first time in Kazakhstan modelling of the background larval forms of helminths of fish with the help of known mathematical models was produced and a satisfactory agreement to neg-binom was obtained. The differentiation of measurement time, spatial and trophic niches of parasites of fishes at various stages of their life cycle were carried out. 5) For the first time in Kazakhstan the socio-psychological study of awareness and behavioral patterns of the population in the natural focus of opisthorchiasis through questionnaires and interviews were carried out. 6) On physical-chemical level new methods of conservation of parasitological material and fixed biological objects of formalin were developed and justified. Material and methods of investigation. Proper materials during 2000-2008 in various reservoirs basin Irtysh were obtained. The method of complete parasitological examined 3930 fish specimens. In total 15 species of fishes belonging to 9 families were investigated. Results of investigation and discussion of them. Taxanomic parasites variety of the Irtysh river basin fishes within the limits of Kazakhstan is submitted by 8 types, 11 classes, 25 groups, 44 families, 68 genus, 143 species, including Protozoa - 38 species, Monogenea - 34, Cestoda - 16, Trematoda - 33, Nematoda - 10, Acanthocephala - 3, Hyrudinea - 3, Crustacea- 6. Parasites with a direct development cycle make 60,1 % (86 species) of the total fauna, parasites with a complex cycle – 39.9 % (57 species). Endoparasites make 57,3 % of the whole parasitofauna (82 species), and the quantity of parasites with strip localizations is twice bigger than parasites (64,6 %), with fabric one. The main factors of parasites societies’ formation are adaptations to the environment conditions and host organism with living in other parasites and simbionts. There are main principles of parasites societies’ formation, which are compartmentalization, vikariat interaction or replacement, compensation, system, integrity, resources usage to the definite minimum, which defines the society stability. The quantitative and qualitative helminthofauna structure depends on a reservoir mode. Large lakes with the big amount of different rivers flowing in (including the Zaisan Lake, where 62 parasites were defined) differ by greater specific variety. The parasitofauna of such lakes is special and is formed by parasites of those fishes which get into lake from the rivers running into it and form their own community. In particular, there were 37 parasites species found out in the Irtysh River. In the rivers, especially with the fast flow, pauperization of trematoda species and low parameters of contamination by them in view of the abundance mollusks reduction are marked. The repeated increase in parameters of fish contamination by various larval forms in reservoirs with anthropogenous influence is a signal of influence of the factor resulting in parasites concentration, and this is always a result of balance shift on one of the trophic circuit part. Componential fish parasites communities in reservoirs with anthropogenous influence are usually richer in specific structure; therefore domination of separate parasites kinds is reduced. Seasonal dynamics of fish specific content and their parasites population in the average latitude is defined by the annual temperature dynamic and freezing-over time. In spring the species content of the fish parasites is poorer than in summer, and on the base of lower species variety the domination of separate parasites species is appeared. Contamination of majority of fish by helmintos, especially allogenic species, happens in the snowless period, when reservoirs are free of ice. In the beginning of spring parasites societies just start forming, summer societies can be counted as mature. While autumn the accumulation of some helmintos species, which get into fish bowels, happens. Contamination level by diplostomatids larvas is increased from spring to summer, and the start decreasing in autumn due to elimination of most invasive fishes by fish eating birds. Sex-age dynamics of fish contamination by helmintos is formed under the influence of such interactive factors like ecology, lifestyle and physiological features of the separate sex-age groups and physiological peculiarities of helmintos as well. Besides highly infected by diplostomatids species (more often of a male sex) are eliminated by fish eating birds, and firstly because of their specific metacerkarias patagenic level. Perch and small fry female are more strongly infected with the majority of helmintos, what can be connected to their higher energy needs for reproductive needs and activity in spawning places searches. Invasion parameters reduction by the majority of helmintos at fish older than 2 years can be caused by age resistance. Older age fry groups are contaminated by a lot of helmintos species, including diplostomatids metacerkarias, not lower than junior age fish population. Probably this kind of fish has lower age resistance than perch. Parasites species with common localization can use different host groups as ecological niches. The fishes feed spectrum predetermines their behavior and preferable place of existence; it means that the spectrum has great impact on species content of their parasites. Plant feeding and plankton feeding fish contamination level by Diplostomatid and Strigeidae in larval stage is higher. The Monogenea, Trematoda and Nematoda – ralamonats of sex-age helmintos get into the fish while feeding with plankton craws. Cestoda of Triaenophorus kind and Nematodas of Raphidascaris kind parasitize in liver at a larval stage. Benthos consumers are higher contaminated by monocelled species. Contamination of predatory fishes by sex-age helmintos is higher, including those, which intermediate owners are plant feeding fishes. The attempt to approximate the emphirical distribution of two larval Trematoda forms at two hosts types (perch and small fry) shows that in all cases this distribution is satisfactorily described by neg-binom. The reasons of aggregative and irregular diplostomatids metacerkarias distribution are the factors which lead to uneven invasia stream in water area, and depend on ecology and fish physiology (preferable places of existence, nourishing objects, species, age and individual resistance).
The new methods of biological material conservation and saving in the field conditions on the basis of hyper somatic salt solutions (with addition of boric acid and plant material) as well as chemical neutralization methods of traditional conserving liquids with the help of 25-40% carbamide water solutions are offered. жүктеу/скачать 0.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|