Кәсіпорын экономикасы : оқу құралы. Атырау,2019
жүктеу/скачать 1.45 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.5 Мұнайгаз өнеркәсібі саласы кәсіпорынында негізгі құралдарды пайдалану ерекшеліктері
|
К ә с іп о р ы н д а н е г із г і қ о р л а р д ы т и ім д і п а й д а л а н у ж о л д а р ы К ә с іп о р ы н д ы а р т ы қ қ ұ р а л д а р М а ш и н а , қ о н д ы р ғ ы л а р д ы ң ж ұ м ы с іс т е у у а қ ы т ы н ұ з а р т у Қ ы з м е т б о й ы н ш а п е р с о н а л К ә с іп о р ы н Н е г із г і қ о р д ы ң ф и з и к а л ы қ ж ә н е м о р а л ь д ы қ т о з у ы н ш е к т е н т ы с б о л д ы р м а й ж а ң а ж а ғ д а й д а ж а қ с а р т у Ж а ң а Негізгі қорларды интенсивті жақсарту еңбек құрамын техникалық жетілдіру жолымен өндіріс технологиясын жетілдіру жолымен, еңбекті ғылыми-инновациялық ұйымдастыру мерзімін қысқарту арқылы, жұмысшылардың кәсіби біліктілігін арттыру арқылы мүмкін болады. Негізгі қорларды пайдалануды жақсарту – олардың айналымдылығын үдету, тездету деген мағынаы білдіреді, ол өз кезегінде табиғи және моральдық тозу уақыттарының арасындағы айырмашылықты, алшақтықты қысқартуға, жақындатуға едәуір ықпал етеді және негізгі қорларды жаңалау қарқынын тездетеді. Негізгі құралдарды тиімді пайдалану мәселесін шешу кәсіпорынға қажетті өнім өндірісін арттыруды, өндірістікпотенциал қайтарымын арттыруды, тұрғындардың қажеттерін толық қанағаттандыруды, кәсіпорындағы жабдықтардың балансын жақсартуды, өнімнің өзіндік құнын төмендетуді, өндіріс рентабельділігін өсіруді, кәсіпорын қорын жинақтауды білдіреді. 2.5 Мұнайгаз өнеркәсібі саласы кәсіпорынында негізгі құралдарды пайдалану ерекшеліктері Мысалы, мұнайгаз саласының тиімділігі көбінесе өндіріс ресурстарын дұрыс пайдалануға байланысты. Мұнайгаз өнеркәсібінде негізгі капиталға жалпы өндірістік активтердің 96-97% келеді. Мұнай өңдеу және мұнай-химия салаларында 90% астам. Мұнайгаз саласына инвестиция улкен ауқымда салынуда. Бұл мұнайгаз саласының негізгі құралдарының одан әрі өсуіне және олардың құрылымындағы өзгерістерге алып келеді. Мұнай мен газды өндіруде ұңғымаларды пайдалану уақытын көбейтуге, біріншіден, белсенді емес ұңғымаларды пайдалануға енгізу арқылы қол жеткізуге болады; екіншіден, қолданыстағы ұңғымада авариялар мен тоқтауды жою; үшіншіден, жөндеу жұмыстарын жеделдету, әсіресе ағымдағы жерасты жөндеу. Сонымен бірге, мұнайгаз өндіруді автоматтандыру және жөндеу жұмыстарын механизациялау өте маңызды. Мұнай және газ өндірудегі ең маңызды құрылғылар - машина және жабдық, жұмыс машиналары мен жабдықтары, тасымалдау құрылғылары, бұрғылау қондырғылары, сорғы қондырғылары, реакторлар, регенераторлар, пештер, бағандар, тоңазытқыштар, конденсаторлар, жылу алмастырғыштар, турбодрильдер, электрлі бұрғылар және құбырлар, электр және жылу желілері, трансформатор, телефон және телеграф желілері,автоматты реттеу, бақылау және басқару құралдары. Олар, әдетте, негізгі құралдардың белсенді бөлігі деп аталады, өйткені мақсатты өнім өндірісі олардың жұмысына тікелей байланысты.Негізгі құралдардың белсенді бөлігі:электр машиналары мен жабдықтары - ішкі жану қозғалтқыштары, дизельді қозғалтқыштар, бу қозғалтқыштары, бу, газ және гидравликалық турбиналар, электр қозғалтқыштары және электр генераторлары және т.б .; Мұнай-газ саласында негізгі құралдардың белсенді бөлігінде құрылғыларды жатқызады. Басқа салаларда бұндай құрылғылар белсенді бөлігі болып 43 табылмайды - көпірлер, пандустар, резервуарлар, ұңғымалар, бөгеттер, каналдар, магистральдар, жағалаулар, туннельдер және т.б. өндірістік процестерге тікелей қатысы жоқ негізгі құралдардың түрлері. Мұнайгаз саласында мұнайгаз ұңғымалары құрылғыларға тиесілі - бұл мақсатты өнімдерді тікелей қамтамасыз ететін негізгі құралдардың бір бөлігі: мұнай мен газ. Сондықтан мұнай және газ ұңғымалары негізгі құралдардың белсенді бөлігіне енеді. Мұнайгаз саласы негізгі құралдардың белсенді бөлігінің жоғары үлесімен сипатталады. Мәселен, мұнай мен газ өндіруде 90%, бұрғылау кезінде - 80%, құбыр көлігі - 94%, мұнай өңдеу саласы - 60%. Өнеркәсіпте,әсіресе мұнайгаз саласында жабдықтардың амортизация нормаларын орнатудың тұрақты қажеттілік бар және уақытында оның жұмыс істеу мерзімін бағалауға арналған құрал-жабдықтар, жұмыс жағдайында оны ұстап тұру үшін қажетті қаражат анықталып, жыл сайын және ай сайын шығарылатын өнімге арналған жабдықтың бастапқы құнын бөлісу керек. Негізгі құралдардың амортизация нормаларын белгілеудегі қателер кәсіпорынның экономикалық жағдайына өте қатты әсер етуі мүмкін. Мұнайгаз саласында ұңғымалардың қызмет ету мерзімін анықтауда үлкен қиындықтар туындайды. Өзінің жұмыс шарттары туралы нақты ақпарат жинақтаған кезде бұл көрсеткіш үнемі жаңартылып отырады. Мұнай мен газды өндіруде ұңғымалардың өнімділігін арттыру мұнай және газ өндіруге арналған жабдықтарды пайдалану әдістерін жетілдіру, кен орындарын игерудің оңтайлы технологиялық режимдерін қолдана отырып, бір ұңғыманың екі немесе одан да көп қабатын пайдалану, мұнай мен газ шығындарын азайту мақсатында су асты аймағына әсер етудің жаңа әдістерін қолданады,бұл кен өндіру және тасымалдау процесінде де шығындарды азайтуға ықпал етеді. Мұнайгаз өнеркәсібі кәсіпорындарында егізгі құрал-жабдықтар ұзақ уақыт бойы өндіріс процесіне тартылып, көптеген өндірістік циклдерге қызмет етеді. Техникалық прогрестің жылдамдығы жағдайында технологияларды үнемі жетілдіріп отырады, ескі жабдықты ауыстыратын механизмдердің және құрылғылардың жаңа, жоғары сапалы түрлерінің құрылуы. Өндірістік процесте негізгі құралдарды пайдалану мерзімі (қызмет ету мерзімі) жаңа негізгі құралдарды құруға жұмсалатын осы күрделі салымдарды қолданудың тиімділігін үнемі жетілдіріп отыруды қажет етеді. Негізгі өндірістік активтерді пайдаланудың инновациялық тәсілдерін қолдану арқылы, келесідей тиімділік көрсеткіштерін қамтамасыө етуге болады: -қосымша инвестицияларсыз өндірісті ұлғайту; -құрал-жабдықтардың ескіру мүмкіндігін төмендететін және саланың технологиялық жетістіктеріне ықпал ететін еңбек құралдарын жедел жаңарту; -өндіріс бірлігі үшін амортизациялық аударымдар есебінен өндіріс құнының төмендеуі. 44 |