Серік Мырзалы философия оқу құралы
§ 5. Таным деңгейлері мен әдістері
жүктеу/скачать 3.76 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 5. Таным деңгейлері мен әдістері
Кең түрде алғанда, гректің «methodos» деген сөзі «жол» деген мағына береді. Әр нәрсені жасағанда, адам оны белгілі бір үлгілер, тәсілдерге сүйене отырып істейді. Мысалы, бүгінгі саясатта Батыс елдерінде алғаш пайда болған «пиар-технологиялар» қолданылуда. Педагогика саласында әр пәнді қалай үйрету керегі жөнінде неше түрлі әдістер шығарылған. Мұндай мысалдарды шексіз көбейте беруге болар еді. Сол сияқты ғылыми салада да неше түрлі әдістер жасалып, нәтижелі қолданылады. Танымдағы сезімдік және ақыл-ой сатылары ғылымда зерттеудің екі деңгейін құрайды. Олар – эмпириялық және теориялық білім. Олар, әрине, бір-бірімен өте тығыз байланысты. Қайсыбір зерттеу эмпириялық сатыдан, яғни ғылыми деректерді жинаудан басталады. Ол үшін зерттелетін затты (нысан), я болмаса құбылысты бақылау қажет. Аса назар аударатын нәрсе – ғылымдағы бақылаудың ерекшелігі – ол «tabula rasa» – таза тақта емес. Таным субъектісі (ғалым, я болмаса ғылыми қауымдастық) зерттелетін нысан туралы белгілі бір пікір, тұжырым, идеяға ұқсайтын көзқараспен мақсатқа лайықты бақылауға кіріседі. Тәжірибелік таным бары- сында ғылыми деректер жиналып, салыстырылып, белгілі бір жүйеге келтіріледі. Ары қарай ғылым теориялық деңгейге – тәжірибелік білімді ұғым, тұжырым, заң т.с.с. ғылыми құралдар арқылы өңдеуге көтеріледі. Теориялық таным арқылы біз зерттелетін заттың ішкі тұрақты байла- ныстары мен заңдылықтарын аша аламыз. 460 Енді теориялық білімнің құрылымына келсек, оларға проблема (мәселе), гипотеза (болжау), теория, заңды жатқызуға болады. Таным үдерісінде белгілі бір сатыда тежеу, түсініксіз, адамды абыржуға әкелетін ахуал пайда болады. Осы сәтте мәселе (немесе қиындық) туады. Оны шешпейінше, адамнан тыныштық кетеді. Сондықтан кейбіреулер проблема-қиындықты білмейтінімізді білу дейді. Мұндай ахуалдың пайда болуының негізінде сан алуан қайшылықтар жатыр. Ол белгілі бір құбылыс туралы екі әртүрлі пікірдің пайда болуынан, я болмаса ескі теория мен жаңадан ашылған ғылыми деректің арасындағы қайшылық т.с.с. себептерден болуы мүмкін. Көп жағдайда мәселенің шешілуі оны дұрыс қоя білуге бай- ланысты. Ол үшін, әрине, барлық жиналған ғылыми деректер мен тұжырымдарды тағы да ой елегінен өткізіп, мәселені айқын сезіну қажет. Шешілген мәселе ғылыми білімді тереңдетіп, сонымен қатар жаңа қиындықтарды тудырады. жүктеу/скачать 3.76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|