Есептеуіш техниканы жµндеу жєне техникалыќ ќызмет кµрсету

12 

Біртекті жад қағидасы: есептеуге қажетті деректер мен 
бағдарлама жадтың бір жерінде сақтаулы тҧрады.

Адрестеу қағидасы: компьютердің жады әрқайсысы 
нӛмірленген ҧяшықтардан тҧрады, процессор кез келген 
мезетте кез келген ҧяшықпен байланыса алады.
Ол ЭЕМ-нің классикалық архитектурасына айналған «фон 
Нейман қағидалары» деп аталды. Басты қағидалардың бірі 
бағдарламалардың машина жадына енгізіліп, сақталуы болып 
табылады. Мҧндай бағдарлама машина жадында сақталатын алғашқы 
ЭЕМ - EDSAC 1949 жылы Ҧлыбританияда жасалды. 
1.14-сурет. Джон фон 1.15-сурет. Сергей
Нейман (1903-1957)
Александрович Лебедев
(1902-1974) 
КСРО-да КЭСМ (кіші электрондық санау машинасы) 1951 
жылы Сергей Александрович Лебедевтің басшылығымен жасалды. 
Қорғаныс, ғарыштық зерттеулерде, ғылыми-техникалық зерттеулерде 
ерекше орынды 60-жылдары жасалған 6-моделдегі ҤЭСМ( ҥлкен 
электрондық санау машинасы) ҧзақ уақыт падаланылды. Бҧдан басқа
«Минск», «Урал», М-20, «Мир» , т.б. ЭЕМ сериялары И. С. Брук мен 
М. А. Карцев, Б. И. Рамеев, В. М. Глушков, Ю. А. Базилевский және 
басқа информатиктердің жетекшілігімен жасалды. 
1.16-сурет. КЭСМ(1961), ҤЭСМ(1952) 
1958 жылы американдық Джек Килби интегралдық схеманы 
қҧрастырды. Ол қазіргі компьютерлерде де пайдаланылады.

13 
 
1.3 ЭЕМ-нің даму кезеңдері 
Электрондық есептеуіш техниканың тарихында ЭЕМ-ды 
кезеңдерге бӛлудің ӛзіндік ерекшелігі бар. ЭЕМ-нің даму кезеңдері 
жасау кезінде пайдаланылған физикалық элемент бойынша 
анықталатын физика-технологиялық қағидаға негізделді. Дегенмен, 
кезеңдердің дәл уақытын кӛрсету ӛте қиын, ӛйткені машинаны 
жобалау, қҧрастыру жҧмыстары тарихта анықталған уақыттан 
әлдеқайда бҧрын басталады. Сол себепті тарихи кезеңдер 
машиналардың ӛндіріске енуімен байланысты деп тҥсінеміз.
1.1-кесте. Электрондық есептеуіш техникасының элементтік 
базасының даму кезеңдері 
Кезең 
Элементтік 
база 
Жылдамдық 
Қолдану 
I 
(1946 - 
1959) 
Электрондық 
шамдар 
секундына 10 - 20 
мың операция 
Математикалық 
есептеулер 
II 
(1960 - 
1969) 
Жартылай 
ӛткізгіш 
секундына 100 - 500 
мың операция
Инженерлік, 
ғылыми, 
экономикалық 
есептер 
III 
(1970 - 
1979) 
Интегралдық 
микросхема 
секундына 
шамамен 1млн. 
операция 
АБЖ, АЖЖ, 
ғылыми-
техникалық 
есептер 
IV 
(1980 – 
ж.ғ.) 
Ҥлкен 
интегралдық 
схема, 
микропроцессо
р
секундына 
шамамен он және 
жҥз млн. операция
Басқару, 
коммуникация, 
АЖО, мәтін мен 
графиканы ӛңдеу
Кестедегі қысқартылған сӛздер: АБЖ – автоматтандырылған басқару 
жҥйесі; АЖЖ – автоматтандырылған жобалау жҥйесі; АЖО – 
автоматтандырылған жҧмыс орны, ҤЭСМ және КЭСМ – ҥлкен және 
кіші электрондық санау машиналары. 
 
Қазіргі кезде физика-технологиялық қағида бойынша даму 
кезеңдерін анықтау жеткіліксіз екені дәлелденген. Ӛйткені, 
машиналардың бағдарламалық жасақтамасы, жылдамдығы, байланыс 
қҧралдары ескерілуге тиіс. Тӛмендегі кесте осы ерекшеліктерге сәйкес 

14 
алдыңғы кестеге тҥзетулер енгізе отырып, толықтырады.
1.2-кесте. Электрондық есептеуіш машиналарының әр тҥрлі кезеңдегі 
ерекшеліктері 
Кезең 
Элементтік 
база 
Жылдам- 
дық, 
опер/сек 
Бағдарлама-
лау тілдері 
Пайдалану-
шымен 
байланыс 
қҧралдары 
I 
(1951-
1954) 
Электрондық 
шамдар 
секундына 
10 
- 
20 
мың 
операция 
Машиналық 
код 
Басқару 
пульті 
мен 
перфокарталар 
II 
(1958-
I960) 
Жартылай 
ӛткізгіш 
секундына 
100 - 500 
мың 
операция
Ассемблер 
Перфокарта-
лар 
мен 
перфолента- 
лар 
III 
(1965-
1966) 
Интегралдық 
микросхема 
секундына 
шамамен 
1млн. 
операция 
Жоғары 
деңгейдегі 
процедурал
ық тілдер 
Алфавитті- 
цифрлық 
терминал 
IV 
(1976-
1979.) 
1985-? 
Ҥлкен 
интеграл-дық 
схема
секундына 
шамамен
10 
және 
100 
млн. 
операция
Жоғары 
деңгейдегі
жаңа 
процедура-
лық тілдер 
Монохромды 
графикалық 
дисплей, 
пернелік тақта 
Ӛте 
ҥлкен 
интегралдық 
схема 
секундына 
шамамен
1000 000 
000 
операция 
Процедура-
лық 
емес 
тілдер 
Тҥрлі-тҥсті 
графикалық 
дисплей, 
пернелік тақта, 
«тінтуір», т.б. 
Оптоэлектрон
ика, 
криоэлектрон
ика 
(нанотехно-
логияға 
негізделеді) 
секундына 
шамамен
1000 
000 
000 000 
операция 
Жаңа 
процедура-
лық 
емес 
тілдер 
ЭЕМ-нің 
дауыстық 
байланыс 
қҧралдары 
Екінші кезеңнен бастап машиналар ҥлкен, орташа және кіші 
болып бӛліне бастады. «Наири», «Раздан», «Мир» сияқты машиналар 
кӛптеген оқу орындарында қолданылды.
70-жылдардың басында интегралдық схемалардың пайда 

15 
болуына сәйкес ҥшінші кезеңнің ЭЕМ-сы қолданысқа шықты. 
Бағдарламалау тілдері жетілдіріліп, жоғары деңгейлі процедуралық 
тілдер мен трансляторлар бағдарламалаушылар танымын кеңейтті. 
Оқу ҥрдісіне мини ЭЕМ-дер енгізіле бастады. УКНЦ, ДВК, Агат 
сияқты кешендер пайдаланылды. 
ХХ ғасырдың аяғында дербес компьютерлер пайда болып, оқу 
орындары онымен қамтамасыз етіле бастады. Бағдарламалар ӛзгерді.

жүктеу/скачать 5.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: