А. Соловьева, Б. Ибраимова
жүктеу/скачать 5.1 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақ аю және морж суық қысқа жақсы бейімделген
- Су және су маңы құстары
| Ылғалдылық. Су тірі ағзалардың жасушаларына өте қажет
құрамбөлік болып табылады. Ол бірқатар маңызды қызмет атқарады. Сондықтан тіршілік ортасында судың жет кіліксіздігі өсімдіктер мен жа- нуарлар үшін шектеуші фактор болып табылады (117-сурет). 116-сурет. Ақ аю және морж суық қысқа жақсы бейімделген Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 237 Кез келген жердің флорасы мен фаунасының сипаты қолжетімді су мен жауын-шашын мөлшеріне байланысты. Мысалы, ылғал мөл- шерден артық болғанда батпақ, сонымен қатар батпақ флорасы мен фаунасы түзіледі, ал жеткіліксіз болғанда шөлдену үдерісі жүреді. Эволюция үдерісінде тірі ағза- ларда ылғалды алу, сақтау және үнемді пайдалану үшін түрлі бейімделу пайда болды. Мысалы, шөлде кейбір жануарлар тіршілік әрекеті үшін қажет барлық ылғалды қоректен алады. Көпжылдық өсімдіктердің топырақтың ылғал қабатына жететін ұзын әрі жуан тамыры (жантақ) немесе көп тармақталған тамыр жүйесі болады. Олар үлкен ауданнан (жусан) ылғал тамшыларын жинайды. Ал кактустар, мысалы, ылғалды қорға жинайды. Сонымен қатар ылғалды аз буландыру үшін шөл өсімдіктерінің жапырақтары өзгерген. үнемі су ортасында тіршілік ететін ағзалар (кит, дельфин; балдыр, тұңғиық, лотос және т.б.) болады. Сонымен қатар табиғатта ылғалсүйгіш ағзалар, мысалы, батпақ пен көлде мекендейтін ағзалар (бақа, құтан, үйрек, бірқазан, ондатр, құндыз және т.б.), ылғалсүйгіш өсімдіктер (қамыс, қоға, күріш және т.б.) болады. Көптеген ағзаларға (қасқыр, түлкі, жөке, үйеңкі, қараағаш, бидай және т.б.) шамалы ылғал қажет. Басқа ағзалар (сарышаян, жылан, кесіртке, дуадақ, түйе) және құрғақшылыққа төзімді өсімдіктер (сексеуіл, жантақ, жыңғыл және т.б.) ылғалдың жетіспеуіне бейімделген. Жануарларға абиотикалық факторлардан көбінесе жеткілікті қорек мөлшерінің болмауы шектеуші фактор болып есептеледі. Бұл құбылыс көбінесе абиотикалық факторлардың қашықтан әсер ету нәтижесі болып табылады: жазда күн ыстық кезде шөлде өсімдіктердің өртенуі, су тасқыны кезінде даланы су басуы, жер бетін және бұталарды қар басып қалу (бұл кезде қар астында қалған қорек қолжетімсіз болады). Бейімделу, экологиялық қуыс, суккуленттер, жылусүйгіш, суыққатөзімдіағзалар,ылғалсүйгіш,құрғақшылыққатөзімді ағзалар. 117-сурет. Су және су маңы құстары Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 |