Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
Осы кезең әдебиетін таныстырған- да да ақын-жазушыларды аталған екі түрлі бағытқа сай бөле көрсету арқылы тұлғасына баға беріп, шы- ғармашылығының басты сипатын танытуға ұмтылады. Мысалы, А. Бай - тұрсынұлы – «халықшыл ақын, жас тардың рухани ұстазы», М. Ду- лат ұлы – «Мәшһүр Жүсіптің жо- лын қуған, Абайдың пәлсапалық өлеңдеріне еліктеген ақын» болса, М. Жұмабайұлы – «өзіндік бағыты бар лирик, ойының пәктігі, өлеңнің көркемдік деңгейі жағынан өзіне дейінгілерден оза туған ақын» деген секілді бағалаулары бүгінгі таңдағы тұжырымдардан алшақ жатқан жоқ. Ең бастысы бұл пікірлердің осы ақын-жазушылардың көзі тірісінде- ақ айтылуында еді. Бұлардан соң халықшыл бағыт- тың өкілдері ретінде Ғ. Қарашұлы, С. Дөнентайұлы, С. Шорманұлын атап, олардың өлеңдеріндегі «таза қа- зақы рух пен оның өн бойындағы ұлт- тық ағындардың» басым екенін көрсе- тіп, С. Торайғырұлы, А. Мәметұлы, С. Сейфоллаұлы, Б. Өтетілеуұлылары шығармаларындағы «орыстың жалаң үлгісін көшірумен» салыстыра оты- рып, ғылыми тұрғыда пікір білдіреді. Ал Шәкәрімді Абай салған дәстүр- мен танылған ақындар қатарында деп түсіндіреді. Бұл осы аталған ақын- жазушылар шығармашылығының ғы лыми-зерттеушілік ой-пікірде ал- ғаш рет талқыға түсіп, өздеріне тән лайықты бағасын алуы екенін ескер- сек, ұлт әдебиетін тарихи танудағы сәтті бір қадам жасалғандығына куә боламыз. С. Садуақасұлы қазіргі әдебиет деп атағанда, төңкерістен бергі жаңа замандағы әдеби дамудың сипаты- на шолу жасай кетуді ойластырған сияқты. Жаңа танылып келе жатқан жас талап ретінде Болғанбайұлы, Әлімбекұлы, Қауызжанұлы, Ғаббас- ұлы, Аймауытұлы, Әуезұлы, Кемең- герұлы, Тұрғамбайұлы, Жәнібек ұлы- ларын атап, олардың келешегінен үлкен үміт күтетінін айтады. Кейін бұл үмітті Ж. Аймауытұлы, Қ. Ке- меңгерұлы, М. Әуезұлы толық мәнін- де ақтап шыққаны белгілі. «С. Садуақасұлының «Қазақ әде- биеті» еңбегінің қазақ әдебиетта- нуындағы орнының ерекшелігі – оның бұл саладағы орыс тіліндегі алғашқы зерттеулердің бірі болуында ғана емес, қазақ әдебиетін осындай кең ауқымда жанр-жанрға жіктеп тұңғыш саралауында», – деп жаза- ды Д. Қамзабекұлы [40, 54]. «Жанр- жанрға жіктеп» дегеніне келісе қоймасақ та, бұл баға мақаланың ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пі- кірге қосқан үлесін дұрыс көрсетіп отыр. Себебі, ұлт әдебиетінің бар- жоғын зерттеушілік көзқараста без- бенге салып, бас-аяғын түгелдеп, не- гізгі бағыттарын айқындауы, Р. Мәр- секов мақаласынан бері келе жат қан әдеби-тарихи бағыттағы ғылыми- Ре по зи то ри й К ар ГУ |